Alþýðublaðið - 23.08.1926, Blaðsíða 2

2
i
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
i"M' L
fALÞÝDUBLAÐIÐ
■ kemur út á hverjum virkum degi.
; Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu við
; Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
; til kl. 7 síðd.
■ Skrifstofa á sama stað opin kl.
; 9Va — 10Vg árd. og kl. 8 — 9 síðd.
; Simar: 988 (afgreiðsian) og 1294
; (skrifstofan).
; .Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,00 á
; mánuöi. Auglýsingaverð kr. 0,15
hver mm. eindálka.
1
< Prentsmiðja: Alþýðuprentsmiðjan
) (í sama iiúsi, sömu slmar).
Atvinnuleýsi.
Eitt af því böli, sem leiðir af
auðvaldsskipu'aginu, eru fjárhags-
kreppurnar. Kreppunum fylgir at-
Vi’nnuleysi umfran/ venjulegt.
Margar orsakir liggja til þess, að
kreppur þessar myndast, en höf-
uðorsökin liggur í skipulagi auð-
Valdsins í framleiðslu og verziun.
Stundum eru kreppur þessar
bundnar við eitthvert sérstakt
land, þar sem megn óstjórn hefir
ríkt, en oftast na kfeppurnar yf-
ir mörg lönd á sama tíiria, sér-
staklega ef þau eru hvert öðru
háð í iðnaði og verzlun. Á þess-
um tímum gengur fjárhagskreppa
yfir mörg lönd Norðurálfunnar,
og við hér norður í íshafinu verð-
um ekki heldur afskiftir.
Samfara kreppunni er því mjög
mikið atvinnuleysi í öllum nær-
liggjandi löndum, svo að til
vandræða horfir. I ýmsum menn-
ingarlöndum er því reynt eitt og
annað til þess að bæta úr þessu
böli. Vikulega eru gefnar út
skýrsJur um tölu hinna atvinnu-
lausu og gerðar alþjóð heyrum
kunnar. Ríkin og bæjarfélögin
leggja fram af almannafé vissan
skerf til hinna atvinnulausu, og
svo bæta sjóðir verkamannanna
til, meðan þeir endast. Stundum
er stofnað til atvinnubóta eftir
því, sem staðhættir liggja til.
Flestir álíta þá leiðina hyggileg-
asta vegna þess þjóðarhags, er
liggur í ónotaðri orku hinna at-
vinnulausu manna. Það þykja tið-
indi mikil, ef sextugasti hver
maður i Brellandi er atvinnulaus
eða sjötugasti í Danmörku, jafn-
vel þó að um stuttan tima sé að
ræða.
En hvernig er nú ástandið hér
hjá okkur? Því er fljótsvarað.
Það er miklu verra, enda þótt
engar..skýrslur liggi fyrir um það,
því að ekki erum við enn þá sú
menningarþjóð, að við höfum
tölu á þeim, sem atvinnulausir
eru á hverjum tíma. En þrátt
fyrir það er flestum nokkurn
veginn ljóst, að atvinnuleysi er
hér meira en alment gerist hjá
nágrannaþjóðum okkar. Á þessu
ári keyrir þó um þverbak. Veld-
ur þar uin ill stjórn á atvinnu-
vegununr og fjárkreppan að
noltkru. Sérstaklega kemur þetta
harðast niður á Reykjavík og
Stærr'i kauþtúnum, þar sem fram-
leiðslan er einhæf, bygð á sjáv-
aratvinnuveginunr einum. Hér í
Reykjavík var vertíðaratrinnan
með lang-skemsta móti og afla-
brögð tæplega í meðallagi, at-
vinna sjómanna og verkamanna
langt fyrir neðan meðallag þann
tíma, sem unnið var. Franrleiðslu-
tæki bæjarins, togararnir, hafa nú
allflestir legið um kyrt nær þrem-
ur mánuðum og að eins örfáum
mönnum veitt atvinna við hreins-
un og gæzlu. Allur fjöldinn af
sjómönnum hefir leitað á ýmsa
staði til atvinnu, nokkur hlutinn
á síldveiðar, örfáir komist að
húsabyggingum, en næst-stærsti
hópurinn gengið atvinnulaus all-
an þenna tíma. Um síldveiðarnar
er það eitt að segja, að útlit er
fyrir, að hjá fjöldanum verði jrað
sama óg atvinnuleysi.
