Bergmálið - 07.02.1898, Blaðsíða 2

14
GEFXD UT AÖ GIMLI, MANITOBA. !
S’IJSl'T'X'-AL.aD X S’XJ.EiT'X'SXvÆXXJXXr
fi, M. THOMPSOS'5
Tvitstjóri (Editov): G. jSF. Thompsön.
Íkisínees Manager: G. Thoesteinsson.
( 1 ár . $ 1,00
BERGMÁLIÐ kostar: ■: 0 mán. ... $0,50 1
(3mán......................... $0,25;
Borgist fvrirfr'am.
Yiðvíkjandi pöntnn, a%rciðslu og;
öorgun á blaðinu, snúi menn scr til
G. Töohstbinssonak, Gimi.i.
Utanáskrift til ritstjórans er:
Editor Bérymálið,
P. O. Box 38,
Gimli, Man. \
Uppeldið, fœðan og
meðferð á gripum.
Eftir
A. P. Ketchen.
iNautið ætti .að vera Lreiðvaxið yíir
Tiakið, og 'ekki söðultmkað, ; rifin
liggja fyrst nærri beint út frá bryggn
um, liggi síðan nokkuð beint ofan,
óg neðri endi þeirra dragist -síðan að
•edr með líkri iögun sem sá efii; breitt
yiir lierðakambinn og bvjóstið,
6cm er vottur um heiibvigði og
iirausta byggingu, lær-in vöðvamikil,
fæturnai' stuttar en þó vel lagaðar. !
■Svipurinn livatkynslegur en þó ekki j
stói'gerðiu’, me'ð fjörleg augu, en þó \
gæfur og rólegur að útliti. Háralagið I
fallegt og silkimjúkt. —; Þegar vér
böfum fengið þá réttn gripi, þá
keíntu' til þeirrar skyldu, sem hvíliv
á oss, að fara vel með þá, svo vér
getum búist við góðu gagniafhjörð
vorri, Höfum ávalt vakandi auga á
áð halda sömu stefnu og vér byrj-
uðunrá.
Ég hefi nú talað um kynið, nú er
eftii’ að minnast á meðferðina. Á
þessurn framfaratímum erum vér
komnir að þeirri niðurstöðu, að
hvorki gott kvn né gagnlegt fóður
geti framleitt gagnlega hjörð, ef þessi
tvö atriði eru aðskilin; en ef þau
eru sameinuð, þá höfum vór rétt til
að vonast eftir að fyrirhöfn vor
borgi sig vel. Vér skuluni þá takn
þetta atiiði til meðferðar og byrja
'strax á ungkálfinum, og þangað get-
um vér aftur beint málshættinum
sem ég minntist á í byrjun: ’hálfnað
er verk þá hafið er‘. -—Skilyrðið
fyrii’ fijótri þresknn, eða með öðrnm
PERGMÁLTÐ, MÁKUÐAGINN 7. EEBRTTAK 1898.
orðum, að þoð verði nokkurn tíma j
skepna úr kálfinnm, er að fóðra hann
vel og í'éttilaga hina fyrstu 12 mán-
uði. Menu mega ekki skilja þetta j
svo að eftir þann tíma sé þeiin óhætt j
aö sleppa hendinni af honum. 3tf i
kyi'kingur kemst. í kál/inn á þessu j
tímabili, þá er ongin von til að nokk- j
urn tíma verði skepua úr honum. ;
Þaö er sagt að maður eigi að byrja á j
uppeldinu 10 roánuðum áður en kálf- i
urinn fæBist. Það er með öðrum j
orðum, að ef maður vill fá hrausta i
og fallega kálfa, þá sé það nauðsyn- j
legt að íóðra kýinar vel nm með-
göngutíinann. Þær ættu að vera í
góðmn þrifiegum holdum, vitaskuld
ekki oí feitar en í góðu standi.
