Óháð vikublað - 09.02.1942, Qupperneq 1

OHAÐ VIKUBLAÐ
l. árg., Mánudaginn 9. febrúar 1942 1. tbl.
Stríd eda tridnr
Aldalivörf í aívinnumálum
VINNUSTÖÐVUN sú í nokkrum iðngreinum hér í höfuð-
staðnum, sem staðio hefur nú um nokkurt skeið, setning
sérstakra laga af þeim ástæoum, andúð gegn þessum lögum
og getuleysi ríkisvaldsins tii að setja niður deilurnar, þrátt
fyrir lagasetninguna, gefur fulikomið tilefni til nokkru ítar-
legri hugleiðinga um eitt stærsta mál sérhvers þjóðfélags, at-
vinnumálin, en þeirra einna, hvort áfellast skuli iðnstéttirn-
ar fyrir að hlíta ekki til fullnustu bókstaf og anda laganna
eða hvort sökin sé í garði ríkisstjórnarinnar fyrir setningu
þessara laga.
Petta tækifæri skal nú notað og rætt um þessi mál al-
mennt, auk þess sem vikið verður nokkuð að þeim sérstöku
atburðum, sem að vonum hafa svo mjög orðið að umtalsefni
manna á meðal nú um nokkurt skeið.
• ÓHÁÐ VIKUBLAÐ
Ritstjóri og ábyrgðarmaöur:
VALDIMAR JóHANNSSON
Skrifstofa:
Laufásvegi 4. Sími 2923
Pósthólf 7G1
Verð: 25 aurar eintakið
Prentsm. Jóns Helgasonar
Til kaupenda
Þjóðólfs
¥TNDVM'ARNAIÍ vlkur helnr ekki
rerið kleiít að geía Þjóððlí út
vegna viiinustóðvnnar í pieiitsmið.i-
um liöfuöstaðarlns. Enu er með öllu
ósýnt, hvienær úr kann að netast, svo
að nnní verði að gefa út blöð með
( 'iic.iiit hsetíi, 'í'li þess að kaup-
»ndur hjóðóifs verði ekiíi ineð öllu
afskiptir um biaðakost, meðan vinnu-
stöðvunin sÍKifdur, er liér með liafin
útg-áfa á þessu blaðl, sem sc.nt verð-
nr öllum áskrifem!iiin Pjöðólfs. £»ó
ei ekki gerlegt að lofa reglulegri
ótk'iiiHi |h ss. Prentsmiðjan. sem
prcntaa' bað, er yfirhlaðin störfuin
og ekki afkastamikíl. En það verð-
iir reynt að koma blaðinu eins oft
út og íramast er unnt. Um stefnu
þess og víðliorí i, landsniálum Jiarf
ekki að fjölyrða. Hún er vitanlega
á sömu lund og Þjóðólfs. óliáð viku-
blað verður gefið út nú uin hrið af ])vi
að ekki er unut að koma Þjóðöl ti iit,
Lesendur lians liafa látið í Ijós al-
menn vonbrigði yflr því. að liann
skuli vc.rða tcpptur í ferðum. Þótti
því einsætt að gera filraun til þess,
að ltar kæmu einhverjar bmtnr fyrir.
Og af lieiin ásta'ðum er þctta blaö
sprottið.
★
i á mestunui verða inulieimt á-
skrlftargjöld Þjóðólfs fyrlr fyrra
áislielmlng 1942. Er misserisverð
l laðslns ákveðið se\ krónur, miðað
við, að |iuð korni út (inu siinii i viku.
Þegar vinna hefur að íullu hafistí 1
í prentsmiðjum. verða gefin út auka-
Itlöð í stað þeirra, sem ár liafa fallið.
Þess er vien/t. að kaupendur bregð-
ist fljótt og vel vlð íiiu að grciðn
áskriftarverð blaðsins. Þjóðólfur er
gefinn út í trausti þess, að stór hóp-
nr manna i landimi hafi trú á því,
að takast megi að láta rangslcitniua
rýrna sieti fyrir réttlætinu. Sú trú
verðui be/.t látin í Ijós með því að
kaupa Þjóðólf og greiða hann fljótt
og vel.
Gerirt áskrifendur
aft Þ|60ólti
Réttindi og skyldur
í atvinnumálum.
Ein af írumskylditm sérhrcrs
þjóðfélags er að sjá séihverjuni
þegni sínum fyrir vinnu. Þeir
þjóðfélagshættir, sem skapa at-
vinnuleysi og neyð meðal þegn-
anna, eiga engan tilverurétt.
Pá verður að afnema og skapa
aðra nýja, sem tryggja verkefni
fyrir hverja vinnandi hönd
þjóðfélagsins. Með þessu er þó
ekki sagt, að atvinnurekstur-
inn skuti eingöngu vera í hönd-
um ríkisins eða bæjarfélaga.
Framleiðsluhættir og atvinnu-
mái hvers þjóðfélags verður
hins vegar að vera byggð þann-
ig upp, að atvinnuleysi sé ó-
hugsanlegt fyrirbrigði, nema til
komi orsakir mannlegum máetti
óviðráðanlegar, s. s. röskun
framleiðsiukerfisins af viilduni
náttúruafla.
