Bjarki - 13.09.1901, Síða 1

'Eitt b!að á viku. Verð árg. 3 kr.
borgist fyrir 1. júlí, (erlendis 4 kr.
borgist fyrirfram).
Uppsögn skrifleg, ógild nema komin
sje til útg. fyrir 1. okt. og kaupandi
sje þá skuldlaus við blaðið.
VI. ár, 34 Seyðisfirði, föstudaginn 13. seftbr. 1901
Utlarverksmiðjan.
— o— i
Ein hin þarfasta fjárveitíng þíngsins í sum-
ar er lánið til stofnunar ullarverksmiðju. En
íyerstaklega ætti sú stofnun að vera Austfirð-
íngum áhugamál, þar sem ætlast er til að
verksmiðjan verði reist hjer og Austurlandi
með því gert hægast fyrir að nota hana. l’ar
sem fyrirtækið er mjög álitlegt og arðvænlegt,
ætti ekk< að vera örðugt að ná saman hluta-
fjárupphæðinni, 65 þús. kr., er leggja skal
fram móts við landsjóðslánið. Eins og talið
hefur verið hjer í blaðinu, er nær þriðjúngur-
inn feinginn hjer á Seyðisfirði og í næstu sveit-
lim, eða 21 þús.
Til þess að menn geti gert sjer ljósa hug-
mynd.um fyrirtækið, birtist hjer útdráttur úr
skýrslu K. verkfræc í igs Zimsens til alþíngis
.um ransóknir hans á málinu. j
Verksvið verksmiðju.
Samkvæmt landshagsskýrslum er árlega fiutt
út frá Islandi hjer um bil i1/^ millj. pund af
ull, auk þess sem sent er til vinnu í dönskum
og norskum verksmiðjum, og er það líklega í
kríngum 60 þús. pund. íJá er enn ótalin sú
ull, sem u.nnin er í landiriu sjálfu. l’að er
þannig til nóg verkefni fyrir verksmiðjur, þótt
fleiri væru. feg álít samt ekki heppilegt fyrst
um sinn að setja upp verksroi 'ju, sem eiu-
gaungu ynni dúka fyrir eigin reikníng til sölu
hjer á landi og erlendis. Til þess að slík
vcrksmiðja gæti borið sig, þyrfti fyrst að fá
góðan útlendan markað fyrir dúka úr íslenjkri
ull. Altur á móti held jcg, að lítil verksmicðja,
sem vildi vinna mestmegnis úr aðsenflri ull,
rnundi geta feingið næga atvinnu. Gæti hún
þá jafnframt unnið iítið eitt fyrir eigin reikn-
íng og smámsaman skapað bæði irailendatl og
útiendan markað fyrir vöru sína. I skýrslu
rninni hjer á eftir á j g því eingaungu við
þannig lagaða veiksmiðju.
Stærð og stofnfje.
Iieppilegast tel jeg að gera verksmiðjuna
þannig úr garði, að hún geti unnið úr 80 þus.
pundum pf ull á ári og mundi hún þá að lík-
indum fá næga atvinnu þegar fyrstu árin.
Sarnt ætti að búa svo um þegarvið byggíng
verksmiðjunnar, að hægt væri með tiltölulcga
litlum kostnaði að færa út kvíarnar, svo vinna
rnætti úr 120 þús. pundum árlega. Hvggjeg,
að ekki muni líða mörg ár áður en þess gjör-
ist þörf. Vcrksmiðjuna þarf að búa úl með
hinum bestu og fullkomnustu vjelum, og mun
kostnaðurinn við að koma henni upp verða um
105 þús. krónur, sje hún sctt þar, sem hag-
anlegur vatnskraftur er fyrir hendi. Mátulegt i
starfsfje fyrir verksmiðjuna tcl jeg að væri 25 >
} ús. krónur og má það trsuðla vera mínna. :
Allt stofnfjc verður þanhig 130 þús. krónur.
Er fyrirtækið arðvænlegt?
Jeg á hjer við verksmiðju af þeirri stærð,
sem um er getið, og sem rekin sje með vatns-
afli. Munu hin árlegu útgjöld nema c. 49500
krónurc, þar af vinnulaun 24500 krónur og
viðhaldskostnaður 6000 krónur. Er þessi síð-
asti Iiður hátt reiknaður, en þá ætlast jcg til
að það sem afgángs verður, sje haft til að
mynda varasjóð. Eru öll gjöld rciknuð svo
hátt, að þau verða .naumast meiri, mcðan ekki
stækkar verksmiðjan.
Hvað .árstekjunum viðvíTeur, hefi jcg áætlað
þær fyrir fyrsta árið 'óg munu þær verða um
68500 krónur. Ilef jeg þá gcrt ráð íyrir, að
einúngis sie unnið úr ðcooo pundum af ulj og
af þciin að eins kembt og spunnið úr 20000
pundum. I’ar að auki hefi jeg áætlað, að
vcrksmiðjan verði látin þæfa, lóskera og pressa
10000 álnir af heimaofnu vaðmáli, en lita 8000
álnir. Jeg skal taka það fram, að jeg ætlast
til, að verksmiðjan taki sömu borgun fyrir
vinnu sína.og norsku verksmiðjur þær, cr nú
vinna úr ísicnskri ull.
