Alþýðublaðið - 15.10.1935, Blaðsíða 3

PRIÐJUDAGINN' 15. OKT. 1935.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
TJTGEFAJNDI:
M.ÞYÐUFLOKKURINN
RITSTJÖRI:
F. R. VALDEMARSSON
RITSTJÓRN:
ASalstræti 8.
AFGREIÐSLA:
Hafnarstræti 16.
SlMAR:
4900—4606.
4900: AfgreiSsla, auglýsingar.
4901: Ritstjóm (innlendar fréttir)
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S. Vilhjálmss. (heima)
4904: F. R.Valdemarsson(heixna)
4905: Ritstjóm.
4906: AfgreiSsla.
STEINDÖRSPRENT H.F.
Lesstolir Ifrir sjð-
menn.
SJÓMENNIRNIR koniB I tiuga-
og hundraða-tali til ver-
stöðva eins og Sandgerðis, Kefla-
vikur, Vestmannaeyja og Siglu-
fjarðar, þegar atvinnuvon er á
þessum stöðum.
Pað ræður af lfkum, að sá að-
búnaður, sem þeir njóta á þessum
stöðum, er ekki sem beztur. Hús-
næði þeirra er venjulega þannig
háttað, að heill hópur manna sef-
iar í einu litlu herbergi, og það er
alt það húsnæði, sem þeim er
ætlað í llandi.
Petta er nú ef til vill notandi,
þegar á sjó gefur og landvistin
er bundin við stuttan svefntíma,
en þegar ógæftir eru og sjómenn-
irnir verða að hafast við í! landi
dögum saman, þá fullnægir slílkt
húsnæði engan veginn þieim 'kröf-
um, sem gera ber vegna þeirra
manna, sem yfirgefa heimili sín
til þess að leita sér, sínum og
þjóðarbúinu bjargræðis.
Af þessum sökurn er það, að
innan skamms þurfa að koma
vistleg hýbýli í öllum þeim ver-
stöðvum, sem sjómenn leita til
frá heimilum sínum, þar sem allir
aðfcomumennirnir geta eignast
heimili, þiegar landlegur eru.
Á slíkum heimilum ber að
leggja mjög mikla áherzlu á
snotur húsakynni og góða um-
gengni. Heimilið alt þarf að bjóða
þann þokka, að allir ver'ði þar
fyrir góðum áhrifum.
Og hvað á svo að hafa fyrir
stafni á slíkum heimilum?
Fyrst og fremst ber að beina
mönnum að lestri og fræðiiðkun-
um; það á að kenna mönnium að
lifa í andlegum félagsskap við
hina beztu rithöfunda; af þessum
sökum má kalla þessi heimili les-
stofur. Ekki útilokar þó þetta að
stundaðar verði skemtanir eins
og skák og spil á þessum heim-
ilum, alt það, sem talist getur
heilbrigð dægradvöl, ætti að eiga
þar friðland.
Það er ástæðulaust að tala
meira um þörfina fyrir þessar
stofnanir, hún er öllum auðsæ,
en þá kemur að hinu, á hvern
hátt þetta verði framkvæmt.
Að því ber að stiefna, að þessar
stofnanir eignist sí|n 'eigin hús,
en fyrst um sinn kynni að rnega
fá fyrir þar hentugt leiguhúsnæði,
og er sjálfsagt að hlýta því.
Kostnaðinn, sem af þessu leiddi,
rnætti greiða með því, að hver
bátur í verstöðinni greiddi til
lesstofunnar nokkurt gjald, og er
engum efa bundið, að útgerðar-
menn myndu fúsir til þess, jafn-
vel þó að þröngt sé í ári; síðan
ætti hlutaðeigandi bæjarfélag eða
hreppur og ríkið að leggja fram
það, sern til vantaði.
Því er nú hér með sfcotið til
útgeröarmanna og verkalýðsfé-
laga í áður, nefndum verstöðvum,
að athuga nú þegar hvað slíík les-
stofa myndi kosta á hverjum stað,
og hvort ekki sé kleyft að korna
þeim á fót,, þegar fyrir komandi
vertíð.
Tilrannir til nræjahalds á alhingi.
R«eða Jónasar (Guðmundssonar ð lang«
ardaginn út af kæru Bændaflokksins.
„Ég skal ekki lengja umræður
nrjög, úr því sem komið er. En
við mál hv. síðasta ræðumanns
virðist mér fram komið nýtt við-
horf i málinu. Hv. 2. landkjor-
inn er sem sé dkki farinn úr
Bændaflokknum, að þvi er virð-
ist. Flokkurinn virðist hafa mis-
skilið málið, eins og líka kjör-
bréfanefnd. Hann er í Bænda-
flokknum enn, að eigin sögn, því
að hann hefir ékki verið rekinn
þaðan. Að mjnsta kosti liggja
engin skjöl eða skilriki fyrir mn
það, að hann hafi verið reldnin.
