Heilbrigt líf - 01.12.1943, Blaðsíða 64

íþróttir hafa, að kalla má, sömu áhrif á líkamann eins
og' vinnan. Þær þroska þau líffæri, sem á er reynt.
I því sambandi er fróðlegf að bera saman orkuvél og
líkama manna og dýra.
Vélin skilar ákveðinni orku, sem unnt er að mæla, t. d.
í hestöflum, og þessi orka helzt óbreytt, unz vélin slitnar
að mun. Líkaminn hefir hins vegar þá miklu yfirburði,
að geta orkað meiru og meiru — að vissu marki — því
lengur, sem hann vinnur ákveðið verk. Öll þjálfun byggist
á þessum dýrmæta eiginleika líkamans.
Við líkamlega áreynslu þroskast að sjálfsögðu fyrsc og
fremst hreyfikerfi líkamans, þ. e. vöðvar, sinar, bein, liða-
bönd og liðamót; þá þau líffæri, sem flytja næringu og súr-
efni til sérhverrar frumu mannlegs líkama, það er hjarlað,
æðarnar og lungun, því að næringar- og súrefnisþörfin
eykst í hlútfalli við áreynsluna. Sama giidír um meltingar-
færin við aukna matar- eða næringarþörf, ennfremur
nýrun, sem að mestu sjá um frásíun úrgangsefna, er mynd-
ast við efnaskiptin eða bruna fæðunnar í vefjunum. Loks
eflist og stælist húðin (kirtlar hennar og æðar), sem
hefir meðal annars hið vandasama og mikilvæga hlutverk,
ásamt öndunarfærunum, að halda líkamshitanum innan
vissra takmarka. En við áreynsluna myndast fyrst
og fremst hiti (blóðhiti), sem brátt myndi verða lífshættu-
legur, ef ekki væri við því séð. Enn fleiri líffæri eiga hér
hlut að máli, svo sem heilinn og taugakerfið, sem öllu
stjórnar. og svo lokuðu, eða innri, kirtlarnir, enda er líkam-
inn allur ein samvirk heild.
Við þroskun lífíæranna skeður tvennt, þau stækka og
geta þá afkastað meiri vinnu hvert á sínu sviði.
Að þessu sé þannig varið, sjáum vér glögglega í daglega
lífinu. Hugsum okkur t. d. tvo menn, á líkum aldri og
svipaða að stærð og þyngd. Annar væri verkamaður eða
176
Heilbrigt líf