Plógur - 01.03.1907, Side 5

PLÓGUR.
21
hlutir eru holóttir eða eygðir.
Pessar holur eða þessi augu,
er riimið á milli frumvægj-
anna, sem byggja hlutina upp.
Tökum nú góðkunnan ná-
unga, kaffíketilinn. Látum
hann fullan aí vatni yfireldinn;
brátt sj7ður vatnið og hvítleit
vatnsgufa leitar út um stútinn;
en lokið lyftist upp, af gufu-
mynduninni undir þvi. — Yatn-
ið er að breytast í gufu. Hitinn
hefir þau áhrif á vatns frum-
vægin, að þau gæða rásina,
verða loftkynjuð. En það þarf
langan tíma, þangað til alt
vatnið er orðið að gufu úr
katlinum þ. e. öll frumvægi
vatnsins orðin að lofttegund.
Ef við höfum loftþétta pípu,
sem vel fellur í stútinn á katli-
num og látum hana ná í annað
ílát, þá fer gufari, jafnóðum
sem hún verður til, um pípuna
i hitt ilátið. Standi nú þetta
ílát í muldum klaka, þá breyt-
ist gufan í vatn; vatnsfrum-
vægin komast aftur í frumeðlis
ásland sitt. Yatns ílát þetta
má svo bera út í hörku frost.
Það frýs. Vatnið er rennandi
efni, en þegar það er orðið að
gufu er það loftkynjað, og
frosið er {>að fast efni. Eðli
vatns frumvægjanna er það,
að þegar þeim verður kalt, þá
rása þau minna, hreifing þeirra
verður minni. En samtímis
minkar samloðunarafl þeirra
lítið eitt; þau fserast ógn lítið
livert frá öðru. Þannig verða
t. d. 8 pottar af vatni 4 ° C
heitu, hér um bil 9 pottar
þegar það er orðið að ís. En
sé kælingu vatnsins haldið á-
fram í 100 °C kulda, þá verður
rúmtak þess minna; samloð-
unarafl þeirra hefir aukist, og
þau dragast saman lítið eitt.
Frumvægin eru afar sterk,
áfl þeirra mikið. Að vísu
hefir hvert frumvægi, eitt útaf
fyrir sig, ekki mikið afl, en
safnast þegar saman kemur.
þykkar járnkúlur, fyltar vatni,
geta rifnað af útþensluafli
frumvægjanna, þegar vatnið
frýs í þeim. Gufuaflið, sem
knýr áfram stórskip og stór-
iðnaðarvélar, er ekki annað,
en afl frumvægjanna. Það er
afl, sem vaknar í frumvægjum
vatnsins, þegar þau hitna. Eðli
þeirra hreytist; óteljandi bílljón-
ir ósýnilegra agna þeytast með
afar hraða frá yfirhorði vatns-
ins í gufukatlinum á hullu-
hausinn í gufuvélinni. Þessi
afarmörgu högg, sem bullan
fær samtímis, hreyfa hana ótt
og títt, fram og aftur. Bullan
flýr undan árás óvinanna, en
hún kemstekki langt, því að úr
gagnstæðri átt koma jafnmargir
og jafnsterkir óvinir og’lemja
hana miskunnarlaust. Frum-
vægin vilja í þessu tilfelli
komast út, langt hurtu hvert
frá öðru; fyr eru þau ekki á-
nægð.