Vestfirðingur - 15.12.1965, Page 7

VESTFIRÐING UR
7
sigla í austur veg. Segir frá
þeirri siglingu í fjórðu rímu.
Reynist hún hin mesta svaðil-
för áður lýkur og verður Rósi
að tala kjark í lið sitt, eins og
Skúli fógeti forðum:
Nú þótt æði skaðvæn ský,
skatnar, hræðumst eigi.
Höldum, bræður, horfi í,
hugar glæðum viðbrögð ný.
Er með sanni almáttug
eining manna góðra.
Trúum þannig heilum hug
hver á annars þor og dug.
Rækjum haus og heilabú,
hæfir dausi fremur
sálmaraus og svikul trú,
svona, ausið piltar nú.
Við þessi eggjunarorð bregður
svo, að „höldar vinna dag og
nótt“. Brátt blasir land við
stafni og líður að ferðalokum.
Eftir stríðan unnar dans
ofsahríðum liaminn
þilju skríður þjór til lands,
þarna bíður fjöldi manns.
Er nú skipst á friðarmerkjum,
komumönnum boðið til gist-
ingar og góðrar veizlu, en
„enginn þekkir land né fólk.
Fimmta ríma hefst á því, að
Rósinkranz og köppum hans
er enn búin vegleg veizla. Þar
ávarpar Rósinknanz veizlu-
stjóra og spyr hverja þeir
gisti og hverjir löndum ráði.
Heimamaður svara:
„Hér um slóðir Herjans
glóðum beita
kostum búnir kappar tveir,
kallast Marx og Engels
þeir.
Öðrum meiri eru þeir til
viga.
Ber þó yfir alla drótt
einkum þeirra visku gnótt.
Þessir mönnum þrótti
sönnum boða:
nýja menning, nýjan sið,
nægtir brauðs og þjóðar-
frið,
móti öllu Mammons trölla-
stóði
baráttunnar bræðralag
böls og neyðar lokadag.
Síðan lýsir hann nánar þessum
nýja sið. Þeir, sem honum
fylgja, heita Marxistar og er
það mikið úrvalslið.
Þeirra lag og þeirra fagurt
dæmi
langt af öllu öðru ber
áður þekktu á jörðu hér.
Ef þeir reynast unna
hreinum sefa
sinni eigin siðaskrá
sverð þeim aldrei granda
má.
Guðsteinn Þengilsson, héraðslæknir:
Mai eftir Sví|)jóðardvöl
Ég veit ekki, hvort það var
heldur bamaleg bjartsýni eða
heimskuleg fljótfærni, þegar
ég lofaði iað skrifa eitthvað frá
Svíþjóð. Niðurstaðan verður
aðeins sundurleitir molar, það
sem fyrst kemur í hugann
þegar litið er til baka.. Þeim
er ekki ætlað það hlutverk að
vera nein almenn fræðsla um
landið, heldur er þetta aðeins
rabb um eitt og annað, eins
og það kom mér fyrir sjónir
eftir yfirborðslega athugun.
Bærinn, sem við bjuggum í
þessi tvö ár, sem við dvöld-
umst í Svíþjóð heitir Udde-
valla.Það nafn mun vera frá
þeim tíma, þegar Norðmenn
réðu fyrir Bóhúsléni. Þá var
þarna lítið fiskiþorp, sem þeir
kölluðu Oddewiall. Myndi því
bærinn líklega heita Nesja-
vellir á voru máh. Síðar varð
bærinn æ meiri samgöngumið-
stöð og bátasmíðar fóru að
blómgast. Nú eru skipasmíðar
höfuðatvinnuvegurinn og íbúa
talan er um 37 þús. Þetta er
stærsti bærinn í Bóhúsléni,
sem er mjó landræma á vestur
ströndinni frá Gautaborg að
sunnan og norður að norsku
landamærunum. Að henni
liggja Kattegat og Skagerak.
