Alþýðublaðið - 06.03.1926, Qupperneq 2

2
ALÞÝÐUBLAu D
Þlsighneyksli.
Neðri deild alpingis sampykkir
150 púsund kröna gjöf úr ríkis-
sjóði til íslandsbanka og
»Kár a“ -f élagsins.
íhald, „Framsókn“ og „Sjálf-
stæðið" sáluga taka hönd-
um saman undir forustu
Jóns Þorlákssonar.
Svo sem sagt hefir verið frá
hér í blaðinu sendi botnvörpunga-
hlutafélagið „Kári“ betliskjal til
alþingis, þar sem það bað um,
að 2. veðréttur, sem ríkissjóður
á í togurum þess, til tryggingar
5 000 sterl.pd. ábyrgð hans fyrir
félagið, þoki fyrir veðrétti, er ís-
landsbanki á. Pað er tekið fram í
greinargerð fjárhagsnefndar n. d.,
þar sem hún mælir óskift með
þessum „góðgerðum", að bank-
inn hafi neitaÖ félaginu um rekstr-
ar-Ián, nema hann fengi þenna
veðrétt frá ríkissjóði. Islands-
banki sér þarna leik á borði að
láta „Kára“ betla handa þeim báð-
um! í sameiningu. Það, sem „Kári“
kynni síðar að geta leyst út af
2. veðrétti, — það fái fslands-
banki upp í sitt lán, áður en
ríkissjóður fær nokkuð greitt af
þeirri skuld, er félagið stendur
í við hann. Þetta er því a. m. k.
engu síður, heldur fremur, gjöf
til íslandsbanka en „Kára“-félags-
ins.
Svo, þegar til þingsins kom,
réri Jón Þorláksson, sjálfur fjár-
málaráðherrann, í fjárhagsnefnd-
ina og fiskaði vel. Hún varð öll
við óskum hans og mælti með
gjöfinni. Kom svo málið til um-
ræðu og atkvæðagreiðslu i n. d.
Þar flaug það til síðari umræðu.
Þá þótti Jóni Þorlákssyni svo
mikið liggja við, að deildin væri
fljót að samþykkja þetta smáræði,
að hann óskaði, að síðari um-
ræða væri þegar hafin. Var þá
fundur settur að nýju, og gekk
gjöfin greiðlega, enda var þeim
þingmönnum, sem ekki voru eins
ákafir og Jón, enginn frestur gef-
inn til umhugsunar. Af nafna-
kallinu, sem prentað hefir verið
í þingfréttum blaðsins, getur al-
þjóð séð faðmlög stóru þingflokk-
anna um málið.
Það upplýstist undir umræðun-
um, að „Kára“-félagið skuldar rík-
issjóði enn fremur 42 þúsund kr.
i tekjuskatti, sem talinn er ófáan-
legur. Hvernig myndi þá hafa far-
ið, ef félag þetta hefði átt að
greiða tekjuskatt góðs aflaárs að
nokkru leyti eftir eitt eða tvö
aflaleysisár, eins og Jón Þorláks-
son og íhaldsþingmenn n. d. vildu
lögleiða í fyrra? Ætli þau hefðu
þá ekki orðið nokkuð mörg, fé-
lögin, sem hefðu komist undan
skattgreiðslunni, þegar nægtir
góðu áranna voru komnar þang-
að, sem ríkið náði ekki í þær? —
Alþýðublaðið telur óþarft að svara
svo auðleystri spurningu. Það
vita allir hugsandi menn, sem
vita vilja.
Jón Þorláksson telur „Kára“-fé-
lagið geta stungist á kollinn í vor
þrátt fyrir veðréttargjöfina, en þá
er það íslandsbanki, sem fær þær
reitur, sem ríkinu báru ella,
hvort sem þær yrðu nú miklar eða
litlar. Með þessu fordæmi — þ. e.,
ef efri deild fer eins ad — er
öðrum slíkum félögum gefið und-
ir fótinn um, að reynandi sé að
klifa eftir bökum þingmannanna
upp í ríkissjóðinn. Og fslands-
banki gæti reynt að nota sér að
láta fleiri félög fara slíkar betli-
farir, ef þessi gengur svona greið-
lega.
