Bergmálið - 19.06.1899, Blaðsíða 2

BERGMÁLIÐ, MÁNULAGmX 19. JUNI 1899.
62
GEFID UT AD GIMLI, MANITOBA
X’SaíEIXT'Tja-U I X'ISEXT'T'SX.'CXXJJ"U'
,, S'V -íi- T7\A.-‘,_______________
Kitstjóri (Editoi'); G. M. Thompson.
Eutiness Manager : G. Thohsteinsson
(1 ár ... $1,00
BEtiGM A LIÐ kostar: \ 6 mán. ... $0,50
( 3 mán. $0,25
Boryist fyrirfram.
AUGLÝSINGAR: Smá auglýsingar
í eitt skifti 25 cents fyrir 1 þuml. dálks-
lengdar, 50 cents um mánuðinn. A
stærri auglýsingai', eða auglýsingar um
lengri tíma, afsláttnr eftir samningi.
Viðvíkjandi pöntun, afgreiðslu og
fcorgun á blaðinu, snúi menn sér til
G. Tiiorsteinssonar, Gimli.
Utanáskrift til ritstjórans er:
Editor Bergmál ið,
P. O. Box 38,
Gimli, Man.
Akuryrkjan
Og
sauðfj ármálið.
•----0-----
Það sýnist svo, sem bændur hér séu
búnir að koma sér á þá niðurstöðu,
að segja ekkert frekar um þetta mál.
Fyrst þegar vakið var máls á þvl í
þessu hlaði síðastl. hau«t, lét einung-
is einn fjárbóndi heyra frá eér. Svo
]á inálið í dvala langan tíma, þar til
hr, Ari Guðmundsson, með ritgerð í
12. töluhl. ,.Kerginálsins“ þ. á., leiðir
athygli manna að því aftur, en fyrir
sania hefir kornið.
Kitstjóranum heíir borixt til eyrna,
að nokkrir pennafærir menn hér, hafi
komið sér saman um, að rökræða þetta
mál opinberlega. Sýna ljóalega fram
á, hve nauðsynlegt værí að komast
að einhverri niðurstöðu í því.. En
það hefir ekkert sést frá þeim enn.
Menn hafa þó þetta vor, með meira
móti hugsað um jörðina, og eru nú
margir hverjir á góðum byrjunarvegi,
að gefa sig meir við akuryrkju en
átt heíir sér stað hingað til, Og það
eru í sannleika mjög Leppíleg um-
umskifti. Eu jafn framt og hændur
fara að starfa að akuryrkju, vœri þeim
nauðsynlegt að reyna að ryðja úr
vegi þeím þröskuldi, sem getur, og
verður þeírn, að tilfinnanlegu fóta-
kefli í framtíðinni, hvað þessa st-
vinnugreín snertir. Það er sauðfén-
aðinum. Á meðan sauðféð er látið
ganga líiustjog vaða yfir akra og engi,
geta akrar þeirra aldrei orðið óhultir
fyrir árásum af þess völdum. Atviði
þetta er í sjáifu sér þess virði, að
því sé gaumur gefinn. Það or í of
mikið ráðist af hóndanum—og drep-
ur þar að auki allan starfs- og frara-
kvæmdar-áhuga haus—ef akuvblettur
hans, sein hann hefir lagt í eríiði sitt
og peninga, er eyðilagðui' fyrir hon-
um. Akuryrkjan er á því æskuskeiði
hér hjá oss, að hún þolir ekki slíkán
kyrking. Það væri því nauðsynlegt,
og bændum. sjálfum fyrir beztu, að
reyna með einhverju móti að fá akra
sína friðhelga fyrir fjár-átroðningi.
Blaðinu kemur ekki til hugar nú,
að fella neinn úrskurð á þetta mál.
