Ísland - 15.05.1897, Side 3

ISLAND.
79
tilraun til að ráða Umbertó ítalakonung
af dögum. Varð það með þeim hætti, að
hann stökk upp í vagn konungs, er hann
keyrði til veðhlaupa fyrir utan Rómaborg,
og brá morðkuta; en konungur sá tilræð-
ið og vjek sjer undan, svo að hnífurinn
lenti í sæti konungs. Var sökudólgurinn
þegar handsamaður, en konungur keyrði
til veðhlaupanna eins og ekkert hefði í
skorist.
Sem dæmi þess hvernig Einglendingar
vernda fiskiveiðar sínar gegn yfirgangi út-
lendra þjóða, má geta þess, að þeir hafa
hingað til bannað útlendum skipum að
fiska í „Firth of Moray“ (Morayflóanum),
og haft varðskip á flóanum til að hafa
gætur á útlendum fiskiskipum. Eu hjer
um daginn kom það fyrir, að þýsk fiski-
skip kom með veiði mikla inn til Aber-
deen, sem sann&ðist að veidd hefði verið
í „Firth of Moray“, og gerðu þeir margar
tilraunir til að fá veiðina setta í land og
selda þar með aðstoð þýska konsúlsins og
málafærslumanns, en yfirvöldin settu þvert
bann fyrir, og fallbyssubátur var settur
til að gæta þess, að banninu væri hlýtt.
Nú hefur skipstjóri fiskiskipsins sent hrað-
skeyti um málið til Þýskalands, og bíður
eftir svari. Þetta er eitthvað öðruvísi en
þegar ensku ránsmennirnir koma inn á
firðina okkar.
í Danraörku er nú allt útlit fyrir, að
samkomulag komist á um fjárlögin. Hafa
nokkrir vinstri menn geingið úr skaftinu,
og ganga að nokkru leyti inn á kröfur
stjórnarinnar. Verði það ofan á, þá situr
Reeds-Thott og hans fjelagar kyrrir í sín-
um ráðherrasessi.
Þeir sem á sínum yngri árum hafa ver-
ið í Höfn, og hafa notið þeirra glaðværða,
sem þessi lífsglaða borg hefur að bjóða,
kannast eflaust við gamla Rantzau, vísna-
skáldið og stjórnanda hinna ljettklæddu
saungmeyja „Líkkistunnar“. Hann er nú
dauður karlhróið. Saddur lifdaga heiugdi
hann sig 26. f. m.
Eiðurinn.
Eiðurinn er talsvert þýðingarmikill lið-
ur í rjettarfarinu enn, eins og verið hefur
um margar aldir. Sá vitnisburður í hverju
máli, sem staðfestur er með eiði, er skoð-
aður sem sönnun, og munu oft byggðir
dómar á eiðinum, að meira eða minna
leyti.
En skyldi það nú vera synd að segja,
að þetta væri talsvert athugavert atriði?
Skyldi ekki geta átt sjer stað, að eiðnum
sje gefin allt of mikil þýðing. Eða, sje
hann notaður, skyldi þá eigi meiga gjöra
það á tryggingarfyllri hátt, en nú ergert?
Það er nú öllum Ijóst, að gildi eiðsins
byggist á trú trú á endurlausnarkenn-
inguna og guðlegan innblástur biblíunnar,
að miklu leyti.
Ekki skal jeg fullyrða neitt um það, að
þessi trú sje almennt farin að dofna, en
of mikið er varla sagt, að hún sje nú eigi
hjá öllum jafn rótgróin, eins og var fyr á
öldum almennast í kristnum sið.
Og væru nú nokkrir menn, og það ef
til vill einmitt þeir menn, sem oft eru við
málaferli riðnir, er mettu eiðinn að eingu,
mundi það nú eigi geta haft þýðingu fyr-
ir málin, ef byggt væri á eiðum slíkra
manna?
