Bjarki - 10.08.1901, Blaðsíða 1

SSitt b'iað á viku. VerS árg. 3 kr.
ifaorgist fyrir 1. júlí, (erlendis 4 kr.
borgist fyrirfram).
Uppsögn skrifieg, ógild nema komin
sje til útg. fyrir 1. okt. og kaupandi
sje þá skuldlaus við blaðið.
VI. ár. 30 Seyðisfirði, þriðjudaginn ÍO. ágúst 1901
Auglýsíng.
um fjarbaðanir og fjárflutnfng, sem prentuð er
f 26. nr. Austra 1900 og 32 nr. Bjarka s. á.,
er hjer með samkvæmt ályktun amtsráðsins í
Austuramtinu á síðasta aðalfundi þess úr gildi
numin að því er snertir bann á fjárflutníngi
yfir Jökulsá á Brú, en að öðru leyti stendur
.auglýsíngin í fullu gildi.
Skrifstofa Norður- og Austuramtsins.
Akureyri 3. ágúst 1901.
Páll Briem.
Frumvarp stjórnarbótarmanna.
— :o: —
1. gr. (2. gr. stj.skr)
Konúngur hefur hið æðsta vald yfir öllum
hinum sjerstaldegu málefnum Islands með þeim
takmörkunum, sem settar eru í stjórnarskrá
þessari og lætur ráðgjafa fyrir^ Island frani-
kvæma þáð. Ráðgjafinn fyrir Island má eigi
hafa annað ráðgjafaembætti á hendi, og verð-
ur að skilja og tala íslenska túngu.
Hið æðsta vald innanlands skal á ábyrgð
ráðgjafans feingið f hendur landshöfðíngia, sem
konúngur skipar og hcfur aðsetur sitt á Islandi.
Konúngur ákveður verksvið Iandshofðíngja.
2. gr. (3. gr. stj.skr.)
Ráðgjafinn ber ábyrgð á stjórnarathöfninni.
Alþíngi getur kært ráðgjafann fyrir emba:tt-
isrekstur hans eftir þeim reglum, er nánara
verður skipað fyrir um með lögúm.
, 3- gr- (i- málsgr. 14. gr. stj skr.)
A alþíngi eiga sæti 34 þjóðkjörnir alþíng-
ismenn og 6 alþíngismcnn er konúngur kveð-
ur til þíngsetu.
4. gr. (15. gr. stj.skr.)
Alþíngi skiftist í tv.ær deildir, efri þíng-
deild og ncðri þ ngdeild. 1 efri deildinni sitja
14 þíngmenn, i neðri deildinni 26. Þó má
breyta tölum þessum með logum.
5. gr (17. gr. stj.skr.)
Kosníngarrjett til alþmgis hafa:
a, allir bændur, sern hafa grasny-t og gjalda
nokkuð til alira stjetta; þó skulu þeir, sem
með sjerstakri ákvörðun kynnu að. vera
undanskildir einhverju þegnskyldugjaldi ekki
fyrir það missa kosníngarrjett sinn;
b, kaupstaðai borgarar og ■ aðrir karlmenn í
kaupstöðum, sem eigi eru öðrum háðir sem
hjú, eí þeir gjalda í bein bæjargjöld að
minnsta kosti 4 kr. á ári;
c, þurrabúðarmenn ©g aðrir karlmenn í hrepp-
um, scm eigi eru öðrum háðir sem hjú, ef
þeir gjalda til sveitar að minnsta kosti 4
kr. á ári;
d, embættismenn, hvort heldur þeir hafa kon-
. únglegt veitíngarbtjef eða þeir eru skipaðir
af yfirvaldi, sem konúngur hefur veitt heim-
ild til þessa;
e, þeir, sem tekið hafa lærdómspróf við há-
skólann, eða embættispróf við prestaskól-
ann eða læknaskólann í Reykjavík, eða eitt-
hvert annað þessháttar opinbert próf, sem
nú er eða kann að verða sett, þó ekki sjeu
þeir í embættum, ef þeir eru ekki öðrum
háðir.
f’ar að auki gctur cinginn átt kosníngar-
rjett, nema hann sje orðinn TuTIra 25 ára að i
aldri, þegar kosníngin fer fram, hafi óflekkað j
mannorð, hafi verið heimilisfastur í kjördæm- I
inu -eitt ár, sje fjár síns íáðandi og honum sje
ekki lagt af sveit, eða hafi hann þegið sveit-
arstyrk, að hann hafi þá endurgoldið hann eða
hónum hafi verið gefinn hann upp.