Eins er enn að gæta. Sumir af
eigendum „Kára“-félagsins munu
vera allvel stæðir um efni. Slik
félög með takmarkaðri ábyrgð fá
að hirða gróðann óáreitt, ef þeim
gengur vel, og skifta honum ó-
hindrað á milli hluthafanna. Þeg-
ar aftur á móti illa gengur, þá
sleppa þeir við að bera ábyrgð
á félaginu nema að ákveðnum,
skornum skamti. Skuldirnar eru
þá gefnar upp, þ. e. velt yfir á
aðra viðskiftamenn bankanna með
hækkuðum vöxtum; tekjuskattur
til ríkisins reynist ófáanlegur, og
þar við situr, og stundum sleppur
ríkissjóður jafnvel ekki svo vel,
heldur láta forráðamenn hans
hann leysa félögin út með fé-
gjöfum. Hluthafarnir eru ábyrgð-
arlausir og friðhelgir eins og
kóngurinn. Það er svo sem ekki
verið að reyta þá inn að skyrtunni.
Ln sextugir menn, sem engri skuld
hafa vælt af sér yfir á ríkið eða
bankana, heldur unnið fyrir sér og
sínum, á meðan þeir gátu, — peir
mega missa réttindi sín og fara
á sveitina. Meiri hluti þingsins
legst ánægður á íhaldseyrað fyrir
því. Svona er réttlætið og jafn-
réttið undir því þjóðskipulagi,
sem vér lifum í, og með þeirri
ríkisstjórn og þingi, sem vér höf-
um. Svonci er það.
Leikfélag Reykjavikur.
(Nl.)
„Á útleið“, sjónleikur i
þrem þáttum eftir Suiton
Vane.
Leikendurnir fara yfirleitt vel
með hlutverk sín. Þó mun leik-
rit þetta vera erfiðara til leiks
en flest þau leikrit, er hér hafa
verið sýnd. — Erfiðasta hlut-
verkið, Tom Prior, ]eikur> Indiidi
Waage. Fer honum það svo vel
úr hendi, að varla hefðu aðrir
gert það betur. Er það því lofs-
verðara, sem Indriði er kornungur
maður, en hlutverkið krefur
glöggs og viðtæks skilnings á
sálarlífi manna. Indriði sýnir það
einnig með leik sínum í þessu
hlutverki, að hann er óðum að
losna við þá ágalla, er verið hafa
á leik hans undanfarið.
Annað veigamesta híutverkið,
Scrubby, leikur Ágúst Kvaran.
Leikur hans allur er heilsteyptur
og öruggur. Hefir Kvaran með
leik sínum í, þessu hlutverki skip-
að sér á bekk með beztu leikur-
unum, er Leikfélagið hefir átt á
að skipa.
Frú Soffía Kvaran leikur frú
Cliveden-Banks. Er leikur hennar
víðast ágætur, einkum þó í fyrri
hluta sjónleiksins. Tekst henni vel
að sýna skapgerðarbresti frúar-
innar. Ef til vill er leikur hennar
nokkuð ýktur á köflum, en þó
er það eigi svo, að það geti talist
verulegur galli á leik hennar.
Gervi hennar er ágætt.
Fridfinmir Gudjólisson leikur
kaupsýslumanninn Lingley. Fer
hann að venju vel með hlutverk
sitt; þó er eigi laust við, að hann
geri Lingley skoplegri en höfund-
urinn hefir ætlast til að hann væri.
Ungfrú Emilia Indridadóttir
leikur frú Midget af miklum skiln-
ingi og nákvæmni. Tekst henni
sérstaklega vel að sýna hið barns-
lega og óspilta hugarfar þessarar