Ég vilclí holzt kjósa, að iáta kálfana
vera hausfrborna, það er be'zti tíminn,
til að geta liaft nákvæmt eftirlit á
þeingog þá þægilegastað kenna þeim
að éta, og ég hef tekið eftir því, í
níu tilfeilum af tíu, hefir kálfur sá,
som borinn var að haustinu, verið
orðinn þroskaðri gripur eftir 30 mán-
uði lieldur en vorboi'inn káifur eftir
36 mánuði, samhliða þessu er líka
aðgætandi, að það er meiri hagnaður
í því innifalinn, að hafa kýrnar vel
mjólkandi að vetrinum þegar ein-
initt framleiðslu varan er í hæsta
verði. Maður skyldi taka káifinn frá
kúnni strax sorn liún hefir þorrrað
haun, og gefa honum nýmjóik fyrstu
þrjár vikurnar, en úr því smá minnka
nýmjólkina cn gefa honurn aftur í
staðinn uiidanrenningii, sein hituð
hefir verið að líku stigi og nýmjólk.
Það er ágætt að láta ögn af soðnu
’flaxseed' eða ertumjöli saman við
mjólkina; ef .gefið er ertuinjöl þá er
nauðsyniegt að sjóða það vel áður,
annarserbætt við að kálfurinn nielti
það ekki. Þegar kálfurinn er orðinn
tveggja til þriggja roánaða gamall,
þá er gott að fara að kenna lionum
að éta ögn af söxuðutn hofrum bland-
að með ’brnn/ og hafa jafnframt bindi
fvrir framan liann af góðu smáraheyi,
og þá mun hann koma fijótt til að
læra að tína úr því. Þessi aðferð
borgav sig vel, því það er sanuað
með nákvæmri eftirtekt, að hver 112
pund (huiidredweight) sem kálfuiiim
þyngist, kosti fóðrið til að frain-
leiða þá þingd, ekki nema $3,50, en
þegar gripuiinn sé orðinn þn’gg'ja
ára, þá kosti það nærri $12,00 að
fifa hann um 112 pund. Þetta er
inikill mismunui’, en allt fyrir það er
það sannreynt. Til að staðhæfa þess-
ar tölur ætla ég að -tilfíeia kafla úr
ræðu Mr. Th. McMillau. Hann seg-
ir: ’Til að sýna mismunmn, hvað ó-
dýrara sé aö framleiða góða markaðs-
vöru, livað kjötgæði snertir, á ungum
gripum, þá ætla ég að tilfæra hér
nokkrar tilraunii', sem gerðar liafa
verið af Griff Bro’s, Elmira, sem á
sínum dögum voru fyrinnynd í gripa-
rækt í Ontario, og tóku fyrstu verð-
laun bæði í þess u landi og Chioago
í þeirri grein. Tvö ung geldno.yti,
sem þeii' höfðu sjálfir alið upp, vig-t-
uðu eftii' 12 mánnði 1,000 pund
hver og fóðurkostuaðuriim var $34,67
eða $3,46 á hver 112 pund. Þessi
sömu geldneyti þyngdúst á næstu 12
mánuðum um 500 pund hvert, og
kostnaðurinn var þá orðinn $52,13
eða $10,42 á hver 112 pimd. Næstu
12 mánuði fitmiðu þau um 650 pund
hvert, og kostuðu þá $81,50 eða
$12, 53 hver 112 puud. Þessar töl-
ur eru staðhæfðar af Stevvart, sem að-
alskilyrði fyrir réttiiegri framleiðslu
á gripahjörð. Hann hefir reiknað út
moðaltal af fÓðurkostnaði á níu grip-
um yfir fyrstu 12 mánuðina, og er
það $3,39 á liver 112 pund; frá 12-
24 ínánuði $7,97; og frá 24-36 mán-
uði $12,54.‘ Þið sjáið því á þessu
hvaða þýðingu. það heiir í för með
sér, nð gripurinn nái sem fyrst þroska
og það á fyrsta áririu; og þess vegna
held ég því fram, að það sé botra
að l'áta haustborna kálfa ná rneiri
þroslca en vorboina. Þ.rð er miklu
þægilegra að hirða ungviðið vel að
vetrinum, og þegar því er svo hleypt
út að vorinu i gróanda, þá heldur
það áfram að þroskast. Þegar vér
tökum gripina inii að. haustinu, verð-
