Alþýðublaðið - 14.01.1927, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
" kemur út á hverjum virkum degi.
Afgreiðsla i Alpýðuhúsinu við
Hverfisgötu 8 opin frá kl, 9 árd.
til kl. 7 síðd.
Skrifstofa á sama stað opin kl.
9Va—10 V2 árd. og kl. 8—9 síðd.
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294
(skrifstofan).
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15
hver mm. eindálka.
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
> (i sama húsi, sömu símar).
Hvers vegna
ber togaraútgerðin
sig ekki?
Hvers vegna Sá sjómenn
ekki sanng|ðrnnm banp-
kröfarn fullnægt?
Það hefir mörgum pótt — og
mönnum jþykir það enn — afar-
skrítið, að íslenzk togaraútgerð,
að minsta kosti að því er útgerð-
armenn segja, skuli ekki geta bor-
ið sig. Það er þeim mun kyn-
legra, sem fjöldi annara þjóða,
Þjóðverjar, Bretar, Frakkar o. fl.
reka sams konar útgerð með á-
gætum árangri, þó að aðstaða
þeirra sé að öllu miklu erfiðari
en aðstaða vor. Þeir þurfa að
sækja um mörg hundruð mílna
veg á fiskimiðin á Nýfundna-
landi eða hér, en togarar vorir
þurfa ekki að sigla nema örfáar
mílur til að komast á miðin. Hver
kostnaðarauki þetta er fyrir er-
lenda útgerð, en sparnaður fyrir
vora, getur hver heilvita maður
séð.
Sá sparnaður, sem í þessu er
fólginn, ætti að koma einhvers
staðar niður á útgerð vorri, en
það virðist þó ekki vera svo; hún
ber sig jafnilla fyrir það.
Það getur og hver heilvita mað-
ur séð, að það hlýtur að vera
feinhver melur i rekstri útgerðar
vorrar, sem ekki er í rekstri er-
lendrar útgerðar, sem étur upp
þennan hagnað og meira til.
Það er alkunnugt, að það veltur
sjaldan nema á tvennu fyrir út-
gerð vorri, — annaðhvort því, að
hún sé stórgróðafyrirtæki, eða að
hún misfarist svo, að hún drepur
niður allan fjárhag þjóðarinnar.
Svo er ekki um útgerð annara
þjóða, sem auðvitað kemur mik-
ið íil af því, að hún þar er ekki
tiltölulega eins mikill partur af
þjóðarverkinu og hér. En mestu
ræður þó urn, að útgerðin hjá
öðrum þjóðum er rekin með ein-
hverjum þeim hætti ,að útkoman
verður jafnari, uppgripin að vísu
minni, en áhættan um leið minni
og jafnmikið tap íátíðara. Hjá okk-
ur er einhver gullnemablær á öllu
saman. Það er maðurinn, sem fer
til Cfondyke með tvær hendur
tómar nema eina skóflu og legg-
ur alt undir, líf og heilsu. Hann
vill grípa upp gullið — milljón-
irnar — í hvellinum, hvað sem
það kostar, en athugar ekkert um
það, hvort verðmætin, sem lögð
eru undir, séu ekki miklu dýr-
ari en þau, sem öfluð eru, og
hugsar ekkert um það að láta
áhættuna standast á við ágóðann.
Það er þessi feyra, sein er í
rekstri útgerðar vorrar. Útgerð-
armennirnir leggja aðaláherzluna
á fljót uppgrip, hvað sem kostar.
En fyrir bragðið er útgerðin svo
stopul, sem raun er á. Alt veltur
á heppni, en litið eða ekkert á
forsjá.
Og þetta má sýna með dæmum.
Það er alkunnugt, að hér er
veitt á togurunum svo lengi, sem
mönnum er fært á þilfari, og
stundum jafnvel lengur. Netjum
er kastað í háaroki, og það er
togað. En auðvitað aukast átök
skipsins að sama skapi, sein veðr-
ið hækkar; vélin verður að vinna
fastara, og kolaeyðslan eykst stór-
kostlega. En hér lætur enginn sér
detta í hug að skygnast eftir því
áður, hvort nokkrar líkur séu til,
að aflinn geti greitt kostnaðarauk-
ann, hvað þá heldur gefið ágóða.
Það þarf að eins að rnoka upp
fram í rauðan dauðann.