Vísindalegar rannsóknir hafa leitt það í
Ijós, að það er eigi neitt sjerlega fátítt, að
að menn eru sannfærðir um, að fraraburð-
ur þeirra sje sannur, og vinna eið að hon-
um í hjartans einlægni, þó að þeir hafi
farið með alveg ósatt mál.
Þíið getur ákaflega margt valdið slíku,
sem hjer yrði of langt, enda óþarft að
telja. Nóg er að minna á, hvernig það
getur snúið öllum rökfærslum við i huga
manns, ef hann verður fyrir dáleiðsluáhrif-
um; en þau eru tíðari í daglegu lífi en
margir ætla.
Stundum kemur það fyrir, að framburð-
ur byggist á míssýning, sem maður er svo
sannfærður um að sje sannur, að hann eið-
festir, et þess er krafist. Þetta er satt
dæmi:
Ólafur kærir Einar, stúkubróðir sinn,
fyrir að hafa drukkið brennivín hjá ferða-
mönnum á ákveðnum staðog stundu; hann
og annar sjónarvottur bjóðast til að stað-
festa þennan framburð með eiði.
Einar ber áburð þenna af sjer; býðst
að sanna með vitnum og eiði, að hann hefði
á þeirri stund verið staddur á öðrum stað,
enda sannaðist, að sá er drakk með ferða-
mönnunum var Jón bróðir Einars. Þeir
voru tvíburar og svo Iíkir, að jafnvel
kunnugir gátu villst á þeim.
Og þessu lík dæmi mætti telja í hundr-
uðum.
Þá er að gæta að, hvernig eiðnum er
beitt.
Það er ekki fyr en eftir að vitnið hef-
ur lokið framburði sínum, að eiðurinn er
tekinn af því. Hafi það nú eitthvað ofur-
lítið farið utan við sannleikann, þá er nú
ekki nema um tvennt að velja: að játa
það að hafa borið falskan vitnisburð eða
að vinna eið að því, sem sagt var.
En af þessu má hugsa að margt mein-
særi hafi stafað, og geri framvegis, meðan
ekki er breytt til, og eiðurinn tekinn af
vitnunum áður en þau fara að bera um
máiið.
Svo er nú eiðstafurinn sjálfur ekki sem
vísdómlegast saminn. Hann gæti verið
yfirgripsmeiri.
„Að vitnisburður minn sje sannleikanum
samkvæmur, það staðfesti jeg ..." — Sum-
ir kunna að álíta, að nóg sje, að vitnis-
burðurinn komi saman við sannleikann,
snerti hann lítið eitt, þó meiri hlutinn sje
lýgi eða mikið dregið undan.
„Með mínum sáluhjálpareiði“. Hvað er
„sáluhjálpareiður“ ? Eiður, sem hjálpar
sálunni? Eða sáluhólpins eiður? (sbr. sálu-
hjálparher). Orðalagið má ekki leyfa hverj-
um að þýða eiðstafinn eftir sínum geð-
þótta.
Enska reglan er betri: að vinna eiðinn
á undan framburðinum, og mætti eiðstaf-
urinn hjer hljóða þessu líkt: „Að jeg skuli
eftir bestu vitund í máli þessu segja sann-
leikann, allan sannleikann og ekkert nema
gannleikann, það sver jeg og legg við
dreiugskap minn og trú“.
Með þessum eða þvílíkum eiðstaf — og
eiðinum unnum fyrirfram — yrði væntan-
lega eingu síður komist að sannleikanura
en nú tíðkast.
Yíst er um það, að ekki vildi jeg vera
dæmdur eftir hverjum eftirá eiðfestum
framburði.
ófeigur Teitsson.
Frá fjallatindum
Til fiskimiða.
Prjettir hafa nú borist þessa viku að auatan
með „Yestu“, en að veatan með „Lauru". Hefur
norðanveðrið sem hjer rak á í byrjun þ. m., eftir
þeim að dæma, náð yfir land allt.
