Bjarki - 07.11.1902, Síða 1

Vll, 42.
Eitt blao a vík.u. Verð árg. ^ k.i.
borgist fyrir i. júlí, (erlendi« r kr
horgist fyrirfrara).
Seyðisfirði, 7, nóv.
(Jppsögn skrifieg, ógild nema komin
sje til útg. fyrir i. okt. og kaupandi
sje þá skuldlaus við blaðið.
1902.
FRÍMERKi
Allskonar brúkuð frímerki
og brjefspjöld kaupir ó-
heyrðu verði, ef innanum
eru íslensk frímerki,
þórarinn B. Þórarinsson
Seyðisfirði.
„Og einúngis gigtin var öldúngnum trú
í öllum hans mannraunaferðum;
í mjóðminni átti hún óðal og bú,
en ítök og selför í herðum."
Mótbyrinn kembdi hærurnar yfir kollinn á
kallinum, og í spor hans látins ber renning og
brunasand.
Bækur og rit
—o—
Guðmundur Fríðjónsson: Úr heimahögum.
Kyœði. ísaf. prsm. 1902.
Fyrsta kvæðið sem jeg sá eftir Guðmund
Friðjónsson stóð í Fjallkonunni veturinn
í895—6, að mig rninnir. Það er erfiljóð eft-
ir Jón Jónsson frá Arnarnesi og byrjar svona:
Geislaslæður látúnslitar
leggur máni að brjóstum storðar.
Óravegum ofar, norðar
ótal brenna stjörnuvitar.
Frá þeim daufri bregður birtu.
Blundar sveit í ljósum kjóli.
Situr nótt á segulstóli
sorgbitin í grænni skirtu. o. s. frv.
Hann er að yrkja eftir formann, og niðurlag
kvæðisins er svona:
. . . framvegis þú færð að vera
formaður á nýum kneri.
Muntu sigla lángar leiðir,
ljúfur vindur blæs í trafið;
geingur hraðskreið gnoð á hafið,
geislabrim um stefnið freyðir.
Guðmundur skoðar sig sem talsmann þeirra
sem miður geingur og heggur þá leggur stund-
um til hinna, líkt og Bólu-Hjálmar. Ekkjan,
semhannkveðureftir(á bls. 98), tók aðeins »exa-
men« í lífsraunafræði, en »kennt gathúnbisk-
upnum kærleik og trú og kónginum öðrum að
stjórna*. Það er algeing útigángssál, sem
»vátryggði önd sína og gekk svo til hvíldar
með kreppta fíngur og kjúkurnar undnar úr
liði.« Lýsingin er ekki laus við að vera nokk-
uð hrottalég I niðurlagi kvæðisins kemur jafn-
aðarkrafa Guðmundar þannig fram, að
„kalt þætti frúnni að klifra um fjöll
í klakaspor ekkjunnar látnu "
I erfiljóðunum eftir »frænku sína« byrjar hann
á því, að honum »þykir hún lágt vera leidd í
landinu utanvið kórinn«, Þessa frænku sína
hafði hann lítið þekkt, en þó skift við hana
orðum »á mannraunalandi i moldviðrisbygð«.
Og lýsingin verður þá svona:
„Með sáryrðanepju um vegamóð vit
þú vjekst þjer á gánglúnum fótum,
með siggrunna lófa og sólbitna kinn
og sölnaðau haddinn frá rótum." o. s. frv.
Þetta kvæði er í heild sinni mjög fallegt.
Og á eftir hafa líka fylgt mörg önnur af sama
tægi. Því einginn, sem þetta kvæði les nú,
gæti efað, að það væri ort af Guðmundi Frið-
jónssyni, og eingum öðrum. Guðmundur hefur
verið vandlátur við sjálfan sigfrá upphafi; hann
er auðsjáanlega þaulæfður og þroskaður sem
skáld þegar hann kemur fram með fyrstu kvæði
sín. Á næstu árum flutti Sunnanfari mörg
kvæði eftir hann og hvert öðru betra.
Yms af bestu kvæðum Guðmundar eru erfi-
Ijóð. Það hefur verið siður, sem Klaustur-
pósturinn mun hafa innleitt, að annarhver mað-
ur sem andast hjer á landi er kveðinn niður
með frumorti kvæði. Margar af þessum graf-
skriftum eru auðvitað hver annari líkar og
reyndar einginn skáldskapur í öllum fjöldanum.
En hinu ber ekki að neita, að margt af bestu
kvæðunum, sem kveðin hafa verið af skáldum
okkar á síðastliðinni öld, eru erfiljóð. Einkum
á þetta við um ýms af erfiljóðum Bjarna og
síra Matthíasar. En það eru ekki stórmenni
þjóðarinnar sem Guðmundur sýnguryfir. Miklu
oftar óvaldir karlar og kerlíngar, úr fátækasta
flokki mannfjelagsins. Og þessi grafkvæði hans
eru einkennilegust, vekja mesta eftirtekt,
Einginn getur lesið kvæðið eftir »Jón gamla«
án þess að lýsingin festist í minni.
