Bjarki - 21.05.1897, Blaðsíða 1

Eitt blað á viku minst. Árg.
3 kr. borgist fyir i. Júlí, (erlendis
4 kr. borgist fyrirfram).
Auglýsíngar io aur. línan; mikill
afsláttur ef oft er auglýst. Upp-
sögn skrifleg fyrir i. Okt.
II. ár. 20
Seyðisfirði, Föstudaginn 21. IVIaí
1837.
Úr brjefi tii ritstjóra »Bjarka<
frá Þorgilsi gjallanda.
II.
Þá er nú »Bókasafn alþýðu< komið, og er vel tekið á
móti því. Jcg ætla ekki að skjalla um íl’yrnac, það eru
flest kvæðin kunnir vinir áður, svo ekki þarf um það að
fjölyrða af mjer. Um »Sögur frá Síberíu< get jeg ekki
annað en lofsamlega talað; en auðvitað get jeg ekkert
um þýðínguna sagt, þó hún láti mjer vel í eyrum, eru
þó allar líkur til að söguruar hafi tapað einhverju fögru
og frumlcgu við að gánga í gegn um hendur þýðenda á
íieiri en cina túngu; en hvað um það, eru þær sem ljós
og grcinileg skuggsjá frá þvf landi, er hjcr er að vísu
lítið þekt, og það litla helst að kulda, kúgun og hörm-
úngum; enda dregur söguskáldið skýluna af undirferli og
svikum, sem eru samtvinnuð og flækt frá umrennfngum
og ránsmönnum alla léið upp til dómarans, sem græðir
fje á öllu saman, hann kann að nota netið sitt, enda
stendur fiskur í flestum möskvum. Af þessu er eflaust
þarft qg gott verk að svifta blæunni; enda gerir höfund-
urinn það djarft og fimlcga; hann er napur og hárbeittur,
atburðirnir leiða alt fram með svo eðlilegum hætti, að
lesarinn virðist kominn til Sfberíu. og þar er lífið ömur-
legt, hrjóstrugt og gleðisnautt, enda er ekki undarlegt þó
svo sje. I’ær sögur leiða ekki lesendurna um »hlæandi
blómskrýdda velli«, sem fjalla um ránglæti, harðstjórn og
pretti þeirra sem völdin hafa, og daprir og myrkir cru
kofar þeirra þjáðu; lífsleiðin jöklar, eggjagrjót og myrk-
viður skógar. En þrátt fyrir það þó lýst sje skuggahlið
mannlífsins ann jeg þar mörgum manni og aumka þá
fyrir álög og þjáníngarnar sem þeir vcrða að þola. Mjer
þykir vænt um dugnað Proskurofs, vona hann nái rag-
menninu og ódreingnum Kostjúska, hefti þennan rifinnasa
frá atvinnu þeirri, að ræna og drepa saklausa ferðamenn;
mjer er ósárt um kaupmanninn líka, en það er varasamt
og meinlegt fyrir feita, gráhærða dómarann, »I-pu<, segir
hann og Proskurof er óðara vikið í annað feitt embætti
og loku skotið fyrir að hann fáist við að veiða bófana.
Jeg ann Morðíngja, sje ekki cftir kallskrattanum einhenta;
vest að Silin þurfti að drcpa grána hans líka. O, Teódór
Silin; hefðu ekki forlögin rekið þig inn í eins meineitraða
mannfjelagsskipun, þá hefðu best sjest mannkostir þfnir
°g þróttur; þú ert garpur og besti dreingur samt, þó þeir
nefni þig Morðíngja; fallegt og karlmannlegt var síðasta
handtakið þitt, faliega stóðstu freistnina; móðirin og börn-
in blessa minníngu þína. Og Ivan sá sem drap Silin er
heldur eingin gúnga; í orustu mundi hann hafa getið sjer
orðstýr, cn það er ógæfa hans að lenda á flækíngi, lenda
á götu ræníngja og verða sfðan manndrápari.