Á Seyðisfirði stóð hörkubylur með fannkomu í
fjóra daga, 2.—5. þ. m. Er hætt við að hann
hafi þar verið skæðari upp um Hjeraðið. Þar var
víðast búið að sleppa fje, því tið hafði verið góð,
en hey þrotin. Seigja austanmenn, að ef illviðrin
hafi haldið þar áfram um nokkurn tíma, muni fje
hafa fallið að miklum mun. Hinn 6. þ.m. var góð-
viðri á Seyðisfirði.
í ísafirði var veðrátta óstöðug allan fyrri mánuð,
en norð&nrokið hófst þar 1. þ. m. og kyngdi niður
snjó; Vestfjarðakjálkin allur fannhvítur frá fjalli til
fjöru. Bylurinn stóð óslitinn þrjá fyrstu daga
mánaðarins. Þá var knjesnjór á götum á ísafirði.
Siðast er frjettist var hægviðri og logn vestra.
Af Norðurlandi hafa enn eigi borist fregnir.
Heyleysi er nú almennt um Austurland, Suður-
land og Vesturland og hefur norðanhretið komið
illa á. í Eyrarsveit á SnæfellBnesi er sagt, að kúm
hafi verið beitt út áður en hretið byrjaði.
Þá er að skýra frá því sem spurst hefur af að-
gerðum norðanveðursins á sjónum og ern frjettirn-
ar vestar að vestan. Þegar laugardagsveðrið skall
á 1. þ.m. lágu fimm fiskiskip í Hornshöfn á Strönd-
um og rak öll upp, en að eins eitt brotnaði. Það
átti Ásgeir kanpmaður Ásgeirsson. Henn allir
björguðust. Fleiri fiskiskip komu inn þar vestra
meira og minna biluð. Tvö höfðu misst út menn,
sinn einn manninn hvort. — Eyfirskt hákarlaskip
hafði og farist og rak upp í Barðsvík á Horn-
ströndum með þrem mönnum danðum. Það hjet
„Draupnir“ og var af Akureyri. Haldið er að á
þvi hafi alls verið 10 manns.
Um kvöldið 1. maí fórst bátur með 7 mönnum á
Patreksfirði. Hann var frá Hænuvík. Einum
manninum varð bjargað.
Norskan hvalabát af Vestfjörðum rak uppíÞórs-
höfn á Langanesi í laugardagsbilnum og brotnaði
hann í spón, en menn komust af.
Lítið þilskip, „Vorsíldin", sem herra Ottó Túli-
nius á Eskifirði átti, fórst um páskaleitið á Ieið af
Eskifirði suður á Papós. Á skipinu voru Rikkarð
Beok frá Lómastöðum í Reyðarfirði, Þórður Jóns-
son, bróðir Eiríks viceprófasts á Garði í Khöfn, og
þriðji maður færeyskur.
Talið er víst, að farÍBt hafi snemma í fyrra mán-
uði hvalveiðaskip norskt, sem þá var á leið hingað
frá Noregi með 36 manns. Það átti Amlie hval-
veiðamaður á Langeyri við Álftafjörð. Amlie var
sjálfur með. Hann hafði nú rekið hvalveiðar þar
af Langeyri um 20 ár og var nálægt áttræðu.
„Vesta“ kom að austan á sunnudagsmorguninn
ðg fór aftur á miðvikudag austur um á útleið. Eu
„Laura“ kom á þriðjudagsmorguninn vestan að og
fór aftur á fimmtudagsnótt út. Með þeim báðum
var fjöldi farþega.
„Georg“ kom á fimmtudagiun. Hann fór frá
Skotlandi 30. f. m., en var 9 daga í Færeyjum.
Með honum kom Paterson konsúll.
Skipalisti.
