Alþýðublaðið - 01.06.1935, Side 3

LAUGARDAGINN 1. JÚNI 1935.
ALÞTÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBL AÐIÐ
ÚTGEFANDI :
ALÞÝÐUFLOKKURINN
R I T S T J Ó R I :
F. R. VALDEMARSSON
RITSTJÖRN : '
Aðalstræti 8.
AFGREIÐSLA:
Hveifisgötu 8.
SIMAR :
4000—4906.
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901 : Ritstjórn (innlendar fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss(l-eirria). .
4904: F. R. Valdemarssor 'heima).
4905: Ritstjórn.
4906: Afgieiðsla.
i ' I ..—.....
Við Ieikslok
O** LLUM sæmilegum mönnum
er það gleðiefni, að endi er
bundinn á Sogsdeiluna. Þau inn-
lendu öfl, sem stóðu með hinu
erlenda ajuðfélagi Höjgaard &
Schultz, virðast, sum að minsta
kosti, hafa lært að skammast sín,
Svona í bili. Að minsta kosti hef-
ir ekki komið fram nema ein rödd
félagi þessu til afsökunar (allraj.
síðustu dagana, og sú rödd kom
frá atvinnurekendafélaginu, en
Eggert Claessen er þar hæstráð-
andi og enginn hefir vænst þess,
að félag hans kynni aö skamm-
ast sin.
Ekki verður annað sagt en að
Höjgaard & Schultz hafi borið
hærri hlut frá borði í deilu þess-
ari en þeim bar. Félag þetta hef-
ir með hinni freklegustu ósvífni
komið því til leiðar, að efni það,
er það þarf að flytja austur að
Sogi, fær það flutt fyrir hálfvirði.
Ríki og bær hafa litið svo á, að
ekki væri annað fært til þess að
fá fiiðsamlega lausn þessa máls
en að taka á sig þann halla, sem
af þessu leiðir. Verður ekki annað
sagt en það sé allhart aðgöngu að
þessir aðilar skuli neyðast til þess
að gefa hinu erlenda auðfélagi
nær 60 þúsund kr.
Það er þó nokkur bót í þessu
máli, að bærinn hefir áskilið sér
allan þann lagalega rétt, sem hann
kann að eiga í þessu máli, ojg
er þess að vænta, að leitað verði
hins ýtrasta réttar í þessum sök-
um ojg skýrt í ljós leitt, hvort
svo illa hefir verið gengið frá
samningum fyrir bæjarins hönd,
að firmað Höjgaard & Schultz
geti, án allra bóta, hlaupið frá
samningum sínum, ef þeir fáekki
framið þá kaupkúgun á íslenzk-
um verkamönnum, sem þeir óska.
Enn sem komið er hafa bær
og ríki farið halloka fyrir Höj-
gaard & Schultz, en þess er að
vænta, að einskis verði látið ó-
fneistað til þess að þessi linka
jafnist síðar.
Hins vegar rnega verkamenn
sasmilega una við sinn hlut. Kröf-
ur þeirra hafa að mestu náð fram
að ganga, og ekki getur það tal-
ist stórfeldur afsláttur af kröfum
bílstjóranna, þó þeir hafi samið
um að flytja tonnið austur fyrir
kr. 28,00, í stað 31,50 kr„ sem var
þeiira fyrsta krafa, enda munu
bílstjórar vel við una þau mála-
lok, sem orðin eru.
Að einu leyti hefir deila þessi
orðjð samtökum alþýðunnar stór
sigur. Hiln hefir sem sé leitt það
í ljþs, hversu allir launaþegar eiga
samleið í baráttu sinni við auð-
valdið. Verkamenn, iðnaðarmenn
og bjlstjórar stóðu sameinaðir, og
það sýndi sig, að sameinaðir eru
þeir sterkir. Það er því engum
efa bundið, að nú, þegar deilunni
er lokið, er íslenzk alþýða nær
því að standa öll saman sem einn
maður í hagsmuna -og menning-
ar-baráttunni en þegar hún hófst,
Allir launaþegar tslands eiga að
sameinast undir merki Alþýðu-
sambands Islands.
Samnlngar vðrnblfreiðastjéra við
Reykjavíkurbæ.
HÉR, fer á eftir samningur
sá, er Vörubifreiðastöðin
Þróttur gerði við Reykjavíkur-
bæ í fyrri nótt um flutning á
efni til Sogsvirkjunarinnar.
