Alþýðublaðið - 11.12.1926, Blaðsíða 2

2
ALÞ.ÝÐUBLAÐIÐ
] ALÞÝÐUBLAÐIÐ [
] kemur út á hverjum virkum degi. |
5 --- ====== ►
< Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu við í
| Hveríisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. |
] til kl. 7 siðd. ►
| Skrifstofa á sama stað opin kl. »
j 9Va—lO'/a árd. og kl. 8-9 síðd. {
j Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 ►
< (skrifstofan). í
j Verðlag: ÁskriftaTverð kr. 1,50 á ►
1 mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15 í
; hver mm. eindálka. [
< Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan í
5 (í sama húsi, sömu símar). t
Utanríkismál
og
„Morgunblaðs“-speki.
Það -var enginn, sem hafði
„Mgbl.“ grunað um, að botna neitt
í utanríkismálum eöa ákvæðum
sambandslaganna par að lútandi,
og yfir höfuð ekki í neinum lög-
um. Sú litla trú, sem einhverjir
kunna aÖ hafa haft á „Mgbl.“
í því efni fór út í veður og vind
þegar það ráðlagði íhaldskjósend-
um: 1. að kjósa íhaldslistann, 2.
að strika út þá menn af lista jafn-
aðarmanna, sem hættulegastir
þóttu. Með því móti gerðu kjós-
endur miða sína ógilda. Greinin
„Utanríkismálin og Alþýðublaðið"
var að því Ieyti óþarfi. En hitt
vissu menn alment ekki, að
„Mgbl.“ skildi ekki mælt mál, en
það sannar þessi grein — því
miður.
Alþbl. hefir aldrei neitað pví, að
Island hafi sín utanríkismál; auð-
vitað hefir það þau, en meðferð
þeirra er nokkuð önnur en , Mgbl.“
virðist halda. Alþbl. hefír heldur
aldrei neitað, að Island sarnkv. 1.
gr. Sambandslaganna hefði rétt
til að veita móttöku sendiherrum
annara ríkja. Það leiðir auðvitað
af fuliveldinu. En með stjórnar-
farslögum sínum ákveður hvert
ríki, hver fari með sendirétt þess
(jus legationum), bæði sendirétí-
inn sjálfan (jus activum) og við-
tökuréttinn (jus passivum) [sbr.
v. Liszt: Das Völkerecht 10. útg.
Berlín 1915 § 13, I], og hafa þær
takmarkanir, sem gerðar eru
stjórnlagalega um þessi mál 'einn-
ig þjóðarréttarlegt gildi [sama rit
§ 14, I, 2.|. Nú eru með 7. gr.
Sambandslaganna gerðar þær tak-
markanir á þeim rétti ríkisins, sem
af 1. gr. leiÖir, að „Danmörk fer
raeð utanríkisraál Islands í um-
boði þess.“ En einmitt eitt aðal-
utanríkismál hvers ríkis er hið
„diplomatiska" samband við önn-
úr ríki [sbr. Liszt § 7, IV], og því
hlýtur sendiréttur íslands í báð-
um myndum að vera í vörzlum
Dana samkv. 7. gr. Sambandslag-
anna. Öll stj-órn hins „diplomat-
iska“ sambands er í höndum ut-
anríkisráðuneytis [Liszt § 13, II,
2] og þá að þvi er okkur snertir
samkv. 7. gr. Sambandslaganna,
hjá utanríkisráðuneyti Dana.
Þessu setur 7. greinin þó þau
takmörk, að þar, sem ekki eru
danskir sendiherrar eða ræðis-
menn fyrir, skuli skípa þá eítir
ósk og í samráði við íslenzku
stjórnina og á íslands kostnað,
sem og hitt, að enginn ríkjasamn-
ingur gildi hér, „nema samþykki
réttra íslenzkra stjórnarvalda
komi til.“ Forsætisráðherrann
gegnir því ekki utanríkismálum
vorum að öðru en því að leggja
til um sendingu fulltrúa þang-
að, sem engir eru fyrir, og að
legggja samþykki á eða hafna
samningum við erleúd ríki,
og ber auðvitað ekki heldur frek-
ar ábyrgð á þeim. Aðalstjórn ut-
anríkismálanna er því ekki hér,
eins og „Mgbl.“ segir, heldur —
samkv. 7 .gr. Sambandslaganna —
í Kaupmannahöín. Og athuga-
semdir dansk-íslenzku samninga-
nefndarinnar 1918 við 7. gr. Sam-
bandslaganna taka auk þess ber-
Iega af tvímæiin. 1 þeim segir:
„Enda þótt danska utanríkisstjórn-
in, sem fer með utanríkismál fs-
lands í þess umboði, hljóti að
vera ein, undir einni yfirstjórn, tii
þess að girða fyrir gagnstæðar á-
lyktanir og framkvæmdir o. s.