Þess verður að krefjast, að það
komi skýrt fram, hvort hv. þm.
er farinn úr flokknum eða ekki.
Hér virðist vera um heimiliserjur
að ræða innan Baandaflokksins,
og annað ekki.
Hitt er annað, að þegar út í
þetta mál er komið, þá er eðli-
legt að rætt sé um það frá þvi
sjónarmiði, hvaða afleiðingar
sbkur ágreiningur sem þessi get-
ur haft í framtíðinni. Hv. 2. land-
kjörinn er ekki eini aðili málsiins,
því 'að hér á þingi sitja nú 11
landkjörnir þingmenn, og ef til
vill fjölgar þeim enn seinna meir.
Petta tekur því til þeirra allra.
I þessu sambandi hefir margt
verið fært fram, en ég vil þó
aðeins minna á þrjú af þeim at-
riðmn, sem komu frá hv. 10.
landkjörnum og hv. framsögu-
manni minniblutans.
t fyrsta lagi: Hv. 10. landkjör-
inn virðist líta á uppbótarþing-
sætin sem persónulega eign
flokkanna. Hann heldur því fram,
að landkjörnir þingmeinn verði að
haga sér eftir því siem flokks-
stjórnin eða flokkurinn ákveður.
Ef þetta er rétt, þá er um tvær
tegundir þingmanna að ræða,
aðra sem bundin er við vilja
fámennrar fl okksklíkú, hvaða
flokld sem hún kann nú að til-
heyra. Þessi tegund þingmanina
ex algerlega réttlaus, því að sam-
kvæmt skilningi hv. 10. land-
kjörins eru þessir þingmenn svift-
ir rétti þeim, sem öllum þing-
mönnum er veittur samkvæmt 43.
gr. stjórnarskrárinnar, þar sem
telkið er fram, að þingmenn séu
eingöngu bundnir við persónulega
skoðun síina. En með hvaða valdi
er þá þessi réttur tekinn af sum-
um þingmönnum ?
Háttvirtur 10. landkjörinn sagði
enn fremur, að uppbótarþingmieim
bæru enga ábyrgð gagnvart á-
kveðnum kjördæmum. Hann ætti
sízt að segja þetta, með tilliti
til þess, hvernig hann er sjálfur
kominn inn á þingið. Landkjömir
þingmenn koma inn eftir því,
hversu háa atkvæðatöiu þeir fá
í kjördæmum, og ráða flokkarnir
þvi engu um það, hverjir kom-
ast aö sem uppbótarþingmenn.
Einu þingmennirnir, siem flokk-
arnir bera algerða ábyrgð á, eru
þeir, sem raðað er á flokkslista.
Við hv. 10. landkjörinn, sem
báðir emm komnir á þing með
sama hætti, vitum þetta vel. Pað
er því rangt hjá honum, að upp-
bótarþingraenn séu ekki líka þing-
menn ákveðinna kjördæma.
Eins og hv. 2. landsk. tók
greinilega fram, gera kosninga-
lögin og stjórnarskráin ráð fyr-
ir þvi, að landkjörstj. úthluti
uppbótarsætum milli flokkanna í
hlutfalli við það, hvernig atkvæði
hafa fallið. Við annað er auðvitað
ekki hægt að miða. Hvað vitum
við t. d. um það, hvaða breyt-
ingar kunna að hiafa orðið á
hugsunarhætti þjóðarinnar frá því
um síðustu kosningar? Pað gæti
t. d. vel hafa farið svo, að
Bændaflokkurinn hefði tapað
fylgi, en öðrum flokkum aukist
fylgi. En hvaða vit væri í því að
leggja þá ímyndun til grundvall-
ar fyrir breytingum, sem gerðar
væru á s'kipun þingsins? Land-
kjörstj. á að skifta milli flokka
uppbótarsætum eftir því sem rétt-
ast verður metið að kosningum
afstöðnum, en hún getur auðvit-
að ekki fylgst með þeim breyt-
ingum, sem kunna _að verða á
fylgi flokkanna alt kjörtímiabilið.
Ég vil að þessu sé slegið föstu,
því að ég er sjálfur einn af þeim,
sem hér eiga hlut að máli. Al-
þýðuflokknum gæti t. d. dottið í
hug að reka mig, af því að ég
vildi haida fast við mína persónu-
legu