Úti fyrir ströndinni, sem er
all vogskorin, liggja f jöldi eyja
og skerja. Stærstar eru Oröst
og Tjörn og búa á þeim f jöldi
fólks. Talar það all sérkenni-
Þá segir veizlustjóri, að nú
dragi brátt til úrshta orustu
manna og trölla, búist hvorir-
tveggja til víga og verði þar
barist til úrslita.
Þessari ræðu svarar Rósin-
kranz með yfirlýsingu um, að
hann vilji gjaman ganga til
liðs við hinn nýja sið og spyr
menn sína um þeirra álit, en
þeir swra einum rómi:
„Marx og Engels afbragðs
her
allir fylgja kjósum vér.“
í sjöttu og síðustu rímu segir
frá þessari úrslita orrustu og
er henni m.a. þannig lýst:
Bila spjarir, blika sverð,
bragna fjarar sundurgerð,
benjiaþvara fárs í ferð
finnur ari morgunverð
Verða blauðum blendin
grið,
beggja rauðu spýtir lið
lega mállýzku, einkum eldra
fólkið, svo að mönnum í landi
gengur oft ekki vel að skilja
það. Úr landi er ekið út á
Tjörn á brú einni mikilli og
fagurri, sem er hið mestia
mannvirki.
Inn að Uddevalla gengur
Byfjorden, mjög krókóttur og
fullur af smáeyjum og sker-
jum, svo ekki sér á haf út frá
bænum. Hann er þó vel skip-
gengur, enda eru skip upp á
fleiri þúsund tonn smíðuð í
skipasmíðastöðinni. Er jafnan
mikið um að vera í bænum,
þegar nýju skipi er hleypt af
stokkunum og safnast saman
fjöldi manns til að vera við-
staddir athöfnina. Skipasmíða-
stöðin var áður rekin af einum
manni, Thordén að nafni, en
hann var nýlega kominn á
hausinn og er nú reksturinn
aðallega stundaður af opin-
berri hálfu.
Bærinn stendur í fögru um-
hverfi, þar sem skógurinn er
tekinn við af berum klettunum
yzt á ströndinni. Lögun hans
er einna áþekkust einhverju
risavöxnu krabbadýri, sem
teygir armana eftir smá dal-
drögum inn í skóginn. Stærsta
byggingin er sjúkrahúsið,
Centrallasarettið, en það er
nokkurs konar fjórðungs eða
kannske réttara sagt sýslu-
sjúkrahús fyrir Bóhúslén. Þar
vinna 35—40 læknar á einum
logar hauður, löðrar svið,
líf og dauði eigast við.
Á ýmsu veltur í hita bardag-
ans og er því nánar lýst í
rímunni. Söguhetja rímmanna
bregst hvergi og meiri
hluti liðs hans heldur ekki.
Frá úrslitum orrustunnar er
ekki sagt, þar sem henni er
enn ekki lokið.
Munu renna tunglin tvenn,
tímans bernna kerti þrenn
fyrr en kenni friðar menn,
ferleg sennan stendur enn.
Kjartan Guðjónsson listmálari
hefur myndskreytt rímurnar
og eykur það mjög ágæti
þeirra. Bókaútgáfan Asór
gefur rímurnar út. Hugsan-
legur hagnaður af útgáfunni
rennur til Þjóðviljans.
18 deildum. Er nú auk þess
verið að ganga frá byggingu
fyrir langlegusjúklinga og geð
sjúkdómadeild.
Rrá Uddevalla er um það
bil 90 km. suður til Gauta-
borgar og aka menn þá leið
á röskum klukkutíma til jafn-
aðar. Vegurinn er því ágætur
á okkar mæhkvarða, breiður
og malbikaður og enginn vega-
tollur (!) fremur en af öðrum
þjóðvegum í Svíðjóð, a.m.k.
ekki svo að ég viti th, og eru
þeir þó flestir með þeim á-
gætum, að ekki þurfa menn
að óttast að ökutæki þeirra
liðist sundur í frumparta sína.