Þessar eru skyldur ríkisvalds-
ins í atvinnumálum. Þær
tryggja öllunr vinnufærum
mönnum rétt til atvinnu við
sitt hæfi. Móti þeim rétti kem-
ur sú frumskylda þjóðfélags-
þegnanna, að öllum ber að
vinna í þágu heildarinnar,
hverjum manni eftir því, sem
geta hans og hæfileikar standa
til. Hip. sfgildu sannindi, »sá,
sem ekki vill vinna, á ekki
heldur mat að fá«, túlkar þetta
betur en mörg orð fá gert. Sá.
sem ekki vill leggja fram fulla
og óskoraða krafta sína í þágu
heildarinnar. eftir að honum
hefur verið tryggður réttur tii
vinnu við sitt hæfi, á engar
kröfur á hendur þjóðarheild-
inni, hvorki um framfærslu eða
þá vernd, sem þjóðfélagið veit-
ii þegnum sínum. Fyrir eigin
tilverknað hlýtur hann að Ienda
utan garðs við það réttláta sam-
félag meðbrieðra hans, sem
tryggir ákveðinn rétt gegn á-
kveðnum skyldum.
Verður er verkamaðurinn
launanna.
Deilur um kaup og kjör, \ erk-
íöll og verkbönn fylgja í kjöl-
far atvinnuleysisins eins og
skugginn föstum hlutum. —
Verkamennirnir og samtök
þeirra neyta allrar orku tii að
hækka kaupið án tiliits til ann-
ars en þess, að beir beri -sem
mest úr býtum fyrir hverja
unna stund. Vinnuveitendur
leggja sig hins þegar í fram-
króka um að halda niðri kaup-
gjaldinu til þess að liafa sem
mestan arð af rekstri sínum.
Milli þessara aðila ríkir því
hlind hagsmunastreita, sem
ekki spyr um rétt, sanngirni eða
heiðarlegan vopnaburð. Þeir
heyja stríð af allri þeirri óbil-
girni og tillitsleysi, sem fylgir
hverju eiuasta stríði, hvort seni
það er í stærri eða smærri
mynd.
Áhrifamesta vopnið í höndum
verkamanna er verkfall. Ef at-
vinnureksturinn hefur ekki á
hak við sig því öflugri vara-
sjóði, skapast veruleg hætta á
því, að hann stöðvist að fullu
og öllu. Atvinnutækin standa
ónotuð. Þau svara ekki vöxtum
og afborgunum af þeim höfuð-
stól ,sem bundinn er í rekstr-
inum. Innan skamms segja lán-
ardrottnarnir til sín. Kröfur
þeirra eru eins og örlagadóni-
ur, sem ekki verður umflúinn.
Þá gerist annað af tvennu:
Vinnuveitandinn flosnar upp
með rekstur sinn eða hann beyg-
ir sig l'yrir kröfum verkamann-
anna, sem láta sér í léttn rúmi
liggja, hvort rekstrinum er ekki
raunverulega íþyngt um of með
kröfunum. Óeðlilegar kaupkröT-
ur bitna síðan á þjóðinni í heild.
Aðrar stéttir koma á eftir. All-
u r framleiðslukostnaður vex.
Vöruverðið hækkar. Gildi pen-
inganna, hinna einu verðmæta,
sem þorri hinna efnaminni ræð-
ur yfir, minnkar. Meginhluti
þegnanna verður æ fátækari en
hin raunverulegu verðmæti
safnast á hendur þeirra, sent
meira mega sín í fjárhagsleg-
Um efnum.
I baráttu vinnuþiggjanda og
vinnuveitanda beita vinnuveit-
endur vopni, sem er hliðstætt
verkfalli vinnuþiggjandans. —
Það eru verkbönnin. Með þeim
er leitast við að svelta verkíi-
fólkið til hlýðni og undirgefni,
án tillits til þess, hvort kröfur
þess hafa við rölv að stöðjast
eða ekk.i Með því vopni veröur
vinnuveitendum oft verulega í-
gengt. Verkamennirnir hafa
sjaldnast haft tækifæri til að
safna í kornhlöður. Þeir eiga
tæpast björg nema til næsta
máls, ef svo má segja. Áður en
varir sverfur skorturinn að
þeim. Nábleik hungurvofan sit-
ur við borð þeirra og læsir hel-
greipum sínum um eiginkonu
og börn. Fáir menn standast þá
raun, að sjá sína nánuslu líða
þjáningar skorts og örbirgðar
án þess að grípa til hverra
þeirra ráða, sem fyrir hön lum
eru til að bægja bölinu út fyr-
ir stafinn. Þá getur rétrur þeirra
til rýmri kjara ekki lengur
skipað fyrirrúm. Aðalatriðið
er að lina sárustu neyð nán-
ustu vandamanna. Menn kjósa
heldur að lúta því valdi, sem
Framh. á bls. 3.