Hefir Alþýðublaðinu þótt rétt
að birta þessa samninga í heilu
lagi, þar sem svo mikið hefir
verið rætt um þetta mál undan-
farið.
1. gr.
Vörubílastöðin Þróttur tekur að
sér að flytja alt efni til Sogsvirkj-
anarinnar, tilheyrandi firmanu
Höjgaard & Schultz A/S, fyrir
Reykjavíkurbæ á sama hátt og
Reykjavíkurbær hefir tekið að sér
að flytja það með viðfestum
samningi við firmað, dagsettum
í dag.
Flutningsmagnið er 4700 tonn,
þar af er um 2400 tonna farmur-
Inn i e/s „Henning B“ og um 2300
tonn, aðallega cement, er deilist
á 3 ár.
Flutningsgjaldið er kr. 131 600,-
00 fyrir framangreind 4700 tonn.
2 .gr.
Flutningarnir skulu fram-
kvæmdir á þeim tíma og eftir
þeim reglum, sem verkfræðingur
firmans Höjgaard & Schultz á-
kveður. Skal hann hafa útbúna
ökuáætlun fyrir minsta kosti eins
mánaðar skeið fyrirfram til leið-
beiningar, og skal hann hafa rétt
til að gera á henni nauðsynlegar
breytingar og eftir því sem verkið
á virkjunarstaðnum heimtar.
Flutningsmagnið skal aldrei
fara fram úr 200tonnum á viku á
tímabilinu frá 1/5 til 15/10 ár
hvert og eigi fram úr 100 tonnum
á mánuði á tímabilinu frá 15/10
til 1/5, þó skal vera skylt að flytja
alt að 75 tonnum á viku aukalega
á vetrartímabilum, ef um er að
ræða cementsflutninga, vegna
þess að verið er að framkvæma
steinsteypu á þeim tíma.
Allir flutningarnir eru bundn-
ir því skilyrði, að vegir séu færir
fullfermdum bílum. ,
3. gr.
Bifneiðarnar skulu fermdar og
affermdar Vörubílastöðinni að
kostnaðarlausu, enda skulu bíl-
stjórarnir taka þátt í verkinu.
Vörur skulu teknar á
geymslustöðvum firmans Höj-
gaard & Schultz A/S í Reykjavík,
eftir nánari tilvísun, og þær skulu
afhentar á virkjunarstaðnum eftir
fyrirsögn firmans.
Hverjum bíl skal fylgja þunga-
og hleðslu-skírteini af þeirri gerð
sem Reykjavíkurbær ákveður,
gefið út af vigtannanni, sem
báðir aðiljar taka gildan, en mót-
takandi kvittar á skírteinið, og
skal kvittun móttakanda vera
sönnun þess, að flutningurinn hafi
farið fram, og skal skírteinið
fylgja með við framvísun reikn-
ings til Reykjavíkurbæjar.
, Verði ágneiningur tun vigt sam-
kvæmt farmskrá skal úr skorið
með prófvigtun.
4. gr.
Greiðsla fyrir aksturinn skal
fara fram vikulega fyrir það, sem
flutt hefir verið samkvæmt
hleðsluskírteinum .
5. gr.
Bílstjóranum ber að sjá um, að
þannig sé gengið frá vörum á
bílunum, að þær skemmist ekki
í flutningnum, og vörur, sem ekki
þola að vökna, skulu þaktar
vatnsheldri ábreiðu þegar þörf
krefur.
0. gr.
Vörubílastöðin Þróttur hefir
rétt til að fá framseldan leigu-
og afnota-rétt bæjarins til bíla
og eftirvagna firmans Höjgaard
& Schultz A/S með sömu kjör-
um og bærinn nýtur.
7. gr.
Fyiir heimflutning á vörum til
Reykjavíkur á þeim bílum, sem
vörur hafa flutt austur í ferðinni,
skal ekkert gjald greiða fyrir
flutning alt að 50 kg. í einu, enda
skal flutningnum þá skilað til af-
gneiÖslumanns Höjgaard & Schultz
í Reykjavík.
Ef sami flytur meira en 50 kg.
í ferð, skal greiða 2 aura á kíló
fyrir það, sem fram yfir er.
8. gr.
Til tryggingar því, að flutning-
arnir verði þannig framkvæmdir
eins og um er samið, setur Vöru-
bílastöðin Þróttur kr. 20 000,00 —
tuttugu þúsund króna — trygg-
ingu, sem Reykjavíkurbær tekur
gilda.