Samkvæmt þcssu ætti hrcinn ágóði vcrk-
smiðjunnar fyrsta árið að verða 1900.0 krónur,
en það eru 14,6°/^ af stofnfjenu, sem jeg æt!-
ast til að sje 130000 krónur. Næstu árin
rnun ágóðinn vcrða meiri, þar sem jeg býst
við, að vcrksmiðjan gæti þá unnið úr Soooo
pundupi.
Jeg skal hjer geta þess, að ef gufuafl væri
notað í stað vatnsafls, mundi árskostnaðurinn
verða um 7500 krónum rneiri, auk þess scm
stofnfjeð yrði nokkuð meira.
II v a r e r h a g a n 1 e g a s t verksmiðju
s t æ ð i ?
Verkfræðíngurinn segir verksmiðjuna fyrst
um sinn þurfa 50 he^a afl, en 80 hesta afl
þegar búið sjc. að stækka haqa um þriðiúng
og er þá fyrsta skilyrðið, að þetta vatnsfali
sje tyrir hendi og sje hentugt til afnota. Haun
telur sjálfsagt að velja annaðfvort Akureyri
eða Seyðisfjörð scrn verksmiðjustöð og mælir
þó meir með Seyðisfirði: IJar verður vatn-
leiðslan mun ódýrari, þaðan er meiri ull flutt
út, þar cru aðalumboðsmenn norsku verksmiðj-
anna o. s. frv. Meiri hætta er og á að ís
hefti samgaungur við Akureyri.
11 v e r n i g s k a 1 k o m a 'v e r k s m i ð j-
u n n i u p p ?
Í’íngið 1899 ætlaðist til, að stofnað yrði
hlutafjelag, sem landssjóður- styikti með því
að tafta alt að helmíng hlutabrjefanna. En þá
ættu jafnfrarnt mest ráðin að vera í höndum
landstjórnarinnar, og væri það að cú!u leyti
nijc’ig óheppilegt, enda mundu þá fáir fást til
að leggja fje í fyrirtækið. Akjósanlegast væri,
ef e.inhver eimi maour vildi setja upp verk-
smiðjuna; en þar sem eing’n von cr til að það
verði, er cina ráðið, að h!utaf;elag sctji hana
■upp. Værá þá æskilegt að landssjóður vildi
styrkja slíkt hlutafjelag með láni, sjerstaklega
til þess að styðja að því, að vetksmiðjan kom-
ist sem fyrst á fót, þar sem erfitt mundi vera
í .fljótu bragði að safna öllu stofnfjenu með
öðru móti. En best væri með tilliti til sam-
keppninnar við útlendu verksmiðjurnar, að inn-
lend verksmiðja kæmist upp sem fyrst-
Landssjóður gæti eintiig styrkt fyrirtækið
með gjöf; en þetta iel jeg mjög óheppilegt,
þar sem svo mikið útlit er fyrir, að fyrirtæk-
ið sje mjög arðvænlegt.
H a g u r f y r i r 1 a n d i ð.
Ef klæðaverksmiðja er reist hjer á landi
með nýjustu og bestu vjelum og duglegur
maður feinginn til að veita henni forstöðu, þá
tcl jeg víst, að eftir nokkur ár muni hætta
útflutníngur á ull til vinnu í erlendum verk-
smiðjum. Jeg tel og líklegt, .að með timanum
geti feingist markaður fyrir dúka úr íslenskri
ull, og þá gætu þrifist fieiri verksmiðjur hjer
á landi, og þá fyrst væri von um, að ullar-
verðið hækkaði.
í verksmiðjunni mundu fyrst um sinn 34
manns fá atvianu, og gætu 30 af þeim lík-
lega verið Islendíngar þegar frá upphafi. Með
tfmanum mundi þá myndast ný atvinnugrein,
og ekki ólíklegt; að þegar iðnaður væri byrj-
aður í landinu, þá smámsaman kæmist annar
iðnaður upp. Tel jeg klæðagerð þá ið.naðar-
grein, sem liggur bcinast við fyrir _oss Islend-
ínga að leggja stund á, og því best að byrja
með klæðaverksrniðju.
B ú n að ar þ í n gi ð
var haldið í Reykjavík 22. — 27. ágústm.
A fundinum mættu auk stjórnar búnaðarfje-
lagsins (Halidór Friðriksson, Ein'kur Briem og
Þórh. Bjarnason) þessír fuiltrúar:
Júlíus Havsteen amtm., Páll Briem amtm.,
Guðlaugur Guðmundsson sýslumaður, Sigurður
Olafsson sýslumaður, Stelán Stefánsson frá
Möðruvöllum, Pjetur Jónsson frá Gautlöndum,
Sig. Sigurðsson alþm. og sjera Einar Þórðar-
son frá Hofteigi.
1. Voru lagðir fram reiknfngar fjelagsins,
skýrsla um störf þess og áætlun um störf
þess, tekjur og gjöld næsta ár.
I nefnd ti! að athuga fjármál fjclagsins voru
kosnir þeir: Páll amtm. Briem, Stefán Ste-
fánsson og Guðlaugur Guðmundsson.
2. Auk fjölda af bænaskrám um styrk til
ýmsra hluta, er búnaðarþinginu bárust, barst
því og erindi frá frú Elínu Eyjólfsson. Bauð
hún að selja bústjórnarskcilann í henciur bún-
aðaríjelaginu með skuldum hans og eignum.
Að öðrum kosti mundi skólinn verða lagður
niður. Eftir tillögu nefndar í því múli, (P. J.,