Ísland - 06.12.1898, Page 1

ISLAND.
II. ár, 4. ársfj.
Reykjavík, 6. des. 1898.
47. tölublað.
Minnisspjald.
Landsbankiun opinn dagl. kl. 11 ard. til 2 síðd. — Banka-
stjóri við kl. 11V*—1 x/e — Annar gæzlustjóri yið kl.
12—1.
Söfnunarsjóðurinn opinn 1 barnaskólanum kl. 5—6 síðd.
1. mánudag i hverjum mánuði.
LandsbókaBafnið: Lestrasalur opinn daglega frá kl. 12—
2 slðd.; 4 mánud., mykd. og id. til kl. 3 sd. — Útlán
sömu daga.
Forngripasafnið opið mykd. og id. kl. 11—12 árd.
Bæjarstjórnar-fundir 1. og 3. fimtud. 1 mán., kl. 5 siðd.
Fátækranefndar-fundir 2. og 4. fimtd. i mán., kl. 5 siðd.
Náttárugripasafnið (i Glasgow) opið byem sunnudag kl.
2—3 síöd.
Ókeypis lækning á spitalanum á þriðjud. og föstud. kl.
11—1.
Ókeypis t»nnlælining hjá tannlækni V. Bernhöft (Hótel
Alexandra) 1. og 3. mánudag i mánuði hverjum.
Holdsveikra-spítalinn. Heimsóknartimi til sjúklinga dagl.
kl. 2—37s-
Ókeypis augnlækning hjá Birni Ólafssyni augnlækni (á
spitalanum) 1. föstudag i mánuði hverjum kl. 11—1.
Fiskisýningin í Bergen
1898.
Eftir
Bjarna Sœmundsson.
7. Syning Noregs var einsog nærri
má geta sú fjölbreyttasta af þeim öllum
og kom það í ljós þar, ekki síður en í
liinum öðrum deildum norsku sýningar-
innar, að Norðmenn höfðu lagt sig í líma
fyrir að láta sýninguna verða sér tii
sóma. Eins og ég hefi áður minnst á,
var meginhluti norsku fiskisýningarinnar í
höll sér, þar sem voru sýudar fiskiafnrðir
hinna erlendu þjóða. Ég vil fyrst minn-
ast á bátana, báta- og þilskipalíkunin.
Sumir af hinum norskn bátum eru alkunn-
ir hér heima, t. d. Hardangers- og Aren-
dais-bátarnir (sjægterne) og nótabátarnir.
En hér voru miklu fleiri tegundir með
ýmsu lagi, t. d. Aalesunds-báturinn og
aðrir bátar frá Sunnmæri (Söringsbaaden,
Tingviksbaaden), sem mér leið gezt á af
öllum norskum bátum fyrir oss. Sunnmær-
ingar sækja á þeim 3—4 mílur í djúp og
láta mjög vel yfir þeim. Þeir eru 6—8
rónír, einmastraðir, með spritsegli (föstu
spriti) og 2 forseglum, þykja ágæt sjóskip
(smiðir C. Haasted, A. M. Ljaaen, Aalesund).
Eanfremur leizt mér vel á Þrándheims-
bátalagið (smiður Joh. Selvik, Throndhjem),
á Harðangurs-nótbátana (Bergens F. M.)
og Listerbátana. Af opnum bátum með
lofthylkjum (svo þeir sökkvi ekki), sá ég
fleiri en einn, en þeir eru Iítt reyndir
enn. í Lofoten eru opnir bátar nú að
leggjast nokkuð niður og smádekkbátar
að koma í staðinn. Einkennilegur var
skemtibátur með víkíngaskipslagi, allur
úr eik; kostaði 300 kr. — Þá var og
margt af dekkbátum (sköjter) af ýmsri
stærð og sumir þeirra mjög góð skip, t.
d. hinir ágætu lóðsbátar (þar voiu líkun
eftir hinn ágæta skipasmið Colin Archer
í Larvik er smíðaði „Fram“) og bátar
frá J. Selsvik í Þrándheimi. Af stærri
þilskipum vil ég sérstaklega nefna Ála-
sundsskúturnar (Aalesundssköjterne). Fiski-
menn í Aalesund, sem nú eru taldir ötul-
astir fiskimenn í Noregi, brúka þær nú
nærri eingöngu við veiðar á Stóreggen
(djúpmiðunum út af Sunumæri) á vorin
og sumrin. Þær eru kútte-reiddar, byrð-
ingar, 25 smál. að rtærð; 6 menn á þeim,
veíðarfæri, lóðir, lagðar frá 2 bátum, 2
menn á hvorum, en skútan rekur eða
liggur á meðan; bátarnir eru með vana
legu lagi, eða dorýur. Þessar skútur
kosta 2500—3000 kr., eru því rajög ó-
dýrar. — Björgunarfélagið norska hefur
komið sér upp 12 björgunarskútum, sem
eiga ávalt að vera úti, þegar þörf er á.
Þær kosta allar til samans 120 þús. kr.
Ég sá 9 af þeim á sýningunni, eins og
fyr er getið; þær eru framúrskarandi vel
smíðaðir og úr hinu vandaðasta efní, og
eru Iíka mjög dýrar, þar sem þær eru
ekki nema 8—10 smálestir að stærð. En
þær fá vist oft að komast í hann krapp-
ann og betra, að valið fóik sé á þeim
(aðeins 4 á hverri). Þær eru smiðaðar
hjá Colin Archer. Mikið var og af listi-
skipalíkunum, eftiv ýmsri smíði og snm
með mjög undarlegu legi. Ennfrenur
höfðu flestir gufuskipasmiðir í Noregi
látíð líkun af gufuskipum á sýningun'L
Veiðarfærum var mikið sýnt af og eru
mörg veiðarfæri Norðmanna hin sömu og
hjá oss, eins og eðlilegt er. Þ6 hefir
víst aldrei verið reynd hér sökkvinótin
(synkenot) sera á síðarí árum hefur verið
brúkuð allmikið til að veiða í upsa og
annan fisk, er heldur sig í torfum. Hún
þykir góð, en hefur þó verið bönnuð, en
bannið er þó aftekið nú. Lóð eina sá ég
með taumum festum á sigurnagla úr gal-
vaniseruðum vír við ásinn (hún er þó
lítt reynd enn). í Bergens F. M. sá ég
báf (GMip), sem or brúkaður til að veiða
í smáupsa í kringum Stavanger, og bryt-
jaður krabbi eða skel höfð fyrir agn. Af
laxveiðarfærum var ekki m&rgt, nema
kálfanótin (kilenot), sem nú er aigengast
að veiða lax í árósum og fjörðum. Marg-
ir kaupmenn, er verzla með veiðarfæri,
kaðla o. fl. þesskonar, sýndu vörur sínar.
Ég nefni hér hina helztu: Den norske
Fiskegarnsfabrik, Kristiania; Bergens Not-
forretning, Bergen, Fagerheims Notfabrik,
Bergen; 0. Nielssen & Són, Bergen, Chr.
Cambell Andersen, Bergen; Sunde og
Hansen, Bergen. Vindur (spil) til að
draga inn með net og lóðír sýndu H.
Olesen, Aalesund (þyngd 24—130 pd., á
30—70 kr.), Niels N. Finnoy, Haröen pr.
Aalesund (á 25 —30 kr.), og Wingaards
Jernstöbcrier, Bergen. Einnig voru á
sýningunni ýmsir valtarar, (rúllur) norskir,
frakkneskir og ameríkanskir til að draga
inn á net og lóðir og nokkrar vaðbeygjur,
en engar af vaðbeyjunum virtnst mér eins
hagkvæmar ogég vildi, að þær væru. Svo
var og sýat raikið af áhöldum til iýsis-
bræðslu og ábuiðartilbúnings úr fiski-
slógi, (meðal annara frá L. Engebretsens
mekan. Verkstæd, Kristiani.i) og vélar til
að þurka í saltfisk (t. d. frá Th. Thor-
björnsen, Kragerö). sem vert væri ?ð út-
gerðarmenn vorir gæfu nokkurn gium,
því oft er örðugt að þurka fiek hér vegna
þerrileysis,
Þá eru fiskiafurðirnar. Þær voru mjög
margvíslegar og það þurftí ekki lengi að
skoða þær til þess að sjá. hve langt vér
stö ídum Norðnönnum að biki i því, að hag-
oss fiskint'. Beði margir einstakir menn
og ýms félög sýndu margt af því tagi.
Ég vil fyrst nefna fiskikaupmenn frá Trömsö,
sem sýndu allar sjávarafurðir frá Finn-
mörkinni, og var þar harðfiskur í ýmsum
myndum efstur á blaði, með ýmsum nöfn-
um : platfisk, rodskær, xrundfisk (óflatt-
ur), titling (smáfiskur), rækling (af lúðu,
upsa og löngu), svo íýsi, fiskigúanó o. m.
fl. Fiskikaupmenn í Bergen höfðu og sýn
ingu fyrir sig, þar sem var harðfiskur,
sumt af honum barinn og beinl&us fiskur
177
178
179
180
Kennarinn.
Hef jeg ei yðnr fullvel frætt;
í framtíðinni efnt ekal heitið,
og forgeíins þér lengra leitið
Klukkarinn,
Og nær kemur hún, og nær er hætt?
Kennarinn.
(lágt)
Nú stendur klukkan !
(hátt)
Kæri minn
jeg kem yður P.eint í skilninginn,
Um framtíð þarf ei þrefa hér,
því þegar hún kemur, hurt hún er.
Klukkarinn.
öökk!
Kennarinn.
Bakvið allan orðaleik
er eitthvað til sem margan sveik
þó ei sé talað undir röa,
en orðin sýnist hrein og ljós
heilvita fólki, hal og drós.
Já, oft er sama, að lofa og Ijúga.
Efndanna’ er vant þó heitin hörð —
svo hljóðar orðið,— séu gjörð;
já heitin geta’ ei haft sér efnd.
sé hugsunarlistin oigi skemmd,
og hafi maður rnenta-fromd.
En látum nú þann fuglinn fljúga.
En heyrið !
Klukkarinn
Þey!
Kennarinn.
Hvað hljómar?
Klukkarinn.
l>ey!
Kennarinn.
Mér heyrist leikið — er það ei
á organið ?
Klukkarinn.
Þá er það hann.
Kennarinn.
Hver, prestur?
Klukkarinn.
Einmítt.
Kennariun.
Sá fyrir sann
er snemma þennan dag á ferli.
Klukkarinu.
Hann hetur ei, ég hygg, í nótt
sitt höfuð hvílt fyrir vöku-erli.
Kennarinn.
Hvað ?
Klukkarinn.
Að honum gengur eitthvað ljótt,
og síðan konan sæla dó
er sorgar-ormur hann að narta,
þó aldrei gjöri hann um það kvarta,
ei sjaldán finnst og sézt það þó;
af harmi þá hans hjarta er
sem helt sé of fult lagar-kor, —
þá spilar hann. Heyr sorgar són,
hann syngur frúna' í hverjum tón.
Kennari.
E>að er sem tveir, er talast við —
Klukkarinn.
Um trega annar, hinn um frið.
Kennarinn.
Hm. — Ef að vikna maður mætti’! —
Klukkarinn.
Og maður hefði’ ei em — emhætti —
Kennarinn.
Og sá ei væri saman-reyrður,
í sinnar stéttar dróma keyrður!
Klukkarinn.
Og maður mætti sýnast snkkari
og svegja bðk og penna burt!
Kennarinn.
Og láta vitið liggja kjurt,
og loga’ af tilfinningu, klukkari.
Klakkarinn.
Æ, látum okkur, vinur, víkua!
Kennarinn.
Það væri skömm að fara’ að stikna
sem hinir, er hver heimskan brennir,
nei, hættum, eins og prestur kennir
að vilja í einu vera tvennir.
Að ætla’ að stunda embætti
og undir eins að vera maður,
er óþolandi þvættings-þvaður.
í fyrirmyndar framferði
ég fer ei lengra’, en bendi’ á mann,
12*
sem flestir þekkja — fógetann !
Klukkarinn.
Svo, hann ?
Kennarinn.
Þér munið, húsið brann,
menn hömuðust að ná í skjölin
og heldur reyndi kappa kvölin
að kafa þar við reyk og eld.
Klukkarinn.
Jú, sei — sei, það var seint um kvöld.
Kennarinn.
í svaka-veðri. Þá var ferð
á fógetanum, frægðarverð; —
í logunum Satan sjálfur stóð,
hún sá hann, frúin, rak upp hljóð.
„Æ, hann vill þína hreppa sál!u
hún hrðpar upp í Jesú nafni.
Þá gellur iödd sem hljóð úr hrafni:
„Nei, hjálpið þessu skjalasafui,
en fari hún i heijarbál!
Já, þetta er frábær fógeti
og fyrirmynd í embætti!
Sá maður hér í vöröld vinnur,
og verðlaun trúrra þjóna finnur,
Klukkarinn
Hvar fær hann þau?-
Kennarinn.
Hann fær sinn pris
i fógetanna Paradís.
Klukkarinn.
12
Minn lærdómsvin!