Þykir víst engin ástæða th að
greiða auka gjald fyrir þann
munað. Þá er jámbrautamet
all þéttriðið um landið, en þó
virðist sem þróunin sé í þá
átt að leggja niður spor á fá-
farnari leiðum. Þrátt fyrir
mjog mikla bílaeign einstak-
linga, er þó enn mikið ferðast
með jámbrautarlestum á
höfuðleiðum. Jiafnvel bílaeig-
endur vilja heldur ferðast með
lest, ef þeir eiga brýnt erindi
lengra th, og eins á vetrum
þegar hálka og ísing er á veg-
um. Umferðarslys eru all tíð.
Meginástæðan er svipuð og
hér, hraðari akstur en að-
stæður leyfa og sú árátta öku-
manna að vilja komast fram-
ar í langri bílalest. Um eina
helgi í sumar voru tahn 19
banaslys á öllu landinu í sam-
bandi við umferð og voru þau
öll á smærri bifreiðum.
Mikið heyrist talað um
skatta í Svíþjóð, hvað þeir
séu háir. Er það vissulega
skiljanlegt í velferðarríki,
sem stendur undir mjög
miklum herbúnaði, enda fer
álitlegur hluti af ríkis-
tekjunum til hersins. Verða
hátekjumenn að sjálfsögðu
mjög fyrir barðinu á sköttun-
um, enda eru víst flestir þeirra
í stjórnarandstöðu. Er vissu-
lega mikið gert að því að
jafna stöðu manna, og jafn-
vel þótt einkarekstur sé enn
á fjölmörgum sviðum, kvarta
stjórnarandstæðingar yfir því,
að ríkisstjórnin setji enga hug
sjón ofar þeirri, að gera alla
f járhagslega jafnta. 1 sambandi
við beinu skattana ber að geta
þess, að í þeim felast flest
öll opinber gjöld, svo sem
sjúkrasamlagsgjiald, almanna-
tryggingagjald o.s.frv. Er því
Guðsteinn Þengilsson
alls ekki víst, að við stöndum
Svíum mikið að baki í skatta-
álagningum, þegar öll kurl
koma til grafar. Skattaeftirlit
er mjög strangt og mjög há
viðurlög við skattsvikum.
Almannatryggingum sínum
eru Svíar mjög hrifnir af að
vonum og álíta margir, að þær
séu einstakt fyrirbæri þar í
landi.Verða þeir ekki lítið
forviða, þegar þeim er sagt
að jafnvel við hér á Islandi
höfum okkar almannatrygging
ar og sjúkrasamlög. Ellilíf-
yrir og fjölskyldubætur munu
þó nokkru hærri miðað við
gengi, með hverju bami eru
t.d. greiddar rúmar 230 sænsk-
ar krónur ársfjórðungslega.
Lágtekjumönnum eru tryggð
ýmis fríðindi í formi skatta-
frádrags, húsaleigustyrks o.s.
frv. Er nokkumveginn séð
fyrir því að allir, sem vilja og
geta unnið líði ekki skort,
þótt fátækt hafi ekki verið
útrýmt með öllu ennþá. 1
heild má segja að kjör manna
séu mikið jafnari en hér.
Skriffinnska er geysimikil,
tala Svíar stundum 1 gamni
um „Pappers-Sverige“ (Papp-
írs-Svíþjóð), en maður hefur
á tilfinningunni, lað allt sé í
miklu fastari skorðum en hér,
hver hlutur er á sínum stað,
ef svo mætfi segja. En ef sezt
er niður við skrifborð, er það
fyrr en varð kaffært í ýmsum
pappírum og skjölum, sem
berast að úr ýmsum áttum
með einhverjum duliarfullum
hætti, líkt og mý setjist á
mykjuskán. Ekki er ég viss
um, að þetta fyrirbæri sé
með öllu óþekkt hérlendis.
Eftir heimkomuna hef ég
stundum verið spurður að
því, hvað ég teldi betur fara