Ísland - 05.04.1898, Side 1

II. ár, 2. ársíj.
Reykjavík, 8. apríl 1898.
14. tölublað.
Lífsáby rgðar fj elagið
STANPAR ID.
StOfH£lÖ 1825, eitt hið elsta, etærsta og áreiðaKÍogasta á öllura
Norðurlöndum, með 152 miij. króna í tryggiugarfje.
Árstekjur yfir 19 milj. króna.
Uppbætur (bonus) fallnar á lífsábyrgðarskýrteini yfir 108 milj. kr.
Útborgað lífsábyrgðarfje frekar 806 miij. króna.
Nýjar lífsábyrgðir 1895: 35» raiij. króna.
Tryggingar nú í gildi: 4-1 €> milj. kr. Þægt í viðskiftum.
Aðil-umboðsmaður fyrir ísland:
alþm. Jón Jakobsson,
Landakoti. Reykjavík.
Takið eftir!
Yiðgerð á saumavjelum og Harmo-
nium fæstfijótt og vel af hendi leyst hjá
Markúsi Þorsteinssyni í Reykjavík.
Að óhætt sje að trúa ofanrituðum herra
Markúsi Þorsteinssyni fyrir þeim aðgerð-
um á Orgel-harmonium som annars verða
gerðar hjer á landi, vottar eftir eigin reynsla
Jónas Helgason.
Organisti vid Dbmkirkjuna í Rvík.
Fræsala Garöyrkjufjelagsins
er í Vmaminni, opin k!. 9—KÚ/a f- og
4—5 e. m. Á boðstólum er: matjnrtafræ,
blómfræ, grasfræ, trjáfræ, ertur, kúœeu
og laukar.
Einar Helyason.
Minnisspjald.
Landabankinn opinn dagl. kl. 11 árdegis til 2 slðdegis. —
Bankastjóri við kl. 11‘A—1VS. — Annar gæslustjðri yið
kl. 12—1.
S'ófnunarsjóÖurinn opinn i barnaskðlanum kl. 5—6 sið-
degis 1. mánud. i hverjum mánuði.
Landsbókasafnið: Lostarsalur opinn daglega frá k). 12—
2 siðd.; á mánud, mvkd. og Id. til kl. 3 sd. — Útlán
sömu daga.
Fomgripasafnið opið mvkd. og ld. kl. 11—12 árdegis.
Bœgarsjómar-imAir 1. og 3 fmtd. i mán., kl. 5 siðdegis.
Fátœkranefndar-fundir 2. og 4. fmtd. 1 mán., kl. 5 síðd.
Náttúrugripasafnið (i GUasgow) opið kvern snnnudag kl.
2—3 siðdegis.
Ókeypis lækning á spitalanum á þriðjud. og föstud. kl,
11-1.
Ókeypis augnlækning á spitalanum 1. mánud. 1 mánnði
hverjum.
Ókeypis tannlækning hjá tannlækni V. Bernhöft (Hótel
Alexandra) 1. og 3. mánudag i mánuði hverjum.
Þekking á Ameríku og dómar.
Hjererágripaf áliti herra Tambs Lyche,
hins fræga og snjalla ritstjóra hinnarsorsku
Kringsjáar (Kringsjaa), er nú þykir nýt-
ast og skemmtilegast tímarit á Noiður-
löndum. Er Lyche gagnkunnur þjóðJífi
og menningarlögum Vestmanna, enda hef-
ur hann dvalið mörg ár meðal Yankía,
en svo kallast íbúar Ný-Einglands, þ. e.
hinna fornensku ríkja norður af Hudson-
fljóti og Nýju-Jórvík. Er þar mest og
styrkust menning í landi, og meginkraft-
ur allra Bandaríkjanna í allri þjóðmenn-
ing. Heyrum nú, landar, livað Lyche
segir:
„Þegar menn eru að lesa brjefin frá
Ameríku, í blöðunum, verða menn fyrst
og fremst að muna, að þau eru skriíuð af
Norðmönnum, sem hafa einungis lifað inn-
an um norska innflytjendur, og alveg fyr-
ir utan amerískt fjelag og þjóðmenning;
það sem þeir eru að segja frá, er alls eigi
fjelagslíf Ameríku-manna, heldur lífshætt-
ir hinna norsku Ameríkumanna, og er
það sitt hvað. Þetta fjelagslíf hefur öll
önnur einkenni en hið innlenda. Inn-
gaungu í hið sanna Ameríku-fjelagslíf fá
fáir innflytjendur, síst aðgang til þeirra
útvöldu eða bestu manna eða heimila.
