Bjarki - 02.03.1901, Blaðsíða 2

30
f Seyðísfirði einn, annan kjörgeingir menn f
bænum og sýslunefndin í N-Múlasýslu hinn
þriðja og skyldi hún hafa eftirlit með stjórn
sjóðsins og árlega athuga reiknínga hans.
Auk beinna samskota benti hann á ýmsar að-
ferðir til að safna fje í sjóðinn, svo sem hluta-
veltur, lotteri o. s. frv. Leikfjelagið mundi
fúslega leika eitt kvöld á vetri til ágóða fyrir
sjóðinn, saungfjelagið, sem í orði væri að
stofnað yrði, halda fyrir hann saungskemtun,
og loks mundu einhverjir verða til þess að
halda fyrir sjóðinn fyrirlestra eins og hann
hefði nú byrjað. Þá mætti einnig safna fje
með samskotafjárhyrslum á almanna færi, eins
og títt er víða annarsstaðar. Loks stakk hann
upp á að útvegsmenn og allir fiskeigendur
gerðu með sjer samtök um að verja einhverri
smáupphæð af andvirði aflans íil ekknasjóðsins,
t. d. io aurum af hverju 50 kr. virði í inn-
lögðum fiski. Hann gerði ráð fyrir að 100
bátar væru að fiskiveiðum hjer úr Seyðisfirði
og meðalafli árlega á hvern bát 40 skp. af
verkuðum saltfiski. Með 10 aurum af hverju 50
kr. virði í innlögðum fiski safnaðist sjóðnum
þá 400 kr. árlega. Þetta gjald yrði auðvitað
eingin skyldukvöð; hver og einn væri sjálf-
ráður, hvort hann greiddi það eða ekki. En
eingum gæti það verið tiífinnanlegt. »Margt
smátt gerir eitt stórt«, sagði ræðumaður, »0g
myndun þessa sjóðs er okkur ekkert ofurefli.
Til þess að koma henni í framkvæmd þarf
einkum: stöðugan vilja og einlægan ásetníng
sem allra flestra, því »margar hendur vinna
Ijett verk.« Hann kvaðst vona að kaupmanna-
stjettin yrði máli þessu hlynnt, þar sem við-
skiftahagnaður margra kaupmanna bygðist á
afurðum fiskiveiðanna.
Þá benti hann á, að líkindi væru til þess
að það færi í vöxt að ýmsir efnamenn gæfu
hlut af eignum sfnum til nauðsynjastofaana og
fyrirtækja. »Fyrir nokkrum árum hefur t. d.
danskur maður, Lotze að nafni, gefið 20,000
kr. til styrktarsjóða sjómannaekkna hjer á landi.
Gjöf þessari var samkvæmt gjafabrjefinu út-
hlutað milli aðeins fjögurra ekknasjóða, því
fleiri þess kyns sjóðir voru bjer þá ekki til,
er roeð skipulagsskrám sfnum fullnægðu þeim
skilyrðum sem gjöfin var háð. Einn fjórði
hlutinn hlotnaðist styrktarsjóði sjómannaekkna
í Grýtubakkahreppi í Suður-Þíngeyjarsýslu og
eru nú árlegar vaxtatekjur af því fje yfir 200
kr. Nú hafa sjódrukknanir ekki verið þar tíð-
ar undanfarandi, en nóg er samt með þetta fje
að gera. Að því er jeg þekki til hefur það
verið veitt tveim fátækum ekkjum, sem báðar
misstu menn síea í sjóinn af þilskipumu Báðar
hafa þær sýnt hinn mesta dugnað í því að
uppala börn sín án sveitarstyrks *
Eitt af því sem hann taldi að gæti orðið til að
auka tekjur sjóðsins var ábeit; í stað þcss að
heita á Grfmseyjarkirkju eða Strandakirkju,
skyldu menn heita á ekknasjóðinn.
Eins og sagt ct í byrjun greinarinnar hefur
mál þetta feingið góðar undirtcktir og ætti nú
að vinda sem bráðastan bug að því að koma
fóstu skipulagi á sjóðinn. Sem forgaungu-
maður og fyrsti hvatamaður málsins á herra
Marteinn Bjarnason lof skilið.