um vér að gá að því að þeir ekki
leggi af, eða tapi þeim þroska aftur
er þeir hafa náð að sumrinu. Til að
koma í veg fyrir það, æt.tum vév að
ii.ýsa gripi vora allar kuldanætur, en
láta þá svo út að deginum. Með
því vorður iimfereytingin ekki eins
inikil. Það er ekki rótt aðferð, að
byrja strax á að ausa fóðurfeætir í
gripina í fullkomnum mæli, heldur
að byrja með litlu og smá auka við
gjöfina. lívað sneffrir fóðurfeætir, þá
fóðrum vér gripi vora mikið á rnaís
og róutegundum (turnips), og liefir
gefist dgætlega vel. Ertur og liafrar
sem sáð hefir verið þétt og slegnir
-sem hey, er feæði ódýrt og ágætt
fóður, og sú aðfeið er sfröðugt að
verða almennari. Regian er að sá
þreimir bushelum í ekruna, annan
iiolminginn af ertum en hinn af liöfr-
um blandað saman, og af góðu landi
mun uppskeran verða fullkonrin þrjú
tons af ágætu heyi, og ef það er vei
hirt, regiulega gott fóður, að míuu
átit hetra en hey. Það er fej irft fyrir
hvaða gripi sem er, lieldur en
limaty-hoy. Ef það cr saxað sundur
og g-cfið svo gripum með ögn af róu-
ávextum saman við, mundu þeir þríf-
ast vel af því og þurfa lítið af öðrum
fóðurfeæti. Það er feetra að felanda
samian íÓðurtegundunum, láta til
dæmis einn part afbyggi, annan aí
ertum, þriðjii af höffum og fjórða af
bran. . Gl’ipir fóðrast betur á þvi
heldui' en væri þoim gefin hver teg-
und út af fyrii' sig.
Að endingu ætla ég að snúa mér
að ýmsum smá atvikum viðkomandi
gripatæktinni. Hið fyrst-a sem ég
ætla að Hefna or þetta: gefðu grip-
þínurn ávalt á réttuin tíma, sú regla
er eitt af gildandi skilyrðum fyrir
góðri meðforö á gripnTn. Þegar
gripurinn ev vanur að fá fóður sitt
á reglulegum tíina, þá steudur hann
upp og vonast eftir fóðrinu eftir að
öniina er kominn, en ef hanli verð-
ut að feíða eftir því verður hanu Óró-
legur og í æstu skapi, en sem ein-
mitt veikir meltingarfæri hans, svo
hann hefii' ekki eins mikil not fæð-
unnar þá eins og ella. Láttu gripina
hafa gott næði, og ónáðaðu þá ekki
nema á hinuni reglulegu gjafatímum-
Menn ættu að kemba gripi sína þrisv-
ar í viku, því það er hætt við að
giipir sem standa stöðugt imri, eða
svo að segja, fái óþrif, en það gerir
þá órólega svo þeir þiífast ekki.
Gefðn af og til gripum þínum ögn
af brennisteini í 'fóðirnu, til að verja
því, að niaur kvikni á þaim.
Það er gott að gefa gripunum salt
reglulega, se'gjum þrísvar í viku. —
Vertu góður víð gripi þíim — . Eg
þekki einn niftnn, som stendur frarn-
ar mörgum öðrum hvað snertir gripa-
rækt, liann segir: að hann skyldi þeg-
iai' reka þann mann frá sér sem hann
sæi að væii von-dur vi-ð gripi eöa
meðhöndlaði þá illa. Og hann feætiv
við (og ég liold nð iiann hafi aðveg
rétt fyrir sér), að ef ungiroyti er æst
eða skapraunað, þá taki það þrji
daga með kjarngóðu fóðri, að
það niíi sér aftur. Svo þið getið séð
að það er ekki af eintómri hjártft-
gæzku, lieldur snertir það dollaTs og
• eents að óg segi við yður, gefið nSí
kvæmar gætur öllu hinu smáa sem
hinu stóra sein sneifrii' <rtvinnu yðar,
því eftir allt sanian þá er það ná-
ikvæmnin við hið lítilfjörlegasta sem
gefur mestan hagnaðinn i hvaða
stöðn seni or.
-------o-----—