Fjöidi þeirra, sem mest segja „frá Ólafl
kommgi“, hafa hann aldrei sjeð — hafa
vaila talað tíu orð við Ameríku-raann,
nema þá menn, sem ekkert hafa við þjóð-
arinnar eiginiegu menntun að gera, svo
sem ýmsa starfs- eða vinnuraenn, er þeir
eiga skifti við. Þegar avo slíkir aðkomu-
menn fara að lýsa þar lands- og þjóðlög-
um og tala eins og páfar, verður þá ekki
meira að marka ea páfagaukal — Eitter
vist, að slíkir menn mundu verða að fullu
viðundri, þar sem hefðarfólk í Ameriku
kemur saman, muudu fá vitnisburðinn,
sem heyrst hefur: „Það eru menn, sem
ekkert vita nje skilja".
„Nei, venjulega er mikið djúp staðfest
milli innflytjenda og innborinaa manna. í
bæjanum búa innflytjendur í borgarhvorfi
út af fyrir sig, og skrifi því slikir menn
ails konar bull og lokleysur heim, og stæri
sig af ótal ímynduðum yfirburðum, þá má að
vísu játa, &ð þar hefrii þeir sín á sinn hátt,
því að ekki vantar, að Amaríkuborgarar
horfi á þá með nógri fyrirlitningu eins og
dóaagrey, sem mjög eigi langt í iand í
menntun og kurteisi. Og það er einmitt
í þessu innflytjenda-fjelagelífi, að sjá má
mammonsdýrkunina miklu og hráann, sem
brjefamennirnir mest segja frá. Sjálfir eru
Ameríkumenn hinir mestu bókasraa og
andans menn, euda eru þeir niðjar enskra
oftrúarmanua með siðlegt vandlætisofstæki
í blóðinu. Þar var það, sem hinn djúp-
vitri en öfgamikli Carlyie (hinn skoski
spekingur og ritsnillingur) var fyrst lesinn
og skiiinn, og þeir, spekingurinn Eraerson
og dramaskáldið Whitmaa, eru mest metu-
ir aJlra rithöfunda.
„Þar við bætist, að vorir kæru brjef-
ritarar dæma mjög svo rangt um alit.
Bókmenntir Ameríkumanna þekkja þeir
vitanlega ekkert, og menn af þeim flokki
ganga þpim sjaldan í greipar, til þess þarf
bæði roenutun og meðmæli. Viðskiftalífið
að utan, er hið eina, sem þeir sjá, og
hitta þó sjaldan í viðskiftum nema sorann
úr fólkinu; og svo þykjast, þeir bærir um
að lýsa amerísku menntalífi!"
„Jeg vil bygge mit Land“.
(Eftir sama hötund).
(Hann kveðst í æsku sinni hafa hugsað
eins og fleiri, að út frá Noregi ætti „Ijós-
ið að lýs&“ — hinum vesæla Noregi, sem
helmiug ársins er falinn húmi og snjó, sje
nágranni heimsins hjara, stráður grjóti og
fanadyngjum með mosaþúfum á miili; að
þetta fámenna hrikaland ætti að ala frum-
herja maunkyusius, og framleiða hina frjáls-
astu, hr&ustustu og algeiðustu heims-
menntun, sem allar aðrar þjóðir skyidu
dá og eftirstæla).
„Þetta var heimska fyrir 20 árum síðan.
En nú er það einginn draumur leingur.
Leiðin virðist iiggja opin. Og það er varla
skiljanlegt, að vjer skyldum sleppa tæki-
færinu úr höndum oss — vera kallaðir,
en ekki útvaldir. Vér höfum sem þjóð
ák&flega mikil gæði um fram aðrar Eu-
rópu-þjóðir — í voru lýðfrjálsa þjóðfjelagi,
alþýðumenntun, sem þó er feingin, í af-
stöðu lands vors, í vöntun bindandi stjetta
og forrjettinda. Því vér erum ungt fólk
í öllum framfara- og umbótamálum, þrátt
fyrir umliðiu 1000 ár.
Það þarf og einginn maður að efa, að
rafsegul&flið í sambandi við ár og fossa
Noregs, má vinna hin mestu stórvirki í
framleiðslu iðn&ðarins, og skapa hjá oss
það fjármagn, sem er skilyrðið tii allrar
hærri siðraenniíig&r. Maðurinn lifir ekki
af eintómu brauðinu, að vísu, en án brauðs
getur og alls einginn lifað.