frv.“ Það er því hvort tveggja,
að utanríkisstjórn Dana er mót-
töku- og sendi-tæki fslands í „dip-
lomatisku" tilliíi, og Danir hafa
ekki sjálfir „játað og viðurkent"
neitt annað „í verki“, þó að þeir
haíi „sent hingað umboðsmann
með sendiherranafnbót". Það er í
fyrsta lagi af því, að umboðsmað-
urinn er ekki sendiherra nema „að
nafnbót“, en dönsk sendisveit er
hér engin. Hefir „Mgbl.“ ekki veitt
því eftirtekt, að Danir kalla
„sendisveit" sína hér „Danmarks
Repræsentation i Island", en forð-
ast að kalla hana „Kgl. dansk Ge-
sandtskab", sem er þó lögheiti
slíkra stofnana? í öðru lagi er
umboösmaður Dana sendur hing-
að af forsætisráðuneyti þeirra, en
ekki af utanríkisráðuneytinu, sem
þó fer með utanríkismálin [Liszt
§ 13, II, 2.]. Það var og skýrt
tekið fram í Alþbl., að Norðmenn
gætu gefið ræðismanni sinum hér
sendiherranafnbót, ef þeir vildu,
þó að þeir gætu ekki sent hingað
raunverulegan sendiherra. En það
breytti aðstöðu hans í engu.
, Mgbl.“ er hissa á því, að sendi-
herrarnir skuli vera við hirð kon-
ungs, með fram af því, að það
hefir aldrei heyrt þess getið fyrr. |
Eftir þeim bókum hlýtur það að
vera nokkuð margt, sem kemur
flatt upp á „Mgbl.“ Að erfiðustu
, mótstöðumenn vorir í Dan-
mörku" hafa ekki verið að fræða
menn á slíku, liggur blátt áfrám
í því, að það verður að gera ráð
fyrir, að þeir, sem tala fram í
þessi mál, þekki jafn-sjálfsögð at-
'riði, og svo hitt, að alþjóðavenjur
í þessum efnum snerta ekki sjálf-
stæði íslands á neinn hátt.
Flestallir fastir sendiherrar eru
sendir erlendum hirðum [Liszt §
15, I, 1J. Það eru til fjórar tegund-
ir sendiherra: ambassadeUrs, en-
voyés extraordinaires et minist-
res plénipotentiaires, ministerresi-
dents og chargés d’affaires, og
eru þrír hinir fyrr nefndu bundn-
ir við þjóðhöfðingja viðtökulands-
ins, en fjórði flokkurinn bundinn
við utanríkisráðuneytið [Liszt §
15, II, 1—4.]. Vilji Norðmenn því
senda okkur raunverulegan sendi-
herra, verður hann að alþjóða-
lögum að sitja í Kaupmannahöfn.
Þegar „Mgbl.“ prentar orðin
„konungur og hirð hans“, set-
ur það tvö háðsmerki fyrir aft-
an. Kann Alþbl. því í sjálfu sér
ekkert illa, en minnist þó að hafa
séð þau orð í „Mgbl.“ í auðmjúk-
ari umbúðum. En guð láti gott á
vita. Alþbl. trúir því svo sem
vel, að „Mgbl.“ af eintómu at-
hugaleysi vilji Iáta ísland flækjast
við eitthvert Grænlandsbrask, ef
Norðmenn færa því sendiherra að
gjöf; það er einum útlendingi
meira. En Alþbl. býst við því,
að verkamenn hafi nóg að stríða
við, þar sem eru íslenzkir auð-
valdar, þó ekki sé farið að fergja
þá með norskum líka. En það
væri nógu gaman að vita, hvernig
„Mgbl.“ hefði litið á málið, ef
verið hefði að ræða um það, að
hingað kæmi rússneskur sendi-
herra.
Afvinnukfiefkar.
Ég hefi orðið þess var, að
nokkrir áheyranda minna í Nýja
Bíó þ. 2. þ. m. hafa misskilið um-
mæli m:n um náms- og starfs-
hvatir sumra þjóna kirkjunnar, og
beint þeim óskiftum að núverandi
nemelhdum guðfræðideildar há-
skólans og fordæmt þá á minn
kostnað. Dómur þessara áheyr-
enda minna, sem ég vona, að eigi
séu margir, er byggður á þeim
orðum mínum, að ég taldi vafa-
laust, að óvirðing sú og andúð,
sem kristni og kirkja vor oft
bæði fyrr og síðar haja orðið
fyrir, stafaði m. a. af því, að í
þjónustu hennar veldust oft menn,
sem ekkert erindi ættu þangað.
