Þroskaþjálfinn - 2003, Blaðsíða 21

vörð um réttindi ef reglur og lagaumhverfi
væri eltki til staðar. Jafnframt tel ég nauð-
synlegt að gera þurfi leiðbeinandi vinnu-
reglur eða starfsramma varðandi inn-
grip/íhlutun í líf fólks. Því ekki er hægt að
horfa fram hjá því að þroskaþjálfar, — eins
og sumar aðrar starfstéttir, hafa þurft að
grípa til líkamlegra þvingana í starfi með
einstaklingum sem eiga við þann vanda að
stríða að skaða sjálfan sig, annað fólk eða
hluti í umhverfi sínu.
Eins og fram kemur hér á undan geta
þroskaþjálfar starfandi í búsetu sem ann-
ars staðar m.a. þurft að beita líkamlegum
þvingunum, s.s að halda einstaklingi til að
fyrirbyggja alvarlegan skaða á fólki. I viss-
um tilfellum getur þurft að koma einstak-
lingi í umhverfi sem er án ögrandi áreita,
s.k. einvist (time out). Einvist ber alltaf að
líta á sem mjög alvarlegt inngrip enda er
það í eðli sínu refsing. Þegar einvist eða
öðrum þvingunarúrræðum er beitt skal
ætíð skilgreina hvenær á að beita þessum
úrræðum og hvernig þeim skuli beitt, í
hvað langan tíma -ásamt því að skilgreina
og samræma vinnubrögð starfsmanna. 1
öllum tilfellum þarf að skrá atvik og skila
skýrslum til ráðgjafa á Svæðisskrifstofu
eða annars þess er málið varðar og ef
meiðsl verða á fólki senda skýrslu til
Vinnueftirlits ríkisins.
Hafi einstaklingur alvarlega árásar-
hegðun, beitir ofbeldi eða sýnir á annan
hátt ógnandi hegðun, þarf að skilgreina
nákvæmlega um hvað er að ræða ekki nota
bara orðin „ofbeldi“ eða „kast“. Alla með-
ferðarvinnu þarf að vinna í samráði við
ráðgjafa á Svæðisskrifstofu eða annan er
málið varðar. Framkvæmdastjóra skal til-
kynnt um atvik/aðstæður og aðstandend-
ur upplýstir um öll inngrip og hafðir með
í ráðum eins og kostur er bæði um aðgerð-
ir og þau úrræði sem leitað er eftir.
Hvenær er réttlætanlegt að nota
þvingunarúrræði og hvaða verk-
lagsreglur þarf að virða?
Það hefur þegar komið fram að þving-
unarúrræðum ætti eingöngu að beita með-
an annarra úrræða er leitað, t.d. fundin
leið til boðskipta, umhverfi hagrætt, áreiti
fjarlægt, viðbrögð samræmd o.fl. jafnhliða
þarf markvisst að vinna með jákvæð við-
horf innan starfsmannahópsins. Nauðsyn
skráningar og úrvinnsla er meginforsenda
þess að atferli sé greint og orsök fundin til
að hægt sé að finna leiðir til að fyrirbyggja
það að einstaklingur missi stjórn á sér.
Fjölmorg óhugaverð erindi voru flutt
Einnig er nákvæm skráning forsenda
þess að hægt sé að setja skýr markmið til
að vinna á vanda einstaklings. Notkun á
einvistarherbergi (time out) er mjög vand-
meðfarin og þarf að vera öllurn ljóst við
hvaða aðstæður það er notað til að forðast
misnotkun. Það sé eingöngu notað við vel
skilgreindar aðstæður og aldrei annars.
Nákvæm skráning fari fram og síðan til-
kynnt til Svæðisskrifstofu, aðstandenda og
annarra sem málið varðar. Mikilvægt er að
hafa ætíð samráð við aðila með þekkingu í
atferlisgreiningu þegar inngrip felur í sér
einvist eða aðrar þvingandi aðgerðir.
Þegar þvingunarúrræði eru notuð í
meðferðarstarfi þá er mikilvægt að starfs-
mannahópur sé vel upplýstur, unnið sé
markvisst með markmið og leiðir, og hóp-
urinn fái stuðning og áfallahjálp sé þess
þörf, þetta á að sjálfsögðu einnig við urn
aðra íbúa heimilisins og aðstandendur
þeirra. Mikilvægt er að rækta jákvæð við-
horf í starfsmannahópnum, gefa siðferð-
legri umræðu gott rými, og rýna reglu-
bundið í þarfir einstaklingsins til að hafa
alltaf sem besta innsýn og þekkingu á
þörfum hans. Það verður að tryggja öryggi
allra eins og kostur er og stuðla að því að
öllum sé ljóst að verið sé að leita leiða um
önnur úrræði án þvingana. Ljóst er að
góður og samhentur starfsmannahópur er
forsenda þess að árangur geti náðst og fæst
engu framgengt meðan hann er ekki hafð-
ur með í ráðum og vel upplýstur. Góð
samvinna kemur í veg fyrir að einstakling-
ar innan hópsins fari að finna sín einkaúr-
ræði með oft alvarlegum afleiðingum fyrir
starfið, sem síðan tefja framgang lausna.
Itreka þarf að inngrip eins og önnur með-
ferðarúrræði skulu alltaf vera afmörkuð
við þann einstakling sem þau séu hugsuð
fyrir og færast aldrei sjálíkrafa yfir á aðra
einstaklinga þó að unr svipuð vandamál sé
að ræða.
Vandi stjórnenda er oft að koma öllu
heim og saman þannig að heimili veiti ör-
yggi og skjól auk þess að réttindi allra á
heimilinu séu virt. Það verður að tryggja
einstaklingsmiðaða þjónustu, rétt til
einkalífs, ásamt rétti til að sinna áhuga-
málum. Um leið getur þurft að fyrirbyggja
það að fólk verði fyrir líkamsárásum,
eignaréttur þeirra sé virtur og það að van-
líðan eins íbúa raski sem minnst daglegu
lífi annars.í tilvikum sem þessum þar sem
jafnvel er um beinar árásir að ræða eða al-
varlegan sjálfsskaða, þá er auðveldara að
sjá hvar skilgreiningin liggur í beitingu
líkamlegrar þvingunar/nauðungar. Erfið-
ara getur verið að greina þessi atriði þar
sem þau eru óljós t.d. þar sem einstakling-
ar búa sem lítið geta tjáð sig, eru upp á
aðra komnir með nær allt umferli og alla
þætti daglegs lífs. Við þessar aðstæður er
erfiðara að gera sér grein fyrir því hvenær
þvingun/nauðung er beitt. Hvernig eru
t.d. ákvarðanir teknar um þætti í daglegu
lífi fólks? í samráði við hvern? Eru fyrst og
fremst hagsmunir einstaklings hafðir að
leiðarljósi eða eru það þarfir sem rekstrar-
áætlanir eða starfsmanna sem móta starfið
framar öðru?