Bjarki - 20.08.1898, Blaðsíða 1

Eitt blað á viku minst. Árg. 3 kr.
borgist fyrir 1. Júlí, (erlendis 4 kr.
borgist fyrirfram).
Auglýsíngar 8 aura línan; mikill af-
slátttur ef oft er auglýst. Uppsögn
skrifieg fyrir 1. Október.
BJARKI
III. ár. 33 Seyðisfirði, Laugardaginn 20. Ágúst 1898.
Útlendar frjettir,
--O---
Bismarck er dauður. Það
eru mestu tíðindin frá útlöndum (
þetta sinn, og er lát hans þó lítil
tíðindi nú hjá því sem verið hefði
ef það hefði að borið io eða þó
einkum 20 árum fyr. Evrópa, og í
rauninni allur heimurinn hefur því
nú mist á þessu ári tvo þá menn,
sem glöggast merki láta eftir sig
í hinni politísku sögu aldarinnar:
þá Gladstone og Bismarck, því þó
þeir væru Svo gagnólíkir menn, að
kalla má að annar rifi niður það
sem hinn bygði, þá voru þeir líkir
í því að báðir báru höfuð og herð-
ar yfir samtfmismenn sína hvor á
sínu sviði. En svo ólfkir eru
þessir menn og verk þeirra, að
segja má að alt atferli Gladst. miðaði
til að koma mannúð, dreingskap
og sanngirni inn í viðskifti þjóð-
anna hverrar við aðra og væri þar
fyrirmynd allra stjórnmálamanna, þá
er Bism. einmitt dæmi hins, hvað
ljónslægð og stálvilji geta unnið
þegar samviskan meinar ekki að
alt sje kúgað og troðið niður sem
1 vegi verður.
Því það hefur Bismarck gert. Á
endilángri brautinni að hinu heims-
fræga stórvirki sínu hefur hann látið
eftir sig valkesti og mikið af blóði.
Og þó er hitt nærri verra að harð-
ræðið og hnefarjetturinn sem hann
setti í hásætið fyr og síðar situr
þar nú hreyknara en áður í nafni
Bismarcks og í geisladýrðinni af
snild hans og sigurljóma.
Hættan er fremur lítil þó smá-
menni sýni það með dæmi sínu að
óhlutvendni geti aflað þeim frægðar
og metnaðar; óhlutvendnin kemst
ekki í neitt öndvegi fyrir það; heir
voru ekki nógu miklir til þess að
gera hana að dygð í borgaralegu
h'fi. Þegar slíkur jötunandi eins
og Bismarcks þar á móti beitir
borgaralegum ódygðum opinberlega
fyrir vagni sínum eins og þær Væru
viðurkendar dygðir, þá er hættan
meiri að þær verði ættleiddar 0g
komist til hefðar og heiðurs.
Svarta hliðin á þessu mikilmenni
hæði lífs og liðnu er það, að hver
stjornandi sem brýtur lög á þjóð
sinni, brýtur alt á bak aftur sem
hann hefur afl við hvað sem sann-
g)rni líður, kaupir lið að hvcrjum
þræli og gefur fyrir það velierð
annara manna og alt nema hags-
muni áforma sinna — alt þetta
getur hver stjórnandi gert nú með
betrPsamvisku en áður, því þetta
hefur gert konúngur þeirra allra,
prince von Bismarck.
Það er og orðið veglegra verk
en áður að vera leigður njósnar-
maður, svi'kjast að launmálum
bræðra sinna, tæla fólk til glæpa,
því alt þetta ljet Bismarck trúnað-
armenn sína gera og launaði með
tign og vináttu.
Að þessu leiti er það satt sem
margsagt hefur verið um Bismarck
að hann hafi hrint menníngu og sið-
gæði heimsins stórt stig aftur á
bak og að heimurinn mætti þakka
fyrir að Bismarck heíði aldrei stig-
ið fæti á hann.
Margir munu nú afsaka hann með
því sem og er sannmæli, að Bis-
marck gerði alt þetta með það
eina mið fycir augum að gera ætt-
jörð sína mikla og fræga og sig
°g þjóð sína með henni. Það er
satt hann setti frægð og dýrð
Þýskalands ofar öllu öðru og eing-
inn hefur haft heitari ættjarðarorð
á vörum en hann nje æst meira
þjóðarhatrið en hann, en nú er
svo kumið að Þjóðverjaland er að
kikna undir sinni eigin jáinkórónu
og kaína í sínu eigin hefðar mold-
ryki. Ættjarðarást Bismarcks hef-
ur því ef til vill orðið hans eigin
þjóð hættulegri en allar óvinaeggj-
ar hennar samantaldat og það af
því, að hann hafði frægð hennar
og veldi eitt fyrir augum og efldi
það meira en sanna menníngu
hennar. Hann gætti þess ekki, og
gat eftir skaplyndi sínu ekki gætt
þess að einmitt við sköpun og við-
hald þessa mikla ríkis varð hann
sjálfur að misbjóða sameiginlegum
hag einstaklinganna og þeim borg-
aradygðum sem áttu að halda öll-
um bútunum saman.