Tíl Benedikts Gröndals.
— :o:—-
Það kom mjer svo sem ekkert á óvart að
heyra sýngja í tálknunum á honum Gröndal
eftir ritdóminn um kvæðin hans, sem stóð hjer
f blaðinu 15. des. síðastl. Og þó var síður
en svo að þar væri gert lítið úr skáldskap
hans. En ritdómurinn var alls ekki skrifaður
til þess að þóknast Giöndal, þó hann sje uppá-
haldsmaður minn að mörgu leyti, heldur til
þess að reyna að sýna manninn eins Og hann
er. Og svona skoða jeg þig nú, góðurinn
minn, hvort sem þjer líkar það betur eða ver.
jeg sagði meðal annars um Gröndal: »Nær
allt, sem hann hefur ritað nú í mörg ár, er
ein endalaus ádeila gegn öllu því sem ýngra
er en sjálfur hann, öílu því nýa sem fram hef-
ur komið í hugsunum manna og framkvæmd-
um síðan sjálfur hann vai ð fullþroska, eða
sfðan hann fór að eldast. Hann getur ekkert
af því litið rjettu auga« o. s. frv. Þetta lýsir
Gröndal haugalýgi;* hann segist ætfð hafa ver-
ið fús á að viðurkenna það sem sjer hafi fund-
ist gott eða ialiegt. Alveg rjett, Gröndal!
það hefur einginn haft á móti því. En þjer
í i n n s t ekkert gott nje fallegt nema það sje
jafngamalt sjálfum þjer eða eldra. Hann bendir
á þrjú kvæði eftir ýngri skáld (Þ. E. og E.
B.), sem sjer þyki falleg. En það er af því
að í þeim kvæðum er eingin hugsun sem ekki
hefði eins vel getað verið hugsuð árið 1850
einsog árið igoo. Þetta er ekki sagt sem
last um kvæðin, heldur til þess að sýna að
þetta varnargagn Gröndals sannar ekki neitt.
Og hvað eru svo ritgerðir Gröndals frá síðari
árum; hvað eru blaðagreinir hans um skáld-
skap íbsens, hvað er aldmótagrein hans um
Rvík, hvað er formálinn fyrir kvæðabókinni
hans, hvað er að lokum þessi síðasta Fjall-
konugrein hans, t. d. vörnin fyrir kvæðinu
»Þíngvallaferð«? — Alltsaman ádeila gegn
hugsunarhætti nútímans og samanburður á
honum og eldri tímanum, þegar Gröndal var
úngur. Jeg hef ekki með háifu orði lastað
Gröndal fyrir þetta í ritdómnum, aðeins sagt,
að svona væri afstaða hans ú eldri árutn við
hugsunarhátt samtímans. I síðasta kvæði sínu
um Island segir Gröndal:
»Vjer elskum þig, þó ei þú sjert
í ánauð hverja tekin,
þó fossinn ei við bjargið bert
í búnaðinn sje rekinn.«
Það var einmitt það. Fossarnir eru svo
fallegir; þeir eru til þess að horfa á þá, skemta
sjer við þá. Það stórhneixiar fegurðartilfinn-
íng Gröndals að menn skuli hugsa sjer að
leggja fjötur á fossana, taka þá háróroantísku
herra í þrældóm, fara að láta þá vinna. Það
er, eftir skoðun hans, ein af smekkleysum síð-
ari tíma. Og það er íjarri mjcr að halda því
fram að þessar hugmyndir hans sjeu Ijótar cða
óskúldlegar, en hitt get jeg ekki látið eftir
honum, að játa að þær sjeu í samræmi við
hugsunarhátt manna almennt nú á dögum.
Það sem Gröndal segir um hið »únga Is-
land* kemur þessari þrætu okkar ekkert við,
er talað alveg út í bláinn. Þar vaka víst
fyrir Gröndal einhverjar endurminníngar um
deilur hans við Hannes Hafstein og Verðandi-
. *) Svar haus stendur í Fjallk. 19. jari.
j mennina fyrir eitthvað 20 árum síðan. En jeg
| hef aldrei verið neitt við það riðinn og finn
| einga ástæðu til þess að fara að rifja það upp.
