Ísland - 22.02.1898, Síða 1

II. á, 1. árslj,
Reykjavík, 22. febrúar 1898.
8. tölulblað.
Minnisspjald.
Landsbankinn opian dagl. kl. 11 árdegis til 2
slðdegis. — Bankastjðri við kl. ll'/a—1\V —
Annar gæslustjóri við kl. 12—1.
Söfnunarsjöðurinn opinu i barnaskólanum kl.
59— síðdegis 1. mánud. í hverjum mánuði.
Landsbókasafnið'. Lostarsalur opinn daglega
frá kl. 12—2 síðd.; á mánud, mvkd. og ld.
til kl. 3 sd. — Útlán sömu daga.
Forngripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12
árdegis.
Bœjarsjórnar-fundir 1. og 3 fmtd. i mán., kl.
5 síðdegis.
Fátœkranefnda/r-íxmð\\: 2. og 4. fmtd. i mán.,
kl. 5 síðd.
Náttúrugripasafnið (i Glasgow) opið hvern
sunnudag kl. 2—3 siðdegis.
Þilskipaútgerðin.
Eftir B.E.Kristjánsson skipatjóra.
IV.
(Niðarlag).
Áður en jeg hætti að skrifa um
þetta mikiieverða œálefni. vil jeg
í fám orðum láta álit mitt í Ijósi
um það, hver sjea aðalskilyrði
fyrir því, að þibkipaútgerðin geti
orðið arðberaudi fyrir eigendur
skipanna. Er þar þá : l.að okip-
in sjeu góð, hæfilega stór og vel íög-
uð til flskiveiða. Eu það álít jeg
hentuga stærð á seglskipi, sem
ætlað er til fiskiveiða, að það sje
60—100 tons og best löguð tii að
flska á með handfærum eru ensk
„kútter“-skip, þar að auki bestir
stormsigiarar og ágæt sjóskip.
2. Skipin þurfa að vera vel
útbúin- í alla staði, þar sem þan
þurfa að byrja að fiska fyrst í
marts og halda því átram í 6—7
mán. Ea til þess að skipin geti
talist ve! útbúin í alla staði út-
heimtist: a. Að skipið sje vel
þjett, ofan og neðan. b. Að segl,
siglutrje, reiði o. s. frv. sje í góðu
standi, því það getur bakað út,-
gerðinui mikila tjóns, ef skipin
þurfa að hleypa inn í höfn eia-
hversstaðar með rifln segl eða
fyrir stórkostlega bilun á reiða o.
fl., sem ekki var I nógn góðu
standi, þegar ferðin var hafin, og
liggja þar ef til viilí marga daga
til að fá það eadurbætt. c. Að
skipín sjeu vel útbúiu með vatns-
ílát svo ekki þurfi að fara frá
nógum fiski í bærilegu veðri vegna
vatnsskorts. í skipum, sem hafa
20 menn eða fl. ætti að hafa 50
—60 tunnur af vatni í mínnsta
lagi, í göðum ílátum. d. Að skip-
ið hafi frystikassa til að geyma í
sild til beitu í 4—6 vikur, svo
ekki þurfi að tefja sig á að sigla
inn til að kaupa hana. e. Að
skipið hafi uóg af öllum áhöidum
sem þarf að brúka við veiðina,
aungia, sökkur o. fl. og hæfiíega
mikið af færum, svo hægt sje að
ná fiski á djúpu vatni, þegar veð
ur leyfir. f. Að fyrir vistaforða
skipsins sje sjerstakt herbergi
alveg rakalaust, þyí það er mjðg
öiðugt að geyma ýmsar vörur ó-
skemmdar í fiskiskipum ; er þið
eðlilegt, þegar þess er gætt að útí
í sjó þornar aldrei þiifarið á þeim
og í bulkanum er alltaf töluvert
af salti eða fiski, sem saltið er að
smá renna í, og verða skipin fljótt
vatnsósa og rakasöm.
3. Að vöruniar, sem þarf til
skipsins sjeu keyptar þar sem
þær fást ódýíastar fyrir peninga.
4. Að útgerðarmenn sjea áreið-
anlegir í viðskiftum víð menn
sína og legg? vel til aiit það, sem
með þarf til útgerðarinnar.
5. Að skipstjóri og stýrimaður
sjeu dugíegir og reglusamir menn
sem Iáta sjer annt um að vinna
útgerðinni svo mikið gagn, sem
framast má verða, og sjái um að
ailt gangi sem best fram, hvort
heldur skipið er í sjó eða liggur
við l&nd.
6. Að matsveinninn sje hrein-
látur, kunni vel til verka og getj
staðið sómasamlega í stöðu sinni.
