Alþýðublaðið - 05.02.1927, Page 2

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
0
ALÞÝÐUBLAÐIl [
kemur út á hverjum virkum degi. t
Afgreiðsla í Alþýðuhúsinu við í
Hverfisgötu 8 opin frá kl, 9 árd. ►
til ki: 7 síðd. t
Skrifstofa á sama stað opin kl. t
9V2—10V2 árd. og kl. 8-9 síðd. £
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 [
(skrifstofan). ►
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á t
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15 t
hver mm. eindálka. f
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
(í sama húsi, sömu símar).
Frá bæjarstjórnarfundi
í fyrra dag.
Skipulagsuppdráttur af Hóla-
velli og Landakotstúni var tii um-
ræðu. Vildi Jón Ásbj. helzt kjósa
ráðhúsi stað á Hólavelli. Eftir til-
lögu hans var malinu vísað til
„2. umræðu", en pað er raunar
til 4. umræðu pess í bæjarstjórn-
inni.
Sampykt. var með samhljóða at-
kvæðum að fara fram á pað við
stjórn Landsbankans, að sleppa
leigurétti bankans á lóðum við
Framnesveg, sem hann heíir ekki
látið byggja á. Fáist lóðirnar, sé
byggingarfulltrúa falið að gera
uppdrætti af samfeldri byggingu
á peim og lóðirnar síðan leigðar
með pví skilyrði, að bygr verði á
peim með ákveðnu skipulagi.
Fasteignanefndinni hafði borist
beiðni um, að fiskreitur bæjar-
ins, sem leigður var h.f. „Ara
fróða“, sem nú er gjaldproía,
verði leigður sömu mönnum á-
frarn gegn 4 pús. kr. ársleigu, í
stað 8 pús. kr., sem nú er. Nefnd-
in lagði tii, að stöðin yrði boðin
til leigu næsta ár fyrir 6 500 kr.
Á bæjarstjórnarfundinum talaði
Jón Ölafsson máli leigubeiðenda
pessara. Kvað hann félagið vera
aigerlega , undir nöglinni" á bæn-
um. Lagði hann tii, að leigan væri
næsta ár færð niður í 5 pús. kr.
Pétur Magnússon andmælti pví.
Kvað hann reiti pessa vera talda
bezíu fi-kreiti bæjarins. Taldi
hann óleyíiiegt að gera miskunn-
arverk á pessum leigjendum á
bæjarins kostnað. Ólafur Friðriks-
son áleit, að leita bæri tilboða
um leiguupphæð fyrir reitina.
Ekki vildi Pétur Haildórsson pýð-
ast pað ráð. Kvað hann ,hið opin-
bera“ hehiur eiga að leigja eignir
sínar undir verði en yfir. Borgar-
síjórinn sýndi reikningslega fram
á pað, að 6 500 kr. væri mjög
sanngjörn leiga, miðað við verð
lóðarinnar og rei anna. Fór svo.að
lillaga Jóns Ól. var feld, en till.
nefndarinnar síðan sampykt með
samhijðða atkvæðum.
Borgarstjórinn las upp bréfið
frá Skoíanum Ruthoen Stuart, par
sem hann býður furutrésgjöfina,
sem aður heíir verið frá sagt.
Kveðst hann gera pað sökum
pess, að sumir af fyrstu íbúum
Islands hefðu komið hingað frá
Skotlandi. Einnig bauð hann að
gefa landinu skozkan fána, hinn
rétta peirra tveggja, er tii séu.
Mun par átt við Andrésarlcross-
inn, peirra forna flagg, sem er
hvítur skákross í bláum feldi.
Björn Ölafsson upplýsti, að mað-
ur pessi hefði áður komið hingað
pess erindis að ganga upp á
Vatnajökui, og hafi hann pá haft
í fórum sínum fleiri prifnaðar-
gögn heldur en venjulegt er á
slíkum ferðum. (Frh.)
Inngangur að riídómuin.
Skáldskapur yfirleitt.
Menn, sem hafa áhuga á skáld-
skap, ættu að kynnast börnum
og veita peim athygli, pegar pau
teru að leikum. Þar er nú skáld-
skapurinin í almætti sínu! Bernsk-
an er óslitinn skáldadraumur líkt
og æfir stórmenna andans. Börn
taka aldrei svo ómerkilegan hlut
upp í hönd sér, að pau skapi
ekki úr honum skáldsögu.