Jeg'hef Iieldur ekki lastað föðurlandslofgerð
hinna eldri skálda, hvorki Gröndals nje ann-
ara. Mjer þykir mörg af kvæðum þeirra mjög
falleg. En sífellt bergmál af þeim Iflýtur samt
sem áður með tímanum að verða leiðinda saung-
ur. Og þar á ofan áh’t jeg hina æstu föður-
landstilbeiðslu og þjóðernisdýrkun reyndar tóma
heimsku, þótt hvorttveggja hafi haft mikla þýð-
íngu og jafnvel orðið aðalkjarninn í lífshreif-
íngum margra þjóða fyr á öldinni, og þó enn
sje reynt að viðhalda þessu af öllum þeim
sem eru á eftir tímanum, bæði hjer og ann-
arsstaðar. Jeg get vel ímyndað mjer að á síð-
ari tímum verði þetta lesið með lfkum tilfinn-
íngum og við nú lesum kvæði um konúnga-
tilbeiðslu eldri tíma, t. d. lofdrápur Eggerts
Ólafssonar, og fleiri skálda frá 18, öld, um
Danakonúnga. Jeg skammast mín ekki fyrir
að játa, að mjer þykir Lögbergskvæði síra
Matthíasar, sem mest hneyxlið vakti fyrir
nokkrum árum og Gröndal nefnir í skopi f
sambandi við þetta mál, mjög gott kvæði.
»Ubi bene, ibi patria* segir málanna móðir,
latínan, þ. e.: Þar sem mönnum líður vel,
þar er þcirra fóðurland. Og þessa setníngu
tel jeg rjetta.
Gröndal er að hlakka yfir einhverri róman-
tískri endurfæðing hjer. Það væri gaman að
vita hverja hugmynd eða hugmyndir hann vildi
þá fela í orðinu rómantík. Jeg hef í ritdómnum
um kvæði hans einga dóma fellt yfir rómantík
og ekki-rómantfk, en jeg benti á öfgarnar f
fornaldár- föðurlands- og þjóðernis-dýrkuninni
í kvæðum nær allra íslenskra skálda á síðastl.
öld. Þetta þurfti ekki að »rísa upp«, einsog
Gröndal segir að það hafi gert, nú við alda-
mótahátíðahaldið; það hefur alltaf legið hjer í
landi.
Seyðisfirði 2. mars 1901.
Veðrið hefur verið hið blíðasta þángað til um
miðjan dag í gær;, þá fór að syrta að með regn. í
dag er krapahríð og austanstormur.
Róið var nýlega hjer utan af byggðinni og feing-
ust um 80 á skip, surnt vænn frskur.
»Mjölnir« Tuliniusar, sem sagður var strandaður í
Ilafnarfirði, hafði 8. f. m. komið inn þángað og reki&
sig á sker þar úti í firðinum og laskast töluvert;,
þó var líklegast er síðast frjettist, að hana yrði ekki
gerður strand.
Cand. Vigfúsi Þórðarsyni á Eyjálfsstöðum eir
nú veitt Hjaltastaðapfestakall
Ellefsen hvalveiðamaður kvað nu vera langtkom-
inn að reisa stórt hús á Asknesi í Mjóafirði, kom
með það smíðað með sjer. Gufuskipið er nú farið
út aftur en Ellefsen er sjálfur eítir. Hann hefur
leigt þriðjúng Asknesstúnsins undir hvalveiðastöð-
sína, ætlar að sögn að setja þar upp bræðsluvjelar
en guanoverksmiðju ekki fyrst um sinn, heldur nota
þá sem hann á vestra og draga þángað hvalskrokk-
ana þegar spikinu hefur verið flett af' þeim. Sagt
er að hann niuni þurfa fjölda fólks, líkí, á annað
hundrað manns, við landvinnu að staðaldri éftir að
veiðarnar byrja.
Jóhannes sýslumaður Jóhannesson og Árni Jó-
hannsson fóru á þriðjudaginn upp í Hjerað og ætla,
ef til vifl, til Vopnafjarðar í sömu lerðinni.