Ekki er ástandið betra hjá land-
verkamannastéttinni að undan-
teknum þeim, sem vinna að húsa-
byggingum. Fjöldinn lcitar að
höfninni. Hjá allflestum verður
útkoman þannig: 1 dagur í viku,
e. t. v. 2 og bezt 3, hjá þeim,
sem heppnastir eru, og þetta er
um hábjargræðistímann, sem svo
er nefndur, þegar menn eiga að
öngla saman til vetrarins, eins og
sagt var fyrr rneir. Litlu betra
er hjá verkakonunum, senr fisk-
vinnu stunda. Atvinnan byrjaði
seint, stopul vinna vegna óþurka,
miklu minni fiskur en undanfarin
ár. Þannig er nú ástandið, svo
glæsilegt, sem það er. Haustið
er bráðunr komið. Vinnan fer að
hverfa hjá þeim, sem eitthvað
hafa haft að gera. Veturinn tek-
ur við, kaldur, strangur og lang-
ur.
Hinir atvinnulausu eru ekki
taldir og verða ekki taldir. Eng-
ir atvinnuleysissjóðir, engin lög
eru til utn það, að leggja fram
styrlu frá ríki eða bæjarfélagi, —
eina leiðin til að forðast sult-
inn er sveitin, á dökka listann í
augum borgaranna. Við erum
menningarþjóð( I).
Margir áfellast eigendur fram-
leiðslutækjanna. Hvað þýðir það?
Dettur nokkrum í raun og veru í
hug, að þeir láti þau ganga, nema
þeir fyrir franr geti nokkurn veg-
inn reiknað sér hag af? Fram-
leiðslutækin eru fengin i hendur
einstökum mönnum til að græða
á þeim fé. Takist það ekki eins
og þeim líkar, þú stöðva þeir
þau. Framleiðslutækin eru nú
ekki til fyrir allan fjöldann, held-
ur fyrir einstaka menn. Þannig
er auðvaldsskipulagið. Af því
stafa vandræðin. Það verður því
tilgangslitið að deila á þessa
menn, því að þeir eru þrælar
skipulagsins og bundnir þess lög-
málum. En þrátt fyrir þetta á-
stand og kreppur eru ávalt stór-
ir hópar af mönn.um, sem líður
jafnvel og engin kreppa eða at-
vinnuleysi væri, — rnönnum, sem
eiga næga peninga. Þeir þurfa
engar þrengingar að líða, og
fyrstir í ílokki eru eigendur fram-
leiðslutækjanna, þó að út af geti
brugöið. Þeir hafa safnað fé á
góðu árunum og þurfa ekki að
kvíða atvinnuleysi. Þetta fé er
í vörzlunr þjóðfélagsins, í bönk-
um, sparisjóðum eða verðmætum
skuldabréfum. Þetta fé má og á
að nota i þarfir almennings með
því að stofna til
citvinnubóta
fyrir þá, sem atvinnulausir eru.
Bæjarfélagið hefir mörg verkefni
ógerð; ræktun bæjarlandsins er
ef til vill hið nauðsynfegasta og
heilladrýgsta og fléiri verkefni
geta vakist upp. Ríkinu ber sama
skylda tii að stofna til vinnu,
sem að fullu gagni má verða.
Þjóðfélagið hefir ekki ráð á því
að láta ónotaða starfsorku hund-
raða eða jafnvel þúsunda verk-
færra karla og kvenna marga
rnánuði ársins. Hins vegar^ber
því siðferðileg skylda til að koma
í veg fyrir þær hörmungar, sem
leiða af ■ langvarandi atvinnuleysi
vegna stöðvunar framleiðslutækj-
anna, sem það í raun og veru
ætti að taka í sínar hendur, þeg-