Ísland - 14.06.1898, Blaðsíða 3

ISLAND.
95
verða að lasta samlanda mína, en jeg hef
aldrei viijað fegra hlutina, sannleikurinn
er mér fyrir öllu. Þess vegaa mua ég
segja rétt og satt frá ástandinu í Serbíu
og hvers þaðan er að vænta.
Kouungsættin er bölvun landsins. Þeg-
ar Milan, þessi krýndi öþokki, hafði í 20
ár gert sér allt far um að koma ríkinu á
kaldan klaka og spilla siðum þjóðariunar,
lagði hann niður vöidin og fékk þau
stjóruarráði einu í hendur. í því áttu
sæti skottuiækuir (Ristits), svikari (Beli-
markovits) og ástafarsmangari (Protits).
Þessir þrír heiðursmeun nutu góðs styrks
til þess að steypa ríkinu í glötun hjá
hinum frjálslyndu ráðherrum, en ráðaueyt-
isforseti var landráðamaður (Pasits), en
hinir alræindir sumpart fyrir vitorð með
morði (Tausanovits), sumpart fyrir fjár-
pretti (Gtjaja) eða of drykkju (Gersits).
Þegar Alexander konungur náði vöidun-
um, urðu þeir fáu heiðailegu menn, er til
eru í Serbíu, allshugar fegnir, þvi að nú
vonuðu þeir að þessi illa stjóra sæti ekki
lengur við stýrið. Eu því miður brást
þeim skjótt sú von. Það kom þegar í
Ijós, að maður sá, er í konungssæti hafði
komizt var ónýtur og fáfróður, og var
það ekki að undra, því að uppeldi hafði
hann hlotið slæmt. Foreldrar hans rifust
eins og hundar — og haun lærði ekkert.
Auk þess hafði ves&Imennið hann faðir
hans mjög skaðleg áhrif á hugarfar hans.
Aloxander sjálfur er geðlaus mjög, setn
sjá má af dæmi þessu: í Wiesbaden tók
þýzka lögreglan hann af móður hans og
vísaði honum úr landi samkvæmt ákvæð-
um í flakkaralögum þýzkum. Alexander
fékk að vita ástæðuua til þess og sagði:
„Mér, konungssyninum, hefir verið vísað
úr landi sem flakkaral Jeg skal alltaf
mnna keisaranum og Þjóðverjum þaðl
Meðan ég lifi skal ég aldrei stíga fæti
mínum á þýzka jörð eða mæta Vilhjálmi
II. — nema sem óvieur!“ Og þó er eigí
langt síðan Alexander var gestur hjá Vil-
hjálmi og mjög vingjarnlegnr við hann!
Mörg fleiri dæmi inætti nefna upp á geð-
leysi Serbíukonungs, og gat þvi Serbia
ekki vænst mikils af siíkum manni.
Að vísu komust heiðursmenn að stjórn-
inni, en liðléttir eða ónýtir stjórnmála-
menn (Nikolajevits, Novakovits) voru í
broddi fylkingar, er gerðu hvert axar-
skaptið á fætur öðru. Simits er ekki
heldur neitt afbragð. Tranasovits er sá
eini duglegi stjórnmálamaður, ea einmitt
af því er honum ekkí fengin stjórn í hend-
ur; heið&rlegur maður og duglegur — nei,
það er allt of mikið! Við slika menn
hefir Sarbía ekkert að gera.
Af þessu getur lesandinn ráðið, hve
vesæll keppinautur um Makedónín Serbia
er. Frá þeirri hlið þarf eigi að óttast^að
friðurinn verði íofinn!
Öðruvísi er ástatt í Bulgaríu. Bulgarar
vita að tilrauuir þeirra í Makedóníu hefir
borið góða ávexti. Þeir hafa náð á sitt
band nálega helming íbúanna og þó Serb-
ar mönnuðu sig nú upp og reyndu að
vinna fyrir sínu máli, þá mundu þeir ekki
geta breytt neynu til muna í Makedóníu.
(Aunars ekki hætt við því að Serbar geri
slíkt mannsbragð). Ef leitað væri atkvæða
íbúanna mundi helmingur þeirra greiða
atkvæði með Búlgörum. En það er líka
allt og sumt, sem Búlgarar geta vonast
eftir; af eigin ramleik geta þeir aldrei
unnið Makedóníu. Menn hafa alltof mik-
ið álit á Búlgarska hernum síðan 1885.