Stafliðunum b og' c má breyta mcð lögum.
6- gr. (19. gr. stj.skr.)
Hið reglulega alþíng skal koma saman
fyrsta virkan dag í júlímánuði annaðhvort ár,
hafi konúngur ekki tiltekið annan samkonudag
sama ár. Breyta má þessu með lögurn.
7. gr. (1. liður 25. gr. stj.skr.)
Fyrir hvert reglulegt alþíngi, undir eins og
það er saman komið, sk'al legjgH frúmvarp til
fjárlaga fyrir Island, fyrir tveggja ára fjárbags-
tímabil, sem í hönd fer. Með tekjunum skal
telja tillag það, sem samkvæmt löguro um
hina stjórnarlegu stöðu Islands í ríkinu 2. jan.
1881, 5. gr., sbr. 6. gr., er greitt úr hinum
almennu ri'kissjóðl til hinna sjerstaklcgu gjalda
Islands, þó þannig að greiða skuli fyrir fram
af tillagi þessu útgjöldin til hinnar æðstu inn-
iendu stjórnar Islands, eins og þau verða á-
kveðin af konúnginum.
8. gr. (28. gr. stj.skr.)
I’egar lagafrumvarp er samþykkt í annari-
hvorri þíngdeildinni, skal það lagt fyrir hina
þíngdeildina í því formi, sem það er samþykkt.
Verði þar breytíngar á gjörðar, geingur það
aftur til fyrri þíngdeildarinnar. Verði hjer
aftur gjörðar breytíngar fcr írumvarpið afnýju
til binnar deiidarinnap. Gángi þá enn eigi
saman, gánga báðar deildirnar saman í cina
málstofu, og leiðir þíngið þá málið til lykta
eftir eina umræðu. Þegar alþíngi þannig rnynd-
ar eina málstofu, þarf til þess að gjörð verði
fulinaðarályktun á máli, að mcir en helmingur
þíngmanna úr hvorri deildinni um sig sjc á
fundi og eigi þátt í atkvæðagreiðslunni; ræður
þá atkvæðafjíiidi úrslitum um hin einstcku
málsatriði, en til þess að lagafrumvarp, að
undanski’dum frumvörpum tii fjáriaga og fjár-
aukalaga, verði samþykkt í heild sinni, þarf
aftur á móti að minnsta kosti að t\feir þriðj-
úngar atkvæða þeirra, sem greidd eru, sjtu
með frumvarpinu.
9 gr- ,(34- PIr- stj.skr.)
Ráðgjafina -fyrir Island á samkvæmt embætt-
isstöðu sinni sæti á alþíngi, og á hann rjett á
að taka þátt í umræðunum eins oft og hann
vi 11, en gæta verður hann þíngskapa. I forföll-
um ráðgjafa má hann vcita öðinm manni um-
boð til þess, að mæta á alþíngi íyrir sína hönd,
en að öðrum kosti mætir landshöfðíngi fyrir
hönd ráðgjafa. Atkvæðisrjett hefur ráðgjafinn
eða sá, sem kemur í hans stað, því að eins,
að þeir sjeu jafnframt alþíngismenn.
I0- gr- (36. gr. stj.skr.)
Hvorug þíngdeild má gera áiyktun um neitt,
ncma meir en heimíngur þíngmanna sje á fundi
og grciði þar atkvæði.
II. gr. (2. ákv. um stundarsakir).
I’ángað til lög þau, er getið er um í 2. gr.