þá er »Draumur Makars<; hvað þessi vesalíngs kotkarl
er auðsær og vel málaður, með bogna bakið eftir alt strit
og þjáníngar lífsins. Að náttfirufari er Makar mesta mein-
leysis-skinn og hrekklaus, en óþrotleg örbirgð og skort-
ur kenna honum prcttina, að hafa rángan pundara, ljúga
sjer í hag og sníkja; hann þekkir aunga nautn ncma þá
að drckka sig fullan f tóbaksblöndnu brennivíni, svo hann
dreymi sæla drauma, cn þessir draumar eru þó ekki ein-
tóm sæla. Fyrir miklar hörmúngar kemst hann loks til
dómsins, inn í himnaríki. Honum Makar garminum kom
meinlega að tapa tóunni og fá svo í tilbót hausinn á
Aljósu í kviðinn; þá kemur dauðinn, og svo sjcra Ivan til
að fylgja honum upp til Drottins, og ekki gat hann náð
hestverðinu hjá Tartaranum, enda gaf hann honurn ekki
tóbakslaufið og Var það ein ógæfan, því Guð hefði fyrir-
gefið honum ioo syndir fyrir það lauf, og Makar þarfn-
aðist þess; prettirnir komu honum að aungu liði þegar
við Guð var að eiga, ekki dugði að skrökva að honum,
þar var alt bókað. Loksins rann honum líka í skap, að
fara til djáknans, hestanfðíngsins i geldfolalíki; þá stóðst
hann ekki mátið, túnguhaftið slitnaði, honum er liðugt um
málbeinið og vantar ekki dirfð til að segja það, sem í
brjósti býr, og svo var raunasagan bitur að Guð grjet
yfir hörmúngum hans; orðin fjellu þúng sem blý í gull-
skálina en Makar sá það ekki, hann var um annað að
hugsa þá, og reiði og rnyrkur fylti hjarta hans, honum
svall móður, bogna bakið rjettist augun urðu skær.
»En Guð sagði við hann: Bíddu við veslíngs maður!
Pú ert ekki á jarðríki framar. Iljer munt þú finna sann-
leikarin og rjettlætíð!«
Þá skildi Makar og setti að hónum grát, allir grjetu,
sjera ívan, þjónarnir og Drottinn sjálfur.
»Og enn þá bærðust mctaskálarnar, en viðarskálin lyft-
ist hærra og hærra! — —«.
Þó »Draumur Makars< sje í óbundnu máli Cr það samt
fagur skáldskapur, þó þetta sje þýðíng er sagan mjcr dýr-
mæt; og þó æfi Makars sje eintómt örbirg’ðarbasl er listin
sögusmiðsins ágæt; enda mun þessi saga standa í me'st-
um skáldlegum blóma af þeim öllum.
»Þýtur í skóginum« er nokkuð sviplíks efnis og sög-
ur sem jeg hef áður sjeð frá Rússlandi; völd og auður
verða greifanum hin mesta hefndargjöf; gera hann að misk-
unarlausum böðli bræðra og systra, þángað til hann fyllir
mæli synda sinna. Bændurnir og þjónustufólkið eru í
hans augum ekkert annað en dýr, og öll dýr í landeign
hans eru sköpuð honum til afnota og ánægju; hann á
Róman, gamla skógarbjörninn og má láta bcrja bángsa
til hlýðni þegar þess þarf. Opanas er fallegur fjöróður
sljettuhestur, sem gamart er að eiga, það er prýði að
honum í hópnum. Oxana fögur sem hind og girnileg til
að svala fýsn og munaði. — Mjer er vel til Rómans gamla,
hann er hrekklaus, einarður og djarfur í máli, ómentaður
og óspiltur sonur skógarins; hver sem brýst í hýði bjarn-
arins er dauðanum seldur.
Það var voðanótt, sem gamli maðurinn segir frá; skóg-
arvaldur æðir aftur og fram, þrumuveðrið öskrar og regn-
ið fellur í fossum, eldíngunni lýstur niður, og hatrið vinn-
ur hefndarverk, refsidómurinn dynur yfir greifann, og Ox-
ana grætur yfir tökubarninu sínu. Fölur og rólegur lá
greifinn liðið lík morguninn eftir, og við hlið hans fylgi-
spaki grimmi hundurinn hans, Bogdan gamli, sem aungum
unni nema greifanum einum, sem hlýddi honum til að
bíta og rífa menn og skepnur, ef hann bara benti, hús-
bóndinn.
Allir þessir menn höfðu þó verið saklaus börn, sem
glöddust við að sjá sólina skína og gripu hlæjandi eftir
blómunum. Mannfjclágið gerði þá að vörgum, sem mis-
þyrmdu og drápust niður.
Jeg verð ángurvær með gamalmenninu, svo einfaldur og
barnslega skáldlegur sem hann er á grafarbakkanum. Það
er ekki trútt um að röddin skjálfi þcgar jcg les:
»Oxana, Oxana mín! hver stynur svona í' skóginum?«.
En Oxana er fyrir laungu búin að halla þreyttu höfð-
inu í skaut jarðarinnar; bölþrúngna hjartað brostið, tárin
þornuð af augunum.