Það er alkunnugt, að vörpurn-
ar með hlerum kosta um 15 000
kr. eða meira. Það er jafnkunn-
ugt, að mikil hætta er á því, að
bæði varpa og 'hlerar fari for-
görðum, þegar togað er í slíku
ve'ðri. Þess eru dæmi, að varpað
hafi verið út spánnýjum veið-
arfærum í ófæru veðri af því
að ógerningur þótti vegna ills
veðurs að bæta notuð veiðarfæri,
sem á þilfari voru, — og sjá:
Þegar dregið var upp, kom ekk-
ert nema berir strengirnir. Um
15 000 kr. er þarna varpað í sjó-
inn. En það var ekki nóg. Hinn
ötuli skipstjóri lét ekki á sér
standa; hann tók önnur spánný
veiðarfæri úr veiðarfæraklefa
skipsins, varpaði þeimogdró upp
aftur hlerana, en varpan hafði
sezt að neðra. Ef útgerðarmenn
hefðu nú — þegar þeir að eigin
sögn tapa á rekstrinuin — fengið
15 000 kr. og andvirði nýrrar
vörpu í hreinan ágóða, myndu
þeir telja sig sæla. Það er ein-
mitt um arðinn, sem hér er spil-
að fjárglæfraspil.
En hvernig stendur á þessum
ósköpum ?
Gátan er auðráðin. Sökina eiga
launakjör skipstjóranna. Þeim er
varið á þann veg, að skipstjórar
væru ekki menskir menn um
sferplyndi, ef eklú færi svona. Þeir
hafa 150 kr. á mánuði í föst
laun, og verður ekki annað sagt
en þau séu herfileg. Til að bæta
úr þessu er þeim svo veittur á-
góðahluti í afla togarans að ófrá-
dregnum útgerðarkostnaði (brúttó),
meÖ öðrum orðum: Því meira
sem þeir veiða, hvort sem aflinn
svarar kostnaði eða ekki, því
meiri tekjur hafa þeir. Um eyðsl-
una spyr enginn. Það kynnu nú
fáfróðir menn að skella skuldinni
á skipstjórana, að það séu þeir,
sem veiði, hvernig sem viðrar, að
eins til þess að auka tekjur sín-
ar. En þetta er mesta fjarstæða.
Sökin lendir á útgerðarmönnum.
Þeir heimta af skipstjórum sínum,
að þeir afli vel, að þeir að minsta
kosti nái meðalafla að skippunda-
tölu. Takist þeiin það ekki, er
staðan í veði, — lífsuppeldi
þeirra, kvenna þeirra og barna.
En hvað er þá eðlilegra en að
þeir rembist við að toga og toga,
svo að hungur atvinnuleysisins
falli ekki á þá og þeirra ástvini.
En því breyta ekki útgerðar-
menn launafyrirkomulagi þessara
inanna og leiða þar með útgerðina
frá spilaborðinu og inn í farveg
heilbrigðrar framleiðslu ? Það h’.ýt-
ur að vera leiðin að hækka stofn-
laun skipstjóra, svo að laun séu,
en síðan taki þeir ágóðahluta af
afla togarans að frádregnum öll-
um útgerðarkostnaði (nettó). Með
því fá þeir ágóða af sönnum afla
sínum. Þá verður og staða þeirra
svo, að þeir geta látið sér nmhug-
að um, hvort afli svari eyðslu
og öðrum tilkostnaði, og þurfa
ekki að kaupa fiskinn of dýru
verði af sjón.um. Með þessu lagi
þm’fa þeir ekki að hugsa um að
ná upp meðalafla af skippunda-
tölu, heldur verða þeir að vera
með meðalafla að arði, eigi stað-
an ekki að vera í Veði. Þeir verða
nú að liugsa og reikna, en mega
ekki lengur standa hugsunarlaust
í „hólnum“ í eyðslu og mokstri.
En hafa útgerðarmenn hugsun á
þessu? Öðru nær! Þeir ætla að
spara, — ná upp hallanum, —
rétta við fjárhag sinn, — rétta
við fjárhag ríkisins, og hver veit
hvað, með þvi að klípa utan af
Iaunum sjómanna. Það er þeirra
eilífa fjárhagshjálpræði. Og þó
vita allir menn, að allur sá
„sparnaður“ er miklu minni á tog-
ara en það nemur, ef því væri
slept, að togarinn sliti frá sér eina
vörpu. Með þvi að hætta gull-
nema-rckstrinum myndi svo lang-
samlega g eiðast sá ógurlegi( [) út-
gjaldaliður, sem „sparnaðurinn“ á
kaupi sjómanna nemur.