„Cimbria" (117 sml.), skipstj. H. H. Bagger,
danskt fiskiskip frá fiskifjelaginu „Dan“ í Khöfn,
kom frá Önundarfirði og er hjer á fiskiveiðum;
„Skandia“ (259,20), skipstj. Chr. Christiansen, út-
gerðarmaður Friðriksen & Co. Mandjl, timburskip
til B. Guðmundssonar; „Dapelan“ (104,87), skip-
stj. Pierre, franskt fiskiskip, útgerðarm. M. A. Carp-
fautan & Co. frá Brieux; „Sarah E. Lee“ (98,45),
skipstj. John Marshall, útgerðarm. Loring B. Has-
kall, frá Glouscester, fiskiskip; „Hermod“ (93,24),
Bkipstj. R. Jensen, útgerðarm. W. Fischer, Khöfn,
með vörur; „Georg" (476,84), skipstj. P. Petersen;
„Hans Ólsen“ (179,04), skipstj. T. 0. Nygaar, út-
gm. Ásgeir Sigurðsson, saltskip frá Runcorn.
Póstar eru komnir að austan og vestan, en fregn-
ir um ýmsa viðburði, sem orðið hafa milli fjalls og
fjöru verða að bíða næsta blaðs, og hefur hjer nú
að eins verið sagt fátt af mörgu.
Reykjavík.
Þessi vika hefur verið hlýrri miklu en hin næst
á undan. Síðari dagana hefur verið gott veður;
í gær rigndi töluvert. En lítið er um gróður enn.
Nú undanfarandi hefur verið mannmargt hjer í
bænum og meira líf á götunum en áður. Margir
hafa verið aðkomandi að austan og vestan, aðrir
hafa komið með „Reykjavík“ ofan úr Borgarfirði
eða sunnan úr Keflavík. Vermenn eru nú nýkomn-
ir heim og eru að gleðja sig eftir sjóvolkið. Út-
lendingar margir eru hjer nú einníg og ægir öllu
saman, Ameríkumönnum, Norðmönnum og Dönum.
Drykkjusalirnir hafa verið troðfullir frá morgni ti\
kvölds, enda er hægt að fylla þá, þvi þeir eru að
eins tveir í bænum.
Hjer skal nú telja ýmsa af þeim, sem verið hafa
hjer staddir víðsvegar að &f landinu. Með „Vesta“
komu: sjera Halldór Bjarnarson frá PreBthólum
og bíður hjer til 1. júní. Þá fer gufuBkipið „Eig-
ill“ austur. — Sjera Geir Sæmundsson á Hjalta-
stað; hann er nú austur í Hraungerði; fer 1. júní
austur. Frú Ingunn Loftsdóttir, prestskona frá
Hofteigi, ferl.júní. Pjetur Guðjohnsen frá Vopna-
firðí, ÞórarinnGuðmundsson, verslunarstjóri á Seyðis-
flrðí, Kjartan Jópsson frá Hofi í Vopnafirði og
Sveinn Þórarinsson vert af Vopnafirði. Þeir fjórir
fóru austur um aftur með „Vestu“.
Með „Laura“ komu vestan að: sjera Júlíus Þórðar-
son, nýkominn frá Noregi. — Sigurður Sigurðsson
búfræðingur; hann fer í dag austur i sveitir til að
fást við jarðabætur. — Jðn Guðmundsson versl-
unarmaður; var á leið til Austfjarða.
Enn hafa verið hjer aðkomandi: sjera Ólafur
Helgason á Eyrarbakka, sjera Magnús Andrjesson,
sjera Ólafur Ólafsson á Lundi, Magnús Ásgeirsson
læknir, Sigurður Fjeldsted frá Hvítárvöllum.