Þetta eru lýsíngarnar í mörgum af erfiljóðum
Guðmundar. Lofdrápu hefur hann ekki ort eftir aðra
en ritstjóra kringsjár, T. Lyche. Það er mjög vel
kveðið kvæði og reyndar alt of mikið lof um
manninn. Og svo hin fögru kvæði eftirmóður sína.
»Ekkjan viðána« erframúrskarandi fallegt kvæði-
Eitthvert stórfeldasta kvæðið í bókinni er
»Mannskaðaveðrið 4. nóv. 1897.« Það er sjálf-
sagt að nema lítið eitt staðar við það. Það
er mikilfeingleg náttúrulýsíng, full af skarpt
dregnum myndum og líkíngum. En viðburð-
arins, bátstapans, sem er miðpúnktur kvæðisins,
gætir ekkert innan í veðurlýsíngunni. Kvæðið
er eins og útflúraður rammi, sem mynd vant-
ar innaní. En ramminn út af fyrir sig er
listaverk. Þetta er víðar svo í kvæðunum að
umgjörðin, eða ramminn, ber allt annað ofur-
liði. Kvæðið »Skammdegi« er fullt af krafti og
kjarnyrðum, en hefur reyndar eingan þýngdar-
púnkt. í hinu fallega og vandaða kvæði »A
leiði móður minnar« hlýtur mönnum einnig að
verða starsýnast á umgjörðina.
Náttúrulýsíngar Guðmundar eru oft ágæt-
lega gerðar. Ein af þeim er kvæðið »Harpa.«
I hinumkvæðunumtveimur, sem nefnderu hjer á
undan, er lýst vetri og illviðrum. Hjer kem-
ur vorið og sumarið. Hann gefur öllu per-
sónugerfi; himinn, fjöll og sjór, vindar og veð-
ur verð^ að starfandi persónum. Víðast hvar
fer vel á þessu, sumstaðar ágætlega, t. d.:
„Meðan Sunna Sævi hjá
svefnlaust dvalið lætur
gyllta prjóna glóir á
gegnum ársal nætur."
I frjósemi vorsins fyllist hannsvo prestleg-
um guðmóði og gefur þessar persónur sínar
hvora á fætur annari í hjönaband ;sólin giftist
deginum, áin dalnum o. s. fr. En það er vor-
loft og vorgróandi í kvæðinu.
Sjaldan er það í kvæðum Guðmundar sem
Danskurinn kallar »Stemning», en íslenskan á
ekkert sjerstakt orð yfir, Þau eru flest þung-
hugsuð og íburðarmikil, Samt eru þau hvergi
stirð nje óþjál, hvergi þvíngun í ríminu, og
yfir höfuð er hinn ytri frágángur svo vand-
aður, að villur munu þar naumast hittast.
Guðmundur leikur sjer að dýru rími, til d. í
kvæðinu »Svala» (hestavfsur):
Þegar í dvöl í dalnum lá
dögg og sölum heiða,
fleti og bölum fýst var á
fyrir Svölu að greiða.
Þegar kali fjöllum frá
friðar dal um nætur,
þar sem Svala sváf og lá
syrgir bali og grætur.
Einn kafiinn í kvæðabókinni er kvæði til
konu hans. Það eru náttúrulýsingar og ásta-
saungvar, og margt er þar vel ort. En helst
til eru þau kvæði hvert öðru lík. Yfir höfuð er
ekki margbreytt efni í bókinni, og það er satt,
að sömu lýsíngarnar og hugmyndirnar koma
þar fyrir aftur og aftur. Ýngri kvæði Guð-
mundar eru yfirleitt sljettari og þýðari en hin
eldri, en aftur á móti naumast eins íburðar-
mikil og einkennileg. Sum kvæðin eru föður-
landskvæði, eða framfarahvatir. »Þingeyjar-
sýsla* er mjög fallegt kvœði og ljett kveðið.
»Aðaldalur«, »Brjeftil vinar míns«. o. fl. líks
efnis eru einnig falleg kvæði. Og svo má
reyndar segja um flest eða öll kvæðin í bókinni.
Guðmundur á lof skilið fyrir hana, og bók-
in á skilið að seljast vel. Útgáfan á henni
er vönduð og verðið ekki hátt.
-=^lG~Þíl:|r
Lýðhásköli í Rvík
— o—
Sigurður Þórólfsson búhæðíngur hefur í sumar ver-
íð að starfa að stofnun lýðháskóla í Reykjavík í lík-
ingu Grundtvígsskólana dönsku. Og töluvert hefur
verið skrifað um þessa skólastofnun í sunnanblöðun-
um, bæði af Sigurði sjálfum og öðrum. Um fyrir-
komulag lýðháskólanna dönsku hefur Jón sagnfræð-
íngur Jónsson ritað ítarlega bæði í Eimreiðinni og
eins í blaðinu „Eldíng," setn hann var ritstjóri að.