Vörubílastöðin skal ábyrgjast
farminn á leiðinni og er skyld til
að tryggja hann gegn skemdum
og misförum.
9. gr.
Ef Vörubílastöðin Þróttur getur
ekki annast flutninginn sam-
kvæmt samningi þessum, hefir
Reykjavíkurbær rétt til þess að
ráðstafa sjálfur því, sem eftir
kann að verða.
Vörubílastöðin Þróttur hefir
ekki rétt til þess að framselja
öðrum flutningana samkvæmt
samningi þessum, nema með sam-
þykki Reykjavíkurbæjar.
Reykjavík, 30. maí 1935.
Borgarstjórinn í Reykjavik.
Gudjn. Ásbjörnsson.
F. h. Vörubílast. Þróttur.
Kristirui Níelsson.
Kristinn Árnason.
Sveinbjörn Gudlaugs ón.
Ásgrlmur Gíslason.
Vitundarvottar:
Kristínus F. Arndal.
Tómas Jónsson.
Leiksvæði Hiðbæjarskðians.
BráOrallniiibóta á þvfi parf |»egar fi
stað, og féð er til.
Hallgrímur Jónsson yfirkenn-
ari við Miðbæjarbarnaskólann
reit fyrir nokkru grein hér í
blaðið um skólakreppu. Lýsir
hann í þessari grein mjög skil-
merkilega þeirri niðurníðslu,
sem Miðbæjarbarnaskólinn er í,
þeim umbótum, sem á honum
þurfi að gera og öðrum þeim
málum, sem stefna að því að
búa betur að hinni uppvaxandi
kynslóð, sem á að eyða næstu
vetrum í skólanum og skólun-
um.
Eitt af því, sem Hallgrímur
Jónsson leggur mikla áherslu á
að bæta þurfi hið allra bráðasta,
er leikvöllur Miðbæjarbarna-
skólans, eða skólaportið, eins og
það er venjulega kallað.
Um skólaportið segir Hall-
grímur meðal annars:
„Leiksvæði skólans á sér frá-
leitt nokkurn líka. Það er ekki
að öllu leyti girt. Hliðið út af
því er gap eitt, dyraumbúnaðar-
laust og hurðarlaust.
Brekka ein er áföst við efra
leiksvæðið, öllum til ógagns.
Leiksvæði skólans er í tvennu
lagi. Annar hluti þess er hálf-
um metra hærri en hinn. Er efra
leiksvæðið með steinbrúnum alt
í kring, nema þar sem út og inn
er gengið.
Fyrst var engin girðing milli
leiksvæðanna. Kom það fyrir og
kemur fyrir enn, að börn bein-
brjóta sig á þessu glæfrasvæði.
Síðar var girðing sett milli
efra og neðra leiksvæðis. Var sú
girðing að meini og er það enn,
þótt hliðum væri f jölgað síðast
liðið haust. Ekkert skýli er fyr-
ir börnin utan skólahússins. Og
enginn er þar heppilegur stað-
ur fyrir reiðhjól barnanna."
Tíðindamaður Alþýðublaðsins
gekk upp að barnaskólanum eitt
kvöldið og skoðaði þetta um-
rædda port. Er engum blöðum
um það að fletta, að það er eins
óheppilegt til leika fyrir ærsla-
fengin og fjörug börn, eins og
1 það getur verið — og í alla staði
er það fráleitt, áð engar um-
bætur skuli hafa verið gerðar á
því fyrir löngu. Menn gangi upp
að barnaskóla Austurbæjar og
sjái leikvöllinn þar og skýlin til
að dvelja í í frímínútum, þegar
eitthvað er að veðri, það er ólíkt
eða niður frá.
Þetta hefir bæjarstjórn líka
viðurkent. Hún hefir viðurkent
það að brýn nauðsyn sé til þess
að lagfæra þetta ófétislega, mis-
háa og skýlislausa port.
Á síðasta ári veitti hún 15
þúsund krónur til þessara hluta.
En framkvæmdir eru enn ekki
byrjaðar. Hvað veldur? Hvað
stendur í vegi fyrir því, að pen-
ingarnir séu notaðir — og það
á réttan hátt. — Ber skólastjór-
inn ekki svo mikla umhyggju
fyrir skólanum, sem hann á að
stjórna og þeim fjölda mörgu
börnum, sem eiga að hlýðá
stjórn hans, að hann vilji ekki
knýja málið fram.
Það, sem þarf að gera er
þetta.