Það gerist ekki sá smáviðburður
í lífi barnsins, að hann verði ekki
sögulegur. „Lék ég mér pá að
stráum“, segir Jónas Hallgríms-
son, og um hið skáldiega lífsvið-
horf, par sem stráið jafnvei verð-
ur að leikfangi, hefir Gunnar
Gunnarsson ritað dásamlegt snild-
arverk, Leikur að stráum (Leg
med Strci). Ræð ég mönnum ein-
dregið til að lesa pessar bækur
Gunnars, sem út eru að koma und-
ir safntitlinum Af Uggi Greips-
sons Optegnelser.
Trotzky, byltingamaðurinn rúss-
neski, segir svo sjálfur frá, að
hann hafi alla tíð átt eina
heita ósk. Hún var sú að verða
skáld. Trotzky er að vísu ágætur
rithöfunílur, — og vil ég ráð-
ieggja öilum, sem kynnast vilja
ritgerðarsnild vorra tíma, að lesa
eitihvað eftir hann*), — en hann
er ekki pað, sem alment er kall-
að skáid. Samt hefir hann gert
hina skáldlegustu hluti. Það er
sagt, að meðal annars hafi hann
verið veitingapjónn í Vesturheimi
fyrir byltinguna. Ári eftir að hann
lét af pví starfi, hafði hann unn-
ið eitt hið sögulegasta hernaðar-
prekvirld, sem pekt er í heim-
inum: sett upp fimm milljóna her,
rauða herinn. Það er vafasamt,
hvort hann heílr nokkurn tíma séð
byssu, áður en hann varð yfir-
foringi ægiiegasta herjar álrun ar.
Þetta er með pví skáldlegasta,
sem ég hefi heyrt á æfi minmi.
Sagan um Trotzky minnir mig
einatt á orð, sem ég heyrði eitt
af mestu skáldum pessa lands
segja fyrir nokkrum árum. Ef við
værum konungar, sagði hann, pá
myndum við ekkert yrkja fram-
ar. Við myndum að eins stjórna.
— Þetta er skemíi'eg bending um,
að draumur skáldsins sé í sam-
ræmi við grundvallaratriðið í
kenningunni, sem Nietzsche flyt-
*) Síðasta bók Trotzkys, sem pýdd
hefir verið, heitir Where is Britain
going? og er auðfengin.
ur í Wille zur Macht (drottnun-
argirnin frumkvöðuil allra mann-
legra athafna) og svo góðan
hljómgrunn hefir fengið hjá spek-
ingum aldar vorrar.
Nú ætla ég alt í einu að vitna
til Viihjálms Stefánssonar, en
hann er sá, sem hefir einna víð-
ást sjónarsvið allra manna, sem
rita bækur nú á tímum og auð-
ugasta útsýn yfir viðerni mann-
lífsins, enda hefir hann lifað við
miklar andstæðm'. Hann hvarf
iungur úr háskólaglaumi stórborg-
arinnar til pess að rannsaka lítt
,kunn lönd og ókunnar pjóðir
norður í veröld. Eftir glæsilegt
uppeldi við eina af frægustu
mentastofnunum heimsins hvarf
hann ,,menningunni“ sýnum, og
dvaidist árum saman í kulda
norðurhjarans og pögn. Hann lifði
par stundum á fiðri og hráu spiki.
Þetta pykir mér einnig frámuna-
iega skáldlegt. Hann segir frá pví
í éinni af bókum sínum, Veiði-
menn Norðursins mikla (Hunters
of the Great Nortli), að í æsku
hafi sig dreymt um að verða
skáid.*) Nú heldur hann áfram og
segir sem svo, að ljóðagerð sé
alls ekki svo ólieppileg leið til
tundirbúnings lífsstarfí, sem í pví
sé faiið að leggja ísbirni að velli
og kanna heimskautalönd. Ef ég
man rétt, segir hann einhvers
staðar í pessari bók, að hann hafi
uppgötvað pað, að ,.there is not
only the poetry _ o/ words, but
a poetry of deeds.“ Það pýðir,
að ekki séu að eins skáld í orð-
um, heldur einnig í dáðum. Hann
segir, að landkönnunarmaðurinn
sé skáld í dáðum, og bætir við:
„Því betra skáld, pví meiri lanci-
Könnuður." Mér finst, aÖ pá sé
stórt tekið tii orða og fallega,
'ef sagt er um einhvem mann, að
hann sé skáld í dáðum.