Þá sigruðu þeir ekki fyrir ágæti hers-
höfðingja sinna, heldur eiaungis af þvi
þeir voru liðfleiri og óvinirnir ennþá ónýt-
ari. Ef Búlgarar færðn Tyrkjum núna
stríð á hendur, mundu þeir fara hinar
mestu hrakfarir.
Sömu farir mundu örikkir hafa móti
Tyrkjum á landi, því að þótt þoir sén a!l-
hraustir menn, þá er skipulag sveitanna
svo ílt og sveitarhöfðingjarnir svo illa að
sér, að Grikkir mundn alls ekki færir
um að færa Tyrkjum stríð á hendur. En
nokkuð lengi mundi bæði Búlgarar og
Grikkir geta varist Tyrkjnm.
Þá er nú eftir að minnast á uppreisnir
í Makedóníu og liðsinni það, er uppseisn-
armönnum kynni að verða veitt. Af at-
burðum þeim, er urðu síðastiiðið ár má
ráða, að eigi er ómögulegt að slíkt geti
að höndum borið. Eu þeir sýna jafnframt,
eins og mér varð fyllilega ljóst, er ég
fór nm Makedóníu, að slíkar uppreisnir
eru með öllu árangurslausar! Makedónar,
þ. e. a. s. hinir kristnu ibúar Makedóníu,
eru hvorki herskáir né kunna neitt að
hernaði, enda eiga þeir engin vopn; en
Múhameðatrúarmenn, sem búa mitt
á meðal þeirra, eru herskáir, vel vopnaðir
og vel æfðir í vopnaburði. 0g það eru
líka þeir, sem hiadra muudu allar upp-
reisnir; jafnvel þó engar Tyrkneskar her-
sveitir væru þar í landi, mundu þeir hæg-
lega geta bælt uppreisn frá hálfu hinna
kristnu. Uppreisn yrði því að eins gerð,
að vopnað&r sveitir kæmn frá Búlgaríu
og Grikklandi og hæðu ófrið í Makedónín,
En lítið útlit er fyrir að uokkur árangnr
mundi verða af því, því að Makedónar
bvorki geta né vilja hefja uppreisn. Ó-
spektir þær, er þar urðti í fyrra, þurftu
því alls ekki að skjóta mönnum skelk í
bringu. Meðan Grikkir og Búlgar ekki
taka þátt í ófriðnum, munu allar upp-
reisnarsveitir bældar niður innan lengri
eða styttri tíma af Tyrkjum. En Grikkir
og Búlgarar munu varla blanda sér sam-
an í málinu, því að eigi geta þoir vorið
bandamenn sakir haturs þess, er railli
þeirra þjóða er, og af því þeir eru keppi-
nautar í Makedóníu. (Serbíu þarf ekki
að nefna, húa hefir þegar fyrir löngu
gert sjálfa sig að engu!) En þessi riki
ern hvort út af fyrir sig mjög veik fyrir
og ófriður frá þeirra hendi gegn Tyrkja-
soldáni mundi hafa sama enda og ófriður
Serba 1876.
Eu nauðsynlegt er að fara fá útkljáð
Makedónska máiið og yfir höfnð alt aust-
ræna máiið. Er það ekki svívirða fyrir
Evrópu, að svo frójvsöm lönd, aðsetur
hinnar fornu menningar, skali eyðast und-
ir oki Ósmaana? Að herskip Evrópu-
manna skuli með valdi halda við yfirráð-
um „hins sjúka manns“. Aðalatriðið er
að geta búið til áætiuu utu skiftinguna á
dánarbúi Tyrkjans, er öll stórveldiu felli
sig við, bvo að reiturnar þurfi eigi að
verða ófriðarefai milli þeirra; og slíka
skiftingu mætti hafa þannig. Rússar t. d.