En hvað er nú með vélbátana?
Þó að fyrirkomulagið í áukaatrið-
um sé annað. er það í allri aðal-
gerðinni sama, og afleiðingin auð-
vitað nákvæmlega sama, en um
það mun verða ritað síðar.
En hvar eru bankarnir? Það er
sízt ómerkasta spurningin. Þeir
lána stórfé, sem þeim er trúað
fyrir, alveg blint til útgerðarinn-
ar, án þess að spyrja neitt um
það, hvernig hún sé rekin, hvort
það er af þeirri forsjá, sem bank-
arnir ennars heimía, ef þeir er.u
að kaupa smávíxil, sem ætlaöur
er til sláíurkaupa. Þá eru þeir
allra manna gætnastir og eru með
eilífa útúrdúra. En þegar útgerðin
á í hlut, þá er annað uppi á ten-
ingnum. Þá er um ekkert hugs-
að fyrri en alt er komið á höf-
uðið; — þá standa bankarnir ráð-
þrota og tala um ilt árferði og ..
annað jafn-huggunarrikt. Þeim
væri nær að athuga þessa fásinnu,
i upphafi og lána ekkert fé, nema
hér væri bót á ráðin. Og von er,
að illa fari, þegar sá bankinn,
sem aðalútgerðina hefir, heldur,
að alt velti á kauplækkun sjó-
manna; það er skannnsýni og
glámskygni .á stærð talna, saman-
borið við þær tölur, sem hér hef-
ir verið um rætt.
Sjómannastéttin og öll skynsöm
alþýða heimtar, að þessu sé kipt
í lag nú þegar og flotanum öllum
lagt út, og allur landslýður verð-
ur að heimta það. Það er vegur-
inn frá spilarekstri gullnema-
bragsins yfir í heilbrigða fram-
leiðslu. — Veltiárin fækka, en
vondu árin hverfa alveg úr sög-
unni.
B. B. ].
Mjélkurfélagið
Og
nsjólkurverðið.
f grein sinni í „Vísi“ 20. dez.
s. 1. skirskotar Eyjólfur Jóhanns-
!son í „Mælkeriet Enigheden“, en
hann gætir ekki þess að dagsetja
útkomu þess rits, en ég vitna í
„Börsen“ 12. nóv. s. 1., og eru
það síðustu skýrslur í þessu efni.
Annars er dálítið undarlegt, að
E. J. skuli segja, að ég geri rekst-
urskostnað mjólkurbúanna i
Kaupmannahöfn meiri með því,
að bændurnir fái 14,5 aura fyrir
mjólkurlíterinn. Veit E. J. ekki,
að mjólkurfélögin í Kaupmanna-
höfn eru „privat“-félög, sem
bændum kemur ekkert við um.
Þau borga mjólkurlíterinn ýmist
við fjósdyr eða í járnbrautar-
stöðvunum, og svo bera þau sjálf
allan kostnað og ábyrgð á rekstr-
inum við vinslu mjólkurinnar og
sölu hennar. Annars er lítið I
grein E. J., sem nauðsynlegt er
að svara. í greininni eru þó meið-
yrði í minn garð, sein ég mun
lofa E. J. að svara fyrir í rétti.
Ég vil taka það fram, að detti
nokkrum manni í hug, að grein-
ar mínar í garð Mjólkurfélagsins
séu gerðar í óvildarskyni til fé-
lagsins, þá er það misskilningur.
Ég hefi skrifað þessar greinar
sökum þess, að ég leit svo á og
lít enn svo á, að stjórn félagsins
eé í mörgu ábótavant. Tel ég það
s 'álfsagt yrir a menning að benda
á það, sem miður fer i starfsemi
opinberra félaga, ef ske kynni að
hrinda mætti framkvæmdinni í
betra horf. Ég hefi orðið þess á-
skynja, að bændurnir, sein bera
alla ábyrgð á f járreiðuin félagsins.
og eiga félagið, vita margir að
mínu áliíi alt of lítið um ásig-
komulag félagsins og starfsemi
þess. Því hefi ég skrifað greinar
mínar, ef þær mættu til þess
verða, að sjálfir félagsbændurnir
létu sig mál þetta ineiru skifta
og meiri samvinna tækist i inbyrð-
is í félaginu og allir félagsmenn
gætu orðið sístarfandi verkamenn