Fróðskaparrit - 01.01.1985, Síða 34

38
BURÐARVEKTIR í FØROYUM 1969-81
beinleiðis hava verið orsakir til høga ella lága
burðarvekt (t.d. royking). Summi av hesum
viðurskiftum skulu nevnast her.
Viðurskifti hjá móðurini: Burðarvektin
tykist vaksa við móðurinnar føðingatali (t.e.
talið á barnferðum (parity)), aldri, hædd, vekt
undan gitnaði og vekteykan eftir gitnað.
Eisini er burðarvektin hægri hjá børnum
føddum í hjúnalagi og hjá børnum úr hægri
samfelagsstættum, enn hon er hjá øðrum.
Royking, ov høgt blóðtrýst og tvørrandi føði
virka til at minka um burðarvektina. Tá ið
móðirin hevur sukursjúku, er burðarvektin
ofta høg.
Viðurskifti hjá fostrinum: Dreingir hava
hægri burðarvekt enn gentur, og tvíburar hava
lægri burðarvekt enn onnur. Tá ið fostrið
er vanskapað, og tá ið tað hevur virus- ella
bakteriusmittu, er burðarvektin ofta lág.
Onnur viðurskifti: Um móðurkøkan er ov
lítil, um hon liggur fyri, ella um hon er losnað
fyri tíðina, verður burðarvektin ofta lág.
Eins og ymisk fólkasløg kunnu vera ójøvn
til støddar sum vaksin, kunnu tey hava ym-
iskar burðarvektir, eitt nú hava europear
hægri burðarvekt enn ásiatar.
Bakketeig og aðrir (8) hava víst á, at kvinn-
ur, sum eiga fleiri børn, í stóran mun hava
lyndi til at endurtaka burðarvektina hjá tí
fyrsta barninum. Hetta lyndið tykist vera
sterkari, enn væntandi er út frá teimum oman-
fyri frásøgdu viðurskiftum av týdningi fyri
burðarvektina. Hesir granskarar meta, at
enn eru týðandi óavdúkað virkisløg — um-
hvørvislig ella arvilig — sum í hvørjum ein-
støkum føri eru við til at gera av, um burðar-
vektin verður høg ella lág.
Tilfarið
Føroyska tilfarið stavar frá føðingarfráboð-
anum hjá ljósmøðrum, sum hava verið upp-
gjørdar í ein ávísan mun av Sundhedsstyrelsen
í Keypmannahavn og síðan burturgoymdar.
Bert ein minni partur av føroyska tilfarinum
hevur verið almannakunngjørdur áður (2, 3).
Meginparturin av danska tilfarinum stavar
frá almannakunngjørdum yvirlitum frá Sund-
hedsstyrelsen (9, 10), men sumt beinleiðis
haðan.
Tilfarið um hini londini stavar frá ymiskum
keldum (2, 11, 12, 13, 14).
Kanningin fevnir bert um livandi fødd.
Fyrimunurin við hesum er, at ósambæri landa
millum í seting av marki millum deyðføðing
og at hitta reis (í Danmørk og í Føroyum er
markið 28 vikur eftir fyrsta dag í seinastu
mánasjúku, í Noregi 16 vikur) ikki kemur
at ávirka sammetingina.
Kanningarhættir
Burðarvektir verða vanliga bólkaðar svarandi
til:
annað hvørt B-999: -999,1000-1499, ....,
4500-4999, 5000- gramm (g)
ella B-1000: -1000, 1001-1500, ...., 4501-
5000, 5001- g.
Miðalvektin x og spjaðingin S D fyri N
burðarvektir eru útroknaðar eftir:
2(«i™i) /2(«iOTi2) - x2N
x = ----og SD = \ / -i--------------
N V N -1
har nj er tal á nýføðingum, og mj er miðja í
vektbólki i. mj kann hava virðini 750, 1250,
..., 4750 og 5250 g, sama um burðarvektir-
nar eru uppgjørdar eftir B-999 ella B-1000.
í Danmørk og Føroyum verða burðarvekt-
irnar í føðingarfráboðanunum avrundaðar