Benti ég á nokkrar hvatir, er ráð-
ið gætu starfsvali slíkra manna,
t. d. skilningsleysi á sjálfum sér
og starfinu, ættarmetnaður og for-
dild eða atvinnuvon.
Ég einskorðaði ummæli mín
engan veginn við ákveðinn árgang
presta eða prestsefna. Þeir, sem
það hafa gert, slitu þau úr sam-
I.engi erindis míns. Ummæli mín
eiga þeir prestar og prestsefni
allra alda, sem ráðist hafía í þjón-
ustu kirkjunnar af öðrum hvötum
en áhuga fyrir málefni hennar.
Erindi mín voru ekki persónu-
leg árás á Jón Helgason biskup,
þótt hann gæfi tilefni til þeirra
og meginhluti þeirra, einkum hins
íyrra, snérust um gerðir hans í
kirkjunnar málum. Ég kenni ekki
honum einum um það, sem af-
laga fer í kirkju vorri. f seinna
erindinu (þ. 2. dez.) benti ég því
á nokkrar aðrar orsakir, er ég
og fleiri höfum séð.
Til viðbótar og skýringar fyrri
ummælum mínum vil ég geta jiess
hér, að ég tel sjálft skipulag
kirkjumálanna eiga nokkra sök á
misfellunum í vali kennimanna.
Hygg ég, að á meðan kri tniboðun
er launað embættisverk skipulags-
bundinnar ríkisstofnunar, ekki
sízt ef samsinning ákveÖinna trú-
arsetninga eða játninga er aðalat-
riði eða skilyrði fyrir starfsemi í
þjónustu hennar, verði alt af fleiri
eða færri þjónanna að eins „at-
vinnuþiggjendur". En þeir menn
eru kristinni lífsskoðun hættulegri
en sumir vantrúarmannanna svo-
kölluðu.
Vill nú nokkur í alvöru neita
því, að þessir menn séu og hafi
Verið til? Mér finst ég þekkja
suma þessara manna. Mér fins.t.
ég kannast við klerka, er þjóna
Mammoni jafndyggilega og Guði.
Sá, sem á lífsskoðun Krists, get-
ur þó ekki þjónað bæði Guði og
Mammoni. Hvað er prestsstarf
þessum mönnum ?
Gegn þessum mönnum og and-
legum venzlamönnum þeirra
beindi ég orðum mínum.
Ég hefi ímugust á öllu atvinnu-
námi, þ. e. nárni, sem eh stundað í
atvinnuskyni meira en ef áhuga
fyrir málefninu. Á engu sviði er
atvinnunámið hættulegra en ein-
mitt í kristniboðun. Á því sviði
veltur alt á lífsskoðun, breytni og
persónuleik kristniboðans. Sam-
sinning ákveðinna játninga eða út-
listun kirkjulegra fræðikerfa kem-
ur kristindóminum ekkert við og
kæfir eld hans oftar en glæðir.
Laglegar stólræður getur sérhver
miðlungsmaður samið, þótt lífs-
skoöun hans sé hundheiðin og
breytni hans í miklu ábótavant.
Enginn getur gefið öðrum lífs-
skoðun Ksists, nema hann hafi
eignast hana sjálfur, hversu lærð-
ur sem hann annars kann að vera
í ritningunum. Enginn getur leitt
annan inn um þrönga hliðið, nema
sá, er sjálfur hefir fundið þuð..
„Atvinnuklerkar" eru hættuleg-
astir óvinir kristinni lífsskoðun.
Þeir kristna engan, afkristna
suma, en tefja framgang kristi-
legrar lífsskoðunar hjámörgum. —
Þeir tilheyranda minna ,sem nú
fordæma deildarbræður mínat.
hluituðu ekki á eða gleymdu fljótt
þvi, er ég sagði gott um kirkjunm-
. ar menn. Samkvæmt handriti,
| hraðritarans, er reit niður ait, er
ég sagði, mælti ég m. a. á þessa
leið: Ég veit pad óslmplega vel af
vidkynningu minni við prestsefni'
og presta, að hér á landi eru
marg.r ágœtlr og einlœgir meðal
peirra.
Með þessum orðum eim allif
einlægir, leitandi og áhugasamir
prestar og prestlingar undanþegn-
'ir fyrr nefndum ásökunum. En
af þeim misskilningi, sem orð mín
þó hafa valdið hjá sumurn, er mér
ljóst, að í gremju minni yfir joeim
óheilu og sjálfumglöðú hefi ég
ekki tekið björiu hliðarnar nægi-
lega skýrt fram við þessa áheyr-