fengju Armeníu og strendur Asiu við
Svarta hafið og Marmarahafið, Konstan-
tínópel og landið þar umhvorfis allt að
Tschekmedsché og Gallipoli-skaganum;
þyrfti ekkert ríki að bíða tjón við þá
skiftingu. Englaud hefði ekkert að ótt-
ast, því að nú þegar geta Rússar kom-
ist til Indlands frá Turkestan. Hinsvegar
má ekki lá Rússum það, þótt þeir ekki
vildu að lykillinn (o: sundiu inn í Svarta-
hafið) að húsi þeirra væri í höndum út-
lendinga. Austurríkismenn fengju Serbíu,
Makedóníu og Albanín, nema hinu gríska
hluta þeir a fylkja, en yrðn svo að láta Snð-
ur-Tyrol tilítalíu. Þar að auki fengju þeir
Korsíku í'rá Frökkum, með því þeirfengju
við skiptki Tripolis, Sýrland ásamt Pales-
tínu og lcyfi til að leggja undir sig Súdan,
en til endurgjalds fyrir það yrðn þcir að
láta Þjóðvcrja fá eyjarnar Smsibar, Po-nba
o. fl. i Austur-Afríku. Grikkir fengju þann
hluta af Makedóniu og Albaníu, er gríska
er töluð í, og eyjarnar í Archipelagus,
en Búlgarar fengju leyfarnar af Rúmi-
líu.
Þannig mættu allir málsaðilar vera á-
nægðir yfir að hafa auðgast að löudum
án þess eitt ríki hefði beðið tjón af því,
er öðru var úthlutað. (Jeg tek þetta
fram, því að stjórnargarparnir sjá oft
drauga um hábjartan dag, og hugsa að
þar sé hætta á ferðum, þar sem ekkert
er að óttast).
Það mun máske vekja undrun manna,
&ð ég, serbneekur maðnr skuli mæla með,
ekki einungis sameiningu Makedóníu við
Au8turríki heldur einnig sameining Serbíu.
En mér gengur gott eitt til þess. í fyrsta
lagi er það hið eina ráð til þess að varð-
veita hið serbneska þjóðerni, sem annars
sakir hinnar illn stjórnar í Serbíu ger-
spiilist að siðum og líður loks undir tok
og í öðru lagi hugsa ég mér þetta sam-
baud, sem „Personalunion“ eins og í Sví-
þjóð og Noregi. Keisarinn í Austurríki
yrði þá konungur í Serbíu, er þá einnig
ykist, því að til hennar skyldi leggja
Bosníu, Hersegovínu, Dalmatíu, Hergeir-
ann, Efri-Albaníu, Gömlu-Serbíu ogMake-
dóníu og yrðu þannig alis íbúarnir þar
um 8 milj. í þessu serbneska ríki ættu
menn ekki að þurfa að kenna á þýzku
embættismönnunum, sem eins og kunnugt
er þykja koma illa fram í Bosníu, og
þetta ríki yrði fyllilega þjóðlegt; hiun
duglegi keisari mundi koma í stað hins
unga ónytjungs og mundi kunna að velja
menn tii að stjórna serbneska ríkinu; —
og þá væri úti um þessa iilu stjórn, sem
þar er nú. En hins vegar mundí þetta
aaka álit og veldi Austurríkis.
Uppástunga mín hefir einn ókost; bún
er of skynsamleg til þess að stjórnmála-
mennirnir faliist á hana.
Heiðrekur þýddi.
í íshúsinu.
Ég teygaði sólskinið, himininn hló
og hjartað var iétt og glatt;
pá orti’ eg um blómin og æskunnar ró,
en aldrei um klungur og frostvind og snjó, —
þá var gaman að lifa, — ég segi það satt,—
er sumar í huganum hjó.
Á kvöldin ég sá bak við skýbólstra skarta
í skrúðtjöldum sólroðans kastala bjarta,
og ég átti þá alla,
en ég ætlaði sízt
að þeir fyrr mundu f'alla
en ég fengi þeim lýst.
Og ánægjan hló mér í hjarta.
Ég sá skrúðgrænan völl,
þar stóð skrautbúin höil
og þar skrjáfaði’ í tjöidum úr silki og pelli;
það var fagurt að sjá
þegar sólroðin brá
yfir svalir og hvolfturna ljóma, sem frá
geisladýrð lagði’ yflr ljósgræna velli.
Fyrir löngu er sú marmarahöllin mín há
hrunin og mosa-grá,
og ormétnar súlur af elli.
Og blómgarðar ljómuðu,
og lóurnar hljómuðu
ljóðin hin þýðu þar yfir á vorin.