Það þarf að taka girðinguna
í burtu. Hún er öllum til bölv-
unar. Það þarf að gera leik-
svæðið alt jafnt, hækka lítið eitt
hið neðra og lækka hið efra.
Þetta er leikur að gera nú þeg-
ar, ef þeir sem ráða í þessum
málum vilja það.
En auk þessa verður undir
öllum kringumstæðum að laga
skólahúsið sjálft, mála það til
dæmis, það var aldrei gert s. 1.
sumar.
Kvennakólanum á Blönduósi
var slitið á föstudag. — Handa-
\dnnusýning námsmeyja stóð yfir
síðastliðinn laugardag og sunnu-
dag, og sótti hana fjöldi fólks
Sýningin vakti mikla athygli.
Námsmeyjar voru 32. Fæðisgjald
var 1 króna á dag. — Skólinn er
fullskipaður næsta skólaár og 12
umsóknir komnar fyrir skólaárið
1936—1937.
Farsóttir og manndauði
i Reykjavík vikuna 5.—11. maí
(i svigum tölur næstu viku á
undan): Hálsbólga 48 (72). Kvef-
sótt 42 (96). Kveflungnabólga 9
(9). Barnaveiki 1 (1). Iðrakvef 25
(12). Inflúenza 74 (160). Taksótt
4 (3). Skarlatssótt 1 (1). Kíghósti
297 (258). Heimakoma 0 (2).
Munnangur 1 (2). Stingsótt 2 (0).
Ristill 2 (0). — Mannslát 5 (6).
— Landlæknisskrifstofau. (FB.)
Kamban og
gðtnstrðknrinv.
1 Morgunblaðinu 23. f. m. er
grein, sem eignuð er Guðmundi
Kamban rithöfundi. Grein þessi
er fullrar athygli verð, og nieiri
en líkur eru til að hún hljóti, því
að höf. skemtir sér og öðrum
við að smella inn í hana svo
berum og broslegum öfgum, að
engum dettur í hug að taka hana
alvarlega. En það er hrópandi og
alvarlegur sannleikur, sem rit-
höfundurinn bendir á, að óþrifni,
óhefluð og ruddaleg framkoma
og jafnvel dónaskapur mikils
þorra íslendinga hlýtur að setja
skrælingjamerki á þjóðjna í aug-
um þeirra aðkomumanna, sem
aðeins kynnast yzta borði hennar.
í grein þessari víkur Kamban
nokkrum orðum að skólunum og
okkur, sem kennum þar. En þá
vill svo undarlega til, að saða-
meistarinn fer óprúðlegar að en
götustrákurinn ,sem hann talar
mn með skelfingu að kalli til
ókunnugra vegfarenda á grófu
götmnáli sínu: „Heyrðu, manni —
hvað er klukkan?“ Ef Morgun-
blaðið bergmálar rétt orð rithöf-
undarins, fer hann að við kennara
eins og götustrákur, sem æpir að
saklausum manni, sem hann þekk-
ir ekki: „Þú ert asni, manni!"
Morgunblaðið hermir eftirfar-
andi eftir Kamban: „Markmið
skóla vorra er því nær eingöngu
að kenna börnum og unglingum
bókleg fræði. Fyrsta markmið
skólans annars staðar er að
kenna þeim prúðmannlegt dag-
far. — Það starf taka allir kenn-
arar að sér, hver sem kenslu-
grein þeirra annars er, en ég veit
ekki til, að nein áherzla sé lögð
á það hér.“ Og svo kemur löng
upptalning á ýmsu ljótu, sem
hann segir að ekki myndi vera
til ,ef íslenzku skólarnir gerðu
sjálfsagða skyldu sína.
Ég hygg ,að ég þekki erlenda
skóla eins vel og Kamban, ef
ekki betur, þar sem ég hefi lagt
stund á að kynnast þeim, bæði
af eigin sjón og bóklestri, en það
mun hann ekki haía gert sérstak-
lega. Hitt er víst, að íslenzka
skóla þekki ég margfalt betur en
hann, því að hann mun lítið hafa
kynst þeim síðustu áratugi, enda
haft öðrum hnöppum áð hneppja.
En eftir kynningu minni af hvor-
um tveggja, erlendum skólum og
íslenzkum, leyfi ég mér að full-
yrða, að „markmið" þeirra er hið
sama, og að íSIenzkir kennarar
leggja engu minna verk í það en
erlendir starfsbræður þeirra, að
temja nemöndum prúðmensku í
víðtækri merkingu. Hitt er ann-
að mál, að íslenzkir kennarar eiga
við margfalda örðugleika að etja
og miðar því skemra en skyldi.