(3. gr. stj.skr.)), koma út, skal hæstirjettur
ríkisins dæma mál þau, er alþíngi hötðar á
hendur raðgjafanum fyrir Island út af embætt-
isrekstri hans, eftir þeim málfærslureglum sem
gilda við tjeðan rjett.
Þetta frumvarp er samkomulagsfrumvarp.
Stjórnarbótarflokkurinn hefur geingið sv« lángt
til samkomulags við mótstöðuflokkinn sem auð-
ið er, án þess að vt'kja Frá þeim grundvelll
sem þegar var lagður. En hann var sá, að
halda sjer vlð yfirlýsíng stjóroannnar, að allar
umbætur á stjórnarskránni sem ekki snerta
hið pólitíska samband Islands og Danmerkur
gætu feingist, væru samníngaatriði milli stjórn-
ar °S þfngs, en iáta hin gömlu ágreiníngsat-
riði, snertaúdi pólitiska sambandið, Iiggja milli
hluta að sinni.
Og brcytíngar þær sem hjer er Farið Fram
á, Fyrir utan það Frumvarp setn Fram kom 1899,
eru ekki þýðíngarlitlar. Tölu þjóðkjörinna
þt'ngmanna er breytt og þar með tryggt að
beir sjeu alltaF í meirihluta í efri deild. Þá
er tryggíng fjárráðanna, samkvæmt Rángár-
miðluninni og leingíng þt'ngtímans. Og loks
er rýmkunin á kosníngarrjettinum, sem ef til
vill er hin þarfasta og þýðíngarmesta af þess-
um viðaukabreytíngum.
Ti! hugnunar þeim sem telja 61.gr. stjórn-
arskrárinnar dýrgrip okkar og gimstein er nú
ekki farið fram á að henni sje breytt, þóttr
stjórnin hafi áður gert það aS samníngaskil-
yrði. Eingum mun heldur koma til hugar að
segja, að hún snerti hið pólitlska samband ís-
%
lands og Danmerkur.
Það var einkum f tveimur atriðum sem
stjórnarskrárfrumvötp meirihlutans og minni'-
hlutans greindi á. Hið fyrra var það, að eftir
frumv. minnihlutans voru ákvæðin úm stjórnar-
lega stöðu Islands í ríkinu tekin upp úr stöðu-
lögunum og inn í stjórnarskrána. Meirihluti
nefndarinnar fer þeim orðum um þetta í áliti
sínu, að það sje bæði ónauðsyniegt og rángt
að taka ákvæði um samband Islands og Dan-
merkur upp í Btjórnarskrá um sjermál íslands.
Þar að auki telur hann þetta ákvæði frum-
varpsins beinlínis viðsjárvert vegna landsrjett-
inda okkar, með því að það gefi tilefni til að
skýra framkomu þíngsins svo sem það hafi
fallið frá þeim kröfum um fullkomna sjerstöðu
í sambandinu, sem haldið hefur verið fram frá
upphafi stjórnarbótar okkar.
Hitt ágreinfngsatriðið var um búsetu ráð-
gjafans í Reykjavík. Minnihlutinn vildi fá tvo
ráðgjafa, annan búsettann í Rvík og launaðan
af landsjóði, en hinn búsettan í Khöfn og Iaun-
aðan af ríkissjóði og skyldi hann vera eins-
konar umboðsmaður ráðgjafans hjer, en þó
geta komið fram með fullu ráðgjafavaldi og á
eigin ábyrgð í hvert sinn sem ekki næðist til
aðalráðgjafans. Meirihlutinn sýndi fram á, að
þetta fyrirkomulag væri fyrst og frcmst óhag-
kvæmt, cn í öðru lagi óhugsandi. Um það
segir svo í áliti mcirihlutans: »Vjer viljum
taka það skýrt fram, að til þess að búseta
stjórnarinnar hjer geti orðið annað en nafnið
eitt, þatf hún í sjermáíum landsins að hafa