7. Að hásetar sjeu duglegir og
góðir fiskimeim og láti sjer annt
um að verka fiskinn sem hest í
saítið; verður það gert með því
að skora hann á háls strax og
hann er tekiun af aunglinum og
mark&ður. Ennfremur verður að
varast að kasta honum eða troða
ofan á hann og að fletja hanu
ekki of djúft og umfram allt þvo
hann vel í saltið. En til þess að
tryggja sjer það að allir hásetar
verði samhuga um að verka fisk-
inn sem best í saitið, verður að
miða kaupgjald þeirra .við afla-
upphæðina, þannig að hver maður
fái vissan part af því sem hann
dregur. Pað er Iika rjettast og
eðlilegast, því þá ber sá mest frá
borði, sem vinnur fyrir mestu.
Og það ætti alls ekki að eiga sjer
stað, að hásetar væru ráðnir öðru
vísi en upp á part, á þeim skip-
um, sem stunda íiskiveiðar með
handfærum. En sje allt kaupið
borgað í peningum ■ eins og á &ð
vera, getur útgerðarmaðurinn ekki
staðið sig við að láta háseta fá hálf-
drætti og verður því að draga
nokkuð úr því, eða með öðrum
oíðum: það verður að ráða meun
upp á annan máta, en hingað til
hefur verið gert, tii þess að út-
geröiu verði ekki fyrir tapi. Því
það er alveg rjett sem sumir út-
gerðarmenn hafa látið í ljósi,
bæði í ræðu og riti: því að eins
að þeir hafi vöruviðskifti við menn!
sem á skipunum eru, geta þeir
boðið þcirn hálfdrætti, því þá
rennur töluvert af kaupi mann-
anna í þeirra vasa aftur. Jeg er
því að nokkru leyti samdóma
þeim mönnum, sem álíta heppileg-
ast að tekinn verði upp sami sið
ur hjsr og í Færeyjum, að borga
hásetum einn þriðja þart af því,
sem þeir draga og frítt salt í það,
og að þeir fái strax og í land er
konaið úr hverri ferð allan sirm
part útborgaðan í peniagum ffieð
hæðsta verði, en ef útgerðarmað-
nr vill ekki kaupa af þeim fisk-
inn fyrir það verð, sem þeim lík-
ar, þá ætti þeim að vera frjálst
að fara með fiskinn og selja hann
þeim kaupmanni, sem best býður
fyrir hana ; gætu þeir svo keyft
nauðsynjar sínar hvar sem þeim
lýst og þeir fá best kaupin. Það
er almennt viðurkennt af útgerð
armönnum og fleirum, sem til
þekkja, að Færeyingar ábatist vel
á þiiskipaútgerð sinni og ætti þyí
að verða sama hlutfall hjer, ef
farið væri að ráða menn fyrir
sama kaupgjald og þar er borgað.
En aftur á móti er hægt að sýna
með rjettum tölum, að hásetar
hjer fá í raun og veru ekki nema
einn þiiðja part af því, sem þeir
draga og naumlega það, þegar
alit er kiofið til mergjar og rjett
reiknað eftir peningaverði. Er
það því ekki neian óhagur fyrir
þá að þetta kærnist á, heldur þvert
á móti, eð mörgu leyti betra.
Jeg hugsa því að menn yrðu
langtum ánægðari með þetta kaup-
gjald ef það kæmist á, þegar þeir
færu að venjast því. Það er svo
ranglátt sem framast má verða,
&ð menn skuli vera bundnir við
að versla við þann kaupmaun, sem
á skipið eða hefur það í reikn-
iugi, að selja honum fiskinn fyrir
það verð, sem honum þóknast að
setja á hann, og fá svo hjá hon-
um vörur í staðinn með uppskrúf-
uðu verði. Og ekki þar með nóg:
kanpmaðurinn hefur oft og tíðum
ekki nærri all&r vörur sem mað-
urinn þarfnast til heimilis síns t-
d. íslenskar vörur, kjöt, smjör,
tóíg, ull o. fl., og er ekki gott að
sýna með tölum hve mikið tjón
hver einstaklingnr hlýtur af því,
að verða að taka ýmislegt út sem
er mjög óhentugt, en fara hins á
á mis, sem hann œjög svo þarfn-
ast með. Nú munu útgerðarmenn
segja, að allir hásetar fái einn
þriðja part af kaupi sínu í pen-
iogum og geti þess vegna keyft
í öðrum verslunum þær nauðsynj-
avörur, sem þair ekki geta feing-
ið þar sem skipið er í reikningi.