Umboðsmaður útgerðarmanns gufubátsins „Reykja-
vik“, hr. Björn Guðmundsson timbursali, bauð
landshöfðingja og bæjarstjórn Reykjavíkur að koma
á sunnudaginn 9. þ. m. og skoða bátinn og fara
með honum spölkorn til reynslu. Var farið af stað
kl. 11 um morguninn, en með því að veður var all
hvasst og vestansjór mikill jafnskjótt og komið var
út fyrir eyjar, ljetu menn sjer nægja að fara yfi*
undir Andrjesey, inn Kollafjörð og inn afturáhöfn-
ina milli Eingeyiar og Viðeyjar; svo og hringferð
um höfnina. Allir voru einhuga um, að báturinn
væri hraðgeingur vel — mun fara 8—9 mílur í
vöku — og einkar hentugur til mannflutninga, með
því að farþegarúm eru bæði allstór og ágætlega
þægileg. Báturinn hefur mikið farmrúm, enda er
hann 81 smál. nettó. Reykvíkingar og aðrir, er
við Faxaflóa búa, ættu nú að sýna það í verki, með
því að nota bátinn og láta hann hafa nóg að gera,
að þörf hafi verið á stærri bát en „Elínu“ til flutn-
inga hjer um flóann. Styrkur til bátsins uiun vera
8000 kr. á ári og báturinn ráðínn til 5 ára, ef
sami styrkur fæst.
Það er óvanalegt hjer, að prestar sjeu vígðir á
rúmhelgum dögum, en nú var það gert í þessari
viku, og má Guð vita, hvernig það blessast. Prest-
arnir voru: Bjarni Símonarson, vígðurtil prests að
Brjámslæk, Björn Bjarnarson, til aðstoðarprests að
Laufási, Geir Sæmundsson til prests að Hjaltastað
og Páll Hjaltalín Jónsson til prestsí Fjallaþingum.
Vigsluræðuna hjelt sjera Jón Helgason, en síðar
prjedikaði Bjarni Símonarson. Sjera Bjarni er enn
hjer i bænum, en þeir sjera Björn og Páll hjeldu
austur um með „Vestu“. Sjera Páll er nýlega
giftur Ingunni Einarsdóttnr, en sjera Björn er
teingdasonur Magnúsar prasts í Laufási.
Sjera JúIíub Þórðarson, sem nú kom hingað með
„Laura“ að vestan, hefur verið í Noregi í vetur.
Þar hefur hann haldið 12 fyrirlestra, fyrst í stúd-
entafjelaginu í Kristjaníu og síðan i ýmsum bæj-
um út um landið. Gerðu Norðmenn góðan róm að
máli hans, eins og sjá má á norskum blöðum, og
hvar Bem hann kom í Noregi var honum vel tekið. —
Meðal annars talaði hann um óánægju íslendinga
með hið núverandi stjórnarfyrirkomulag. Júlíus
verður hjer í Reykjavík í sumar, en fer aftur ut-
an til Noregs í haust og segir hann þar gott að
vera.
Nú er Þórður gamli Árnason Malakoff virkilega
dáinn. Hann var alþekktur maður hjer í Reykja-
vík og um Suðurland, hraustleikamaður og brenni-
vínsberserkur. Hann dó 10. þ. m. á sjötugs aldri
og varð bráðkvaddur. Nú er hann þjóðfrægur fyr-
ir kvæði Ólsens í Stúdentabðkinni. Enáþvíkvæði
stendur svo, að fyrir nokkrum árum flaug sú flugu-
fregn um alla Reykjavík, að Malakoff værí sálað-
ur. Sagði það maður manni með öllum atvikum og
þóttu mikil tíðindi í bænum. En einkum vöktu
frjettirnar hreifingu í flokki læknanna. Einn þeirra
brá sjer þá heim, þangað Bem Þórður hafði áður
búið. Hafði hann legið sjúkur um tíma. Spyr nú
læknir hvar likið sje niður komið, en kelling ein,
sem þar var þá fyrir, svarar: „Hann brá sjer nið-
ur í bæ rjett nýskeð“. Því Þðrður var þá orðinn
frískur og bráðlifandi. Annar læknir hafði hlaupið
niður i búðir tíl að fá menn til að flytja líkið upp
á spitala; sló hann þar á herðar manni, sem lá