Og fjall-lindir niðuðu,
en fiðrildin iðuðu
um fegurstu blómin, — þar átt’ eg mörg
sporin,
um engin í bugðum sig lækirnir liðuðu,
í laufrunnum þrastanna vorkvæðin ómuðu, —
ég þóttist til hamingjuí heiminn borinn.
Hve særinn var fríður,
hve blærinn var blíður,
hve brosfagrar rósir við Ijósálfa dans; —
þar bundu mér vonirnar kátar kranz
úr kóröllum hafsins og blómunura lands
og hafdísa söngkliður hljómaði viðkvæmur, þýður.
— En það geysar nú stormurinu stíður,
eyðandi alls
frá fjöru til fjalls
og fjallblómin smá
eru fallin í dá,
laufin hríðarnar hrjá
— það er sorglegt að sjá,
er um skýleiðir ógnþiungin skapanorn
ríður.
Svo var það einn góðan veðurdag
að var ég að raula gaman-lag.
— Það var sumar og úti’ á svölum ég stóð,
á sólblikið starði’ ég á höllinni minni;
það var heitt bæði úti og inni,
þá orti ég gleðiljóð.
Þá kom sorgin og rétti mér helkalda höndina,
ég hélt að ég mundi þá gefa’ upp öndina:
Mér varð þungt um hjartað, hún þrýsti mér
að hjartalausum barmi
og bleikfölum armi
hún batt mig og kvaddi mig heim með sér
í salina myrku þar sólin skín aldrei,
en sifeldur jökull er.
Og nú er ég orðinn af elli grár
í íshúsi sorgarinnar.
þar hef ég setið í sextíu ár
og sól hefir aldrei mér skinið á brár,
í fótum er hjúgur og hvítt er hár,
á hendurnat dottin sár,
að hrími’ er orðið hvart einasta tár
æfinnar döpru minnar,
bólgnar og kalnar kinnar.
En sú kemur tíðin að sólin skín
þó sumarið komi nér aldrei til mín,
og bölið mitt beizka dvin.
Jeg sé skrúðgræua strönd,
ég sé ijómandi lönd,
Ég sé ljós, ég sé guð, hann réttir mér hönd
og dregur mig héðan úr helkulda og ís
í hallirnar björtu til sín..
Þá frjósa’ ei mín glóandi gleðitár,
þá græðast mín kann og sár,
þar hvelfist yfir mér himininn blár,
þar hieyp ég svo léttur og frár.
Hve skær veiða ljósin!
Hve ljúft angar rósin!
Hve leggur mér hlýjan yl um brár
er setið ég hef meira’ en sextíu ár
þar sem sóiin aldrei skín.
Guðm. Guðmundsson.
Island erlendis.
Deild hins íslenzka bókmentafélags í Khöfn
gerði þá að heiðurafélögum á fundi nýlega dr.
Kr. Kálund, bókavörð við Árna Magnússonar safnið,
og Wimmer, prófessor í norrænu við háskólann.
Þetta blýtur prófessor Wimmer að skoða sem gahb
við sig, þvi hann heldur því fram, að engar ís-
lenzkar hókmentir séu til aðrar en fornritin, og
er nndarlegt að hann skyldi þiggja þetta. Svo
segja menn, sem frá Höfn komu, að ekki hafi þess
verið getið í fundarboðinu, að til stæði að bornir
yrðu upp þessir heiðursfélagar á fundinum og er
því kosningin reyndar ólögleg.
Jón Finsson cand. jur., sem verið hefur aðstoðar-
maður í ísl. ráðaneytinu, er nú orðinn protokoll-
sekretéri í hæstarétti. Hann er sonur H. Finsens
áður landshöfðingja. Sagt er að cand. jur. Jón
Krabbe komi í hans stað í ráðaneytið.
Síra Július Þórðarson hefir sent „íslandi“ eitt
eint. af sálmasafninu íslenzka, sem getið hefir ver-
ið um áður hér í blaðinu, að verið væri að gefa
út í Kristjaníu í vetur. Kverið er mjög laglegt.
Þar eru 54 sálmar eftir ýmsa ísl. höfunda og hefir
síra Júlíus valið þá. Flestir eru eftir síra Helga
Hálfdánarson, þá eru margir eftir sira Yalde-