Plógur - 01.01.1906, Page 14

14
PLÓGUR.
um nútímans, sem daglega sjá
þessar og aðrar breytingar í
náttúrunni, án þess að liafa
nokkra hugmynd um orsakir til
þess.
En hvers vegna komust Grikk-
ir og Rómverjar ekkert áleiðis í
efnafræði eins og þeir þó kom-
ust aðdáanlega langt á veg í
ýmsum öðrum vísindum? Það
stafaði aðallega af rannsóknar-
aðferð þeirra. Þeir leituðust alt
af við frá byrjun, að mynda
sér einhverja almenna megin-
reglu, og út frá henni átti að
skýra öll hin einstöku fyrir-
brigði með hugsunarfræðislegum
ályktunum. Eifnafræðin er sú
vísindagrein, sem þarf að beita
við nákvæmum rannsóknum og
reynslu, en það var ekki hin
sterkasta hlið grísku vísinda-
mannanna.
F’yrst á miðöldunum fóru vís-
indamennirnir að leita að efnis-
samsetning hlutanna, að minsta
kosti sumra hluta. En þetta
stafaði þó ekki af sterkri löngun
til þess að rannsaka el'naeink-
unnir hlutanna, heldur til þess
að breyta »óekta« málmum í
»ekta« málma, þ. e. gnll og silfur
(Alcheniien), Þeir leituðu dag
og nótt eftir efnum sem mætti
breyta í gull. Sumir söktu sér
svo djúpl niður í telíkar rann-
sóknir að þeir urðu hálf-vitlaus-
ir. En þeir unnu þó mannkyn-
inu óbeinlinis mikið gagn, enda
þótt þeim ekki tækist að skapa
gull, því þeir ruddu leiðina til
efnafræðislegra þekkingar á hlut'
unum.
Það var á 4. öld, sem meno
fóru fyrst að fást við gullgerð 1
Egiftalandi. Á 8. öld er þessi
gullgerðarlöngun komin til Afö'
bíu og ekki hættu þeir við til'
raunir þessar fyr en á 11. öld-
Tilraunir þessar höfðu svik,
þjófnað og heilsutjón í för með
sér og margskonar ógæfu. SeiO'
ast á 13. öld barst þessi lireyf'
ing um Norðurálfuna frá Spanl
til Frakklands, Englands, Ítalí«
og Þýzkalands.
Gullgerðarmennirnir bygön
hugmyndir sínar á staðbæfingu111
Aristótelesar um 4 frumefnin,
sem allir hlutir væru myndaðn
af og kenningum hans um sani'
band þeirra og eiginleika. Menn
nútimans brosa að heimsku gnH'
gerðarmannanna. En því gleyma
menn, að þeir voru börn sinna
tíma.
II.
Fyrst á 16. öld hættu efna'
fræðingarnir að byggja á kenn-
ingum Aristótelesar. Efnafræðin
komst nú aðallega í höniluf
læknanna, einkum þeirra, seITl
fylgdu skoðun Pacacelsus. Á 1®'
og 17. öldinni voru margir viS'
indamenn, sein gerðu ótal sjálf'
stæðar efnafræðisrannsóknir a
alt öðrum grundvelli en áðnr
hafði þekst. En efnafræðin vaI