Tilgangurinn að vekja máls á þessu
er sá, að benda mönnum á að athuga
þetta málefni, og komast að einhverri
niðurstöðu í því, áður en það voldur
þsiiu. tjóni, Eias og áðui' hefir verið
bent á, í blaði þessu, getur ekki
hvorttveggja þrifist, undir sama fyr-
irkomulagi og hefir verið. Akrarnir
þurfa að færast út, en sauðfénaðinum
að vera takmarkað svæði.
Söiiíí- og' hreini-
myndir.
(Eftil’ „SOIENTIFIO ÁMERICAN“).
Það muu óhætt mega fullyrða, að
af öllum þeim áhaldasæg'sem árlega
er fundiun upp og búinn til nú um
stundir, muni 99 af hundraði eiga sér
skamman aldur. I ýmsum löndum er
leystuv einkaréttur fyrir að búa þau
til. Þeim er hrósað í blöðunum og
stöku menn fá sér þau til eignar,—
en eftir 10 ár er húið að gleyma
þoim og fieygja þeim í ruslaskrínu
framfaranna.
Ilvort þetta muni verða niðurstað-
an með „Tonogvaphann“, sem ameriski
maðurinn Ilolbrook Curtis fann upp,
er enn ekki unt að fullyrða, af því
hanu er svo ungur. Áhald þetta er
siunt sem áður óhrotið og skemtilegt,
og virðist mjög hentugt og mega
verða að vísindaiegum notum.
Það vav árið 1787 að þjóðverjinn
Chladni fann upp hljómmyndirnirsvo
kölluðu, er við hanu eru kendar. Sé
gler- eða málm-þynna fest lárétt í
klömhru, smágerðum sandi stráð á
þynnuna og síðan dreginn fiðluhogi
eftir röud hennar, sést að sandurinn
dregst saman í reglubundnar myndir,
sem inismunj.r að gerð eftir því
hvernig þynnan er fest og hoginn
dreginn. Orsök þessa er, að þegar
boginn er dreginn eftir rönd þynn-
unnai', skelfur eða titrar hún og gef-
ur frá sér hljóm. Sumstaðar skelf-
ui' hún mikið, og kastast þá sandur-
inn hurt þaðan; á öðrum stöðum
myndast hnútalínur svo kallaðar, þar
er skjálftinn lítt merkjanlegur, svo
sandurinn liggur þar kyr. Hingað
til hafa bljómmyndir þessar að eins
vorið notaðar við kenslu á þeim hluta
eðlisfi'æðinnar sem hljómbui'ðarfræði
er uefnd.
En nú er „Tonographinn“ kominn.
Ætlunarvei'k hans er fyrst og fremst
að gefa nákvæmar einkunnarmyndir
af mannsröddinni. í öðru lagi eiga
þessar myndir að gagna sem fyrir-
mynd við söngkensluna, svo nemand-
inn geti sóð á þeim hvort hann fram-
leiðir hreinan tón eða ekki. Hanná
þannig að sjá tónana, bæði fyrirmynd-
artóninn og sínar eigín, meira eða
minna ófullkomnu tilraunir við að
stæla hann; hér eftir þarf hann því
eigi að reiða sig á eyrað eingöngu.
I þriðja lagi verða þossar hljómmynd-
ir óraskanlegri an þeir verulegu tón-
ar, og verða því allar hljóðrannsóknir
eftirleiðis auðveldari og hægari. Það
er ekki hér með sagt, að ósönghæfar
manneskjur geti eftirleiðis framleitt
jafn hreina tóna og beztu söngsnill-
ingar, enda þótt þær eigi röddina til
þoss, en verkfæri þetta or jafn skemti-
legt fyrii' því, einkum af því það er
svo einfalt.
Holbrook Curtis ályktaði því þann-
ig : fyrst að hljómmyndirnar koma af
almennum liljóðsveiflum,hlýtur niauiis-
röddin einnig að geta framlejtt þær,
ef unt er að finua heppileg skiiyrði
fyrii' því, Talsíminn, hljóðritinn og
fleii’i tæki sanna að svo sé; það er að
eins að finna þessi heppilegu skilyrði.