Guðmundur Kamban hlýtur að
sjá, jafnskjótt og hann hugleiðir
málið, hve hrapallega rangt hann
hefir gert skólunum til, er hann
kendi þeim um ruddaskap íslendj>
inga. Jafnmerkur rithöfundur og
hann hlýtur að hafa mikla sál-
fræðilega þekkingu. Hann hlýtur
því að vita, að vmi skapar fas
manna og framgöngu að mjög
miklu leyti, — að örðugt er að
uppræta gróinn vana og festa
annan í staðinn, enn örðugra, ef
gamli vaninn fær jafnhliða að
festast við endurtekningu, og örð-
ugast, ef gamli vaninn fær á-
framhaldandi meiri æfingu og
liðkun en sá nýi. — Börnin koma
í skóla hér í Reykjavík 8 ára
gömul. Á þeim aldri eru þau
þegar mjög mótuð að venjum og
framganga þeirra tamin. Ef þér
gangið héma um göturnar í þétt-
bygðu hverfunum, herra Kamban,
og svipist að börnunum, þá getið
þér séð, hvar venjurnar myndast
og framgangan mótast. Þessir
litlu og vesölu menn framtíðar-
innar .eiga ekkert athvarf utan-
húss, annað en grútóhreina göt-
una, þar sem bílarnir ausa yfir
þau for í rigningum og þyrla yf-
ir þau sóttmenguðu ryki í þurk-
um. Venjurnar, sem myndast í
þessu umhverfi, og framgangan,
sem þar temst, er í samræmi við
það og síður en prúðmannleg.
Skólarnir hafa börnin skamma
stund, sem margt á með að gera,
til að temja þeim prúðmannlega
hugsun og háttsemi. Gatan hefir
þau lengi fyrir skólaárin, o g
lengri tíma en skólarnir á sjálfum
skólaárunum. Erlendis er öðru
máli að gegna, þar sem skólarnir
taka við börnunum mun yngri
en hér, og dagheimili, barnagarð-
ar og leikvellir sjá börnunum fyr-
ir viðunandi skilyrðum til prúð-
mannLegrar venjumyndunar, þar
sem heimilin sjálf ná ekki til. Hér
við bætist það svo, að Islend-
ingum er víst ytri siðfágun ekki
beint eðlileg.
Líklega hefir það ekki verið
viljandi, að Guðmundur Kamban
gerði skólunum rangt til, heldur
hefir hann varpað fram óhugsuð-
um sleggjudómi um efni, sem
hann þekti ekki. Slíkt er að visu
engis lofs vert. En sjálfsagt er
að fyrirgefa það, eigi sízt, ef hann
sækir sjálfur steininn, sem hann
hefir kastað. Við skólamenn höf-
um æfingu í að fyrirgefa þeim,
sem skrífa í Morgunblaðið!
Adalsteinn Sigmundsson.
Landaflaskan, sem
englnn vlldl kannast
vlð*
Nú er orðið uppvíst um eiganda
landaflöskunnar, sem enginn fékst
til að gangast við. Er nú komið
upp úr kafinu, að Ólafur Jóhanns-
son hefir fengið flöskuna hjá Isak
Jónssyni bakara. Hefir nú Isak
verið tekinn fastur, og hefir hann
játað að hafa selt Ólafi flöskuna.
Hjúkrunardeildin I verzluninni
,,París“ hefir ávalt á boðstól-
um ágætar hjúkrunarvörur með
ágætu verði. —
I. O. G. T.
STÚKAN „1930“. Fundur næst-
komandi fimtudag, 6. júní.
Kosning húsnefndarm. og fleira.
Félagar mæti vel.
Karlakér Reykjavfikur,
Samsöngnr
í Gamla Bíó sunnudaginn 2. júní kl. 2,30 e. h.
Söngstjóri: Sigurður Þórðarson.
Einsöngvari: Stefán Guðmundsson.
Píanisti: Anna Péturss.
Aðgöngumiðar verða seldir í Hljóðfæraverzlun Katrín
ar Viðar, Bókaverzlun Sigfúsar Eymundssonar og
Gamlá Bíó frá kl. 10 f. h. á sunnudag.
Pantaðir aðgöngumiðar verða að sækjast fyr
ir kl. 4 laugardag.
SlÐASTA SINN.