En þó Bismarck væri höfðíngi
og hyrnfngarsteinn allrar kúgunar
og afturfara í Evrópn nú á síðari
tímum, þá dylst aungum fyrir því
hver afburðamaður hann var að
viti sínu og snilli og hver heljar
stórvirki hann hefur unnið. Og
hefði maður augu Bismarcks og sæi
til botns í alt það endemi sem
stórpólitík Evrópu er, Sæi að alt
er rotið og að hvað hángir uppi á
eymd annars, sæi að »þtssi
borg er föl hvenær scm einhver
yíII kaupa«, og hefði maður svo
haus og hönd Bismarcks og fyndi
að aflið skorti ekki, þá er það
sannarlega freistandi leikur að
hræra dálítið í grautnum. Þetta
gerði Bismarck og gerði það svo
rækilega að úr landi sínu, sem var
lítilsiglt konúngsríki gerði hannvold-
ugasta stórveldi, og Berlín, að kalla
mátti, að höfuðborg heimsins þar
sem hann sat eins og kónguló í
vef og hjelt á öllum þráðum heims-
pólitíkurinnar, og þessu sæti hjelt
hann um 20 ár frá 1870 til 1890.
Bismark var fæddur 1815 og
var því á 84 ári. Eftir að hann
kom af háskólanum var hann nokkra
stund f hernum og settist svo að
góssi sínu. Á pólitíska leiksviðinu
fer fyrst að bera á honum á ó-
kyrðarárunum um 1848 og er þá
þegar rammasti einveldismaður, og
fer þá þegar að búa undir að steypa
Austurríki úr forustutign þýska
sambandsins og setja Prússland þar
í staðinn og það lánaðist honum
loksins á blóvöllunum við Sadowa
20 árum síðar. 1859 varð hann
sendiherra Prússa í Pjetursborg og
'62 í París, og kom síðar í Ijós að
þar hafði Bismark ekki verið sjer
ónýcur. Þá varð hann ráðannytis-
forseti í Berlín og setti þá alt sitt
afl á að auka herinn og þegar
þíngið kom í veginn lokaði hann
bara salnum og sendi alt saman
heim og stjórnaði öllu einsamall.
Um það bil kyntust þeir Moltke
og Bismark og er sagt að þeir
sætu þá saman á kvöldin og væru
að búa til smástryk á Norður-
álfukortið »þar sem bæta þótti«
og laga það svo í hendi sjer, og
fór vel um Þýskaland og þá báða
dreingina þar í miðjuninni, og hinu
eins og raðað utan um. Þeir ljetu
og ekki leingi bíða framkvæmdanna.
Þeir byrjuðu á Danmörku og lim-
uðu hana í sundur 1864, og tveim
árum síðar 1866 var Austurríki
komið á knje og Prússland í önd-
vegi þýska sambandsins. Var þeim
hern-ði iokið á 6 vikum og er
talið meistarastykki Bismarks.
Þá var Frakkland eftir fyrir vest-
an, en frá því geingu þeir 1870,
skildu þjóðina eftir í blóði sfnu,
tóku af hcnni Rínarfylkin og ljctu
hana gjalda sjer 5 milljarða fránka
(36 hundruð milljónir króna.)
Svona skóp Bism. ríkið með járni
og blóði, og snild hans ein gat
haldið þessu hrófatildri saman, og
síðan Vilhjálmur keisari, sem Bret-
ar kalla Vilhjám heimska, setti Bism.
af 1890 hafa samskeytin mjög svo
gliðnað bseði úti og inni fyrir, og
margir spá að hrunið komi brátt
Úr þvf má nú tíminn skera, en vel
statt er Þýskaland ekki.
Bismark var veikur viku og lá
þúngt. Stundu áður en hann
ljest hagræddi dóttir hans svæflin-
um og sagði Bismark þá við hana
»þakka þjer fyrir barnið mitt.«.
Þetta voru síðustu orð hans. Hinn
opinberi boðskapur segir að hann
dæi þá rólega að stundu liðinni,
en önnur sögnsögn segir að hann
berðist við köfnun síðustu stundina og
hafi hryglan verið hryllileg að heyra.
Sagt er að höfuð Bismarcks væri
óvanalega leingi varmt eftir að Ifk-
ami hans var kaldur annarstaðar.
Bism. hefur beðið að þessi orð
yrðu letruð á gröf hans og ekki
annað:
»Prince von Bismarck,
fæddur 1. Apríl 1815, dá-
in n......
Trúr Þjóðverskur þjónn
Vilhjálms keisara hins fyrsta.
Striðið. Það var nú alþjóð-
ar ætlun að ófriðnum muni lokið
og friður verða kominn á nú urn
þetta bil. Þvf Spánv. hafa beðið
sendiherra Frakka í Washington að
leita hófanna hjá Bandam. um frið-
arskilmála, og Mc. Kinley hefur
gert kost á þessum grv.ndvailar-
skilyrðum fyrir friðarsamníngi.
1. Spánn lætur af hendi til
Bandam. allar lendur tínar fyrir
vestan haf nema Cúbu.
2. Ollum yfirráðum Spánv. á
Cúbu sje lokið og Bandam. hafi
hana á valdi sínu til þess lögieg
stjórn er kjörin á eynni.
3. Bandamenn fá eina af karó-
línsku eyunum fyrir kolastöð.
4. Bandam. taka ekki að sjcr
skuldir þær sem Spánn hefur geing-
ið í á Cúbu og Portórícó.
5. Bandamenn heimta ekkert
herkostnaðargjald af Spáni.
7. Spánn og Bandam. setja
nefnd til að semja friðarsáttmálann
(sfðast hefur frjetst að sú nefnd
skyldi koma saman í Lundúnun ).
Þó verða Spánv. þegar í stað að