Og atburðir síðustu ára: heimsfrægð
vorra höfuðskálda, för Nansens o.fl., hefur
fram leitt trúá osa og traust til vor, sem
ekld var til áður, en sem jafnan er eitt
skilyrðið, sem þarf til þess að fara að
ráðast í stórræði. Það er gagnmerkilegt
að taka eftir, hvernig það ólgar og sýður
alstaðar í þjóð vorri. í búnaðarmálum, í
verkiægni, listum, visindum — aistaðar
hamast, menn og viija fram — fram! Hug-
sjónirnar hring&stí loftinu eins og elding-
ar — góðar og slæmar, sannar og rang-
ar; raenn deiia, berjast og hamast, og
hina dreymir. Hjer og þar standa flokk-
ar í vígstöðum, og eru að berjast, j&fuvel
um grundvöli allra hluta. Það erjelhríð-
iu áður en styttir upp, áður en loftið
hteinsast; það er glamrið í hljóðfærunum
áður en lagið og samspilið byrjar.
En út úr öllu stríðinu lýsir ein og sama
grundvaiiarhugsunin, frá hverri vígstöð,
hverjum flokki, fra hálfu praktiskra manna
eins og frá andans æðstu stórmennum, frá
presti, forsmið og skáldi, jafnvel frá þeirri
hlið, þar sem fyrir fám árum var hlegið
sem hcimskutali að þjóðerni og ættjarðar-
ást. Og hugsjónin er fólgin í B. Björn-
sons fegursta þjóðsauDg: „Jeg vil bygge
mit land!“
Bíðið við, þjer efans börn og bræður!
Eítir örfá ár skuluð þiðsjá, að þetta veið-
ur viðkvæðið við aiit, sem t«lað verð
ur, ritað og framkvæmt í þessu landi.
Þjer skuluð sjá listamenn hverfa heim úr
öllum heimsina áttum og segja gegn um
listaverk sín: „Jeg vil bygge mit Lrad“.
Þjer skuluð sjá biua yngstu aldarinnar
umbótamenn, gamia lærisveiua hans Niet-
zsche, snúa við og segja: Þíið er fólkið,
fjöldirm, sem vjer viljum starfa og stríða
fyrir; hvern kraft, sem oss er gefinn, skul-
um vjer fram leggja til hinnar fyr3tu og
næstu þjóðþarfar — hann skal hjálpa til
að leiða raeira Ijós og fjör inn í heirailis-
líf þjóðar vorrar.
En — draumurinn er leingri. Startið
fyrir höndum er ógurlegt, ef duga skal.
Hia nýja ættjarðarást á ekki að vera bliud
tiifinning. Ekki iandið eins og það er,
elska jeg, heldur landið, eins og það á að
verða. Þossi ættjarðarást skoðar dýpra,
skoðar allt og sjer að flest er í molum.
Hvað er ekki ógert til að mennta og manna
heiit fólk, sem enn er á víð og dreif, veit
fátt, kann lítið, er i barndómi? Hvað er
ekki ógert uns búið er þetta stórvirki, að
meanta allt fóikið og sameiaa það og
fylkja því um köllun sína — köllun sína,
sem eingaungu úrval þjóðarinnar hefnr enn
þá nokkra hugmynd um. Hjer þaif hvíta-
sunnu stormbyl, eldtungur, sem tali inn í
hvern krók og kyma á landinu“.
Og enn heldur hinu snjalli ritstjóri á-
fram og bendir á umrayndan allra sér-
stakra aðalsvæða þjóðlífsins, og tekur frarn
hversu hver hugmynd og hver hönd eigi
að verða samtaka i fr&mkvæmdum — ailt
fyrir eld og afl hugsuuarinnar eins og í
kvæði B. Björnsons; ættjarðarásiin, á að
reynast eins og rafsegulaflið, en ekki tómt
Ijós (eins og það sýudist fyrst).
Greinin endar á þessu:
„Það er gaman að vera berdreyminn!"
Matth. Joch.
Dreyfus-málið.
(Niðurl.).
Rannsóknin í Zolamáiinu hófst hinn 7.
febr. Zola hafði stel'nt yfir 100 vituum,
enda eru eingin dæmi til, að nokkurt
mál hafi verið svo umfangsmikið og marg-
brotið, sem þetta varð. — Zola hafði valið
sjer 2 málaflutningsmenn til að tala máli
sínu; hjet sá Labori, er hafði aðal-vörn-
ina á hendi. Honnm er svo lýst, að
hann er maður hár og vörpulegur, skarp-
leitur og snareygur, alira mauua mælsk-
astur og raddraestur. Hanu var lítt kunn-
ur áður eu mál þetta hófst, eu svo sköru-
iega fórst konum vörnin úr hendi, að jafn-
vel svæsnustu fjandmeun hans játa, að
eigi muni nú annar mælskari maður með
Frökkum; honuni hefur jafnvel verið líkt
við (Jambetta, að því er ræðumannshæfi-
ieika suertir. — Hiun mál&flutningsmaður-