I þessum tilgangi bjó Curtis sér til
lúður af sérstakri gerð. Ilann er j
laginu líkastur afarstórri tóbakspípu,
en að ofan víkkar hausinn mikið,
munnstykkjð er svo vítt í endann,
að munnuiinn kerast inn í það,
enda þótt sungið sé í fullum í'óm.
Eftir nokkrar tilraunir fann Curtis,
að þunD hiinna eða bikfell, þanið
jafnt yfir opið á pípuhausnum, var
hið álitlegasta; glas- eðu raálm-þynn-
ur dugðu ekki. Torveldast var að
finna hvaða efni var lientugast í himn-
una, og hvernig hægast var að þenja
hana jafnt. Eftir margar tilraunir
kom það í Ijós, að niyndirnar urðu
glöggastar og komu strax í ljós á jafn
þykkri og jafn þaninni togleðurs-
himnu, er látin var yfir opið á lúðr-
inum sem er 13—lö cm. í þveimál.
Svo auðvelt væri að ljósmynda sand-
myndirnar á togleðurshimnunni, var
hún lituð dimmrauð, en sandurinn
hvítur. Mjög erfitt var að geta þanið
himnuna jafnt; misþensla hennai' rask-
aði rétti'i lögnn myndanna. Til þess
að umflýja þetta voru samdráttar-
hringir festír mjög þétt i rönd himn-
unnar hringinn 1 kring og svo festir
með böndum í grind sem himnau var
þanin á, ef þenslan var ekki jöfn;
mistu hringai' þeir undír eins hring-
niyndun sína, sem urðu fyrir mestu
átaki, og gáfu því áreiðanlega bend-
ingu um misþenslu.
Þegar búið er að þenja himuuna
jafnt, er hún lögð yfir opið á lúðrin-
um og fest þar með h-indi og „Tono-
graphinn“ er tilhúinn til afnota. Á
viðlíka stóru svæði, og 25 cents þekja,
er stráð þurkuðu salti og hvítum
sandi á hininuna yfir miðju opinu,
síðan syngur einhver góður söngmað-
ur hreinan tón inn í pípuna, og und-
ii' eins fer sandurinn a'ð hreifast og
laga reglubundna mynd fyrir þann
tón. Hver sjálfstæður tónn hefir
sína mynd út af fyrir sig, og þótt
tóuarnir séu líkir, verða myndirnir
samt svo mismunandi að unt er að
greina þær sundui'. Sé eitthvað
rangt við tóninn, kemur það strax
fram á myndiuni, þótt ekki sé nema
örlítið.
Það liggur í augum uppi að hverj-
um notum áhald þetta getiu' orðið við
söngkensluna. Mynd hrema tónsins
í saDdinum ev ljósiuynduð og notuð
sem fyrirmynd. I sandinum á sín-
um „Tonograph“ reynir svo nemand-
inn að framleiða samskonar mynd og
þá, er hann hefir fyrirsór, meðan hon-
um tekst ekki að gera myndirnar
eins, er tóUD hans ekki hreinn.
Áður en laiigt um líður niá búast
við, að meðfram veggjunum á söng-
kenslu stofunum sjáist raðir af þess-
uin myndum, og fyrir framan hverja
mynd nemandi með liina risavöxnu
pípu sína fyrir niunninum. Það eru
tónar Pattis eða Kristínar Nilsson
sem þeir hafa fyrir 'sér, og eru að
reyna að líkja eftir með þessum
óbrotnu áhöLdum.
SYAVA,
Alþýðlegt mánaðarrit.
Útg. G. M. TROMPSON.
I hverju hefti eru fiæðandi ug
vísindalegar ritgevðir, sömul. einkar
speimandi og skemtilegar sögur.
Bd^Árg. $1.00