Eu það verður margt því til hindr-
unar &ð menn fáí einn þriðja part
af kaupi síou útborgaðan í pening-
uui, þrátt fyrir það, þó þeir hafi
vorið ráðnir upp á það. Stundum
eru mean búnir að taka svo mik-
ið út áður reikningar eru upp-
gerðir, að miklu meira nemur eu
vöruupphæðin átti að vera, og fá
þeir þess vegna þeirn mun minna
af peningunum, cn þeim bar œeð
rjettu. Stundum hafa menn tekið
út 50—60 pd. af kjöti og nokkur
puad af ísleasku smjöri, hafi það
verið að fá í versiuninni; hafa þá
sumir kaupmenn sagt við sjómenn-
iiia: „Jeg dreg það frá peninga-
upphæðinni, það sem kjötið og
smjörið kostaði,ssm þið hafið tek-
ið út, því það voru vörur, sem
jeg seldi að eins fyrir peninga.
Sto er ýmislegt fleira, sem er því
til hindrucar, að menn fái þá pen-
inga, sem þeim hefur verið lofað;
skal jeg leyfa mjer að setja hjer
dálítið sýnishorn af því. Sjómað-
ur kemur tii kanpm&nnsins og
segir: nú þarf jeg &ð biðja yður
að gjöra svo vel og hjálpa mjer
um 2—5 krónur í peningum.
Kaupmaðurinn hóstar og setur
upp hátíðasvip og segir: „Hvað
ætlið þjer að gera við peninga
núna, er það ekki til í verslun
niinni, sem yður vantar, eða er
það af stæriiðeti, seai þjer viijíð
fá peningana, til að geta vaissð
með þá í hinar búðirnar." Mað-
urinn svsrar: „Jeg ætla að borga
skuld með þeim“. Kaupmaðurinn;
„Hverjum þá? Kannske hana
skuidi hjerna! Ætli hann vilji
ekki taka það út hjá mjer?“
Sjómaðuriun: „Það á að vera í
opinber gjöld“, eða hann segir
eitthvað þvilíkt, sem hann næst-
um því verður að sanna að hann
megi til að borga í peningum.
Þá geingur kaupmaður mjög ó-
lundarlega að peningaskúffunni,
dregur hana út og sýnir manninum,
þar eru í nokkrir eirhlunkar,
Þetta er nú öll peningaversluniu
i dag“, segir kaupmaður, „þjer
verðið að koma seinna; jeg hef
ekki peninga núna“. „Hvenær
seinna“ segir svo maðurinn. „Svo
sem eftlr tvo, þrjá daga“, segir
kaupmaðnr. En þeir hafa stund-
um verið laagir þair „tveir, þrir
dagar“, og svo hefur maðurinn
oft ekki sótt betur að peainga-
skúffunni í seinna skiftið. Er þá
margur, sem tekur ýmislegt út,
sem honum er mjög óhagfellt, og
auðvitað roikið dýrara en hægt er
að fá það fyrir peninga annars-
staðar. Mönnum leiðist að eiga
við þetta, því þó þeir nái stund-
um út nokkrum krónum, þá er
það oft eins og þær sjeu togað-
ar út úr tangark . . ., og þó sum-
ir fái þá peniuga, sem þeim var
lofað, þá ber þess að gæta, að
þau eru mörg peningaútgjöldin
hjá tómthúsmönnunum t. d. hús&-
leiga, rentur og afborgun, ýms
opinber gjöld og fl.; verður því
litill afgsngur hjá aiiflestum, þeg-
at þeir h&fa losað sig rið þau,
Auðvitað eru heiðarlegar uudan-
tekniogar hjer frá, sumir borga
mjög reiðilega það, sem þeir hafa
lofað, en þvi miður á hið fyrtalda
sjer of oft stað.
Brjef til „ÍSLAM)s“.
Iil.
15 dagar í París.
(Framh.)
Jeg spurðist fyrir til að kom-
ast sð Pjeturskirkjunni. Það er
gömul kirkja, sem íögð hefur veríð
niður, eftir aðkirkjan Sacré-Coeur
var reist, en þar er kapella helg-
uð Maríu mey, og er húu enu
höfð í miklum hávegum, og fara
meiin þaugað nokkurs konar píla-
gríffisferðir, og œ& þess vott sjá al-
staðar í kapellunni, með því að
hún er að innan alsett merkis-
blæjum, sem trú/ðir hermenn eða
ættingjar þeirra hafa förnað guðs-
móður, því að kirkjan var eink-
um kirkja hermaana, en kapella
þessi og hin veglega Sacré-Coeur-
kirkja hefur tekið við störfum
hinnar hrörlegu móður sinnar, og
á eiamitt að þskka upprana sinn
styrjöldinni við Þjóðverja 1870—
1871. Eitt af því, sem knýr
menn til að dást að Frökkum, er
hin mikla ást, er þeir bera til
ættjarðar sinnar; þess vegna er
líka sá hluti mannkynssögunnar,
sem segir frá styrjöídum þeirra
og orustum, svo eink&r aðiaðandi.
Það geturverið, að Napóleonkeis-
ari 1. hafi ekki verið þessi mikli
maður, sem oss virðiat hanp hafa
verið, þá er vjer lítum á sögu
Norðurálfuunar í byrjun þessarar