' Hversu litla trú, sem menn
kunna að hafa á skáldieik yfir-
leitt, en mikla á höfundarlistinni
sérstak'ega, pá finst mér jafnan,
að mikið sé andhverft (pervers)
í aðdáun manna á skáldskap, ef
hún ér bundin að eins við bók-
mentaiegt form. ÞaÖ er dásam-
legt að yrkja fögur ljóð og semja
djúpúðugar skáldsögur um víð-
erni manniífsins, en veitingapjónn,
s.em leggur frá sér pentudúkinn
og setur upp fimm milljóna her,
eða ’ljóöelskur háskólaniaður,
em stendur upp frá púltinu sínu,
purkar blekið af fingrum sér og
gerist skrælingi tii að innlima
heimskautapjóðir undir krúnu vís-
indanua, — pað er líka dálítið.
Ekyldu peir ekki purfa að sjá
hugsýnir líka? Hið almenna mat
á káldlegum gildum er yfirleitt
m ;g villandi. Alment mat á h'ut
he ir yfirleitt ekki neitt gildi,
neína ef vera skyldi félagslegt,
enda taka hugsandi menn ekki
mark á pví.
:t) p ð eru til Ijf'ð eftir hann á
prenti frá æskuárunum, og pau eru
einkar vönduð.
Nú víkur sögunni um stund að
höfundarlistinni sérstaklega. Allir
hér um pláss hafa heyrt Knut
Hamsuns getið. Hann hefir fengið
Nóbelsverðlaunin. Það er víst pví
miður satt, að á vorum tímum
geti enginn orðið sæmilegur
skáldsagnahöfundur, nema hann
haíi farið gegn um verk Hamsuns
eins og hvern annan skóla, engu
síður en hitt er trúlegt, að enginn
geti skrifað af viti um ástir, sem.
hefir hlaupið yfir kvenlýsingar
D’Annunzios. Ég var einu sinni
spurður að pví í París, hvað ég'
fyndi helzt að superrealistunum
(les surrealistes) og svaraði, að í
fæstum orðum væri pað ekki ann-
að en að peir væru illa
lesnir í Knut Hamsun. Ég hefi
að eins pekt eitt skáld, sem var
jafn-snjaliur í pví að lýsa rolum,.
væflum, ruddum, smábæjarhugs-
unarhætti og hégómlegu fóiki,
sem heidur, að pað sé mentað og
er alt af að streitast við að haga
sér eins og mentað fólk. Hann
gat talað eins og tíu vitlausir
götustrákar í einu og sagt tíu-
smáborgaraiegar hégómavitleysur
í senn pannig, að pær ófust hver
ánnau í aðra, og pegar hann talaði
!um æfintýrin í Reykjavík, brúkaðl
hann svo rnikia tæpitungu, að pað
var ómögulegt að skilja hann.
Hann var sérfræðingur í pví að
taia um buliur og lögreglupjóna.
og peirra skifti. Ég hefi aldrei
orðið var við jafn-tryllandi stíl-
breiiur. Hann var svo mikiil stíl-
isti, að hann gat ekki sagt nokkra
setningu eins og fóik flest. Hann
gekk með harðan liatt, sem leit út
fyrir að vera fundinn í öskuhaugi
pað var gat á kollinum. Hann hélt
hattinum sínum uppi við biríunni:
og póttist sjá faðirvorið í gegn.
Ég sat oft við fótskör hans dög-
um saman, og pað, sem ég lærði
af honum, legg ég að jöfnu við
pað, sem ég hefi lært af Knut
Hamsun og Charles Chaplin til
samans. Ég skal taka pað fram,
áð pessi vi.iur minn skri aði aldrei
staf og fékk pví ekki Nóbelsverð-
launin. Ég írnynda mér, að hefði
hann skrifað, myndi pað hafa orð-
ið í hreppstjórastíi. Penninn
myndi hafa ráðið niðurlögum per-
sónuleikans. Hann fanst dauður
uppi á Laugavegi, úti á miðri
götu, eina nótt fyrir nokkrum ár-
um; pað sá víst enginn eftir hon-
um nema ég. Ég var fjarverandi
og gat pví ekki fylgt honum til
grafar. Hann var ættaður af Sel-
tjarnarnesinu.
Finnist einhverjum petta öfug-
mælt, pá er orsökin sú, að ég hefi
enn valið mér alment sjónar-
mið á höfundarlist. Öfug-
mæíin liggja bara í pví, að ég
er að segja, að liöfundariistin
komi víðar fram en í prentuðum
bókum. Ég met höfund munnlegr-
ar frásagnar að öðru jöfnu engu
rninna en höfund prentaðráf' bók-
ar. Allan daginn er ég að rekast
á höfunda, á skáldsagnahöfunda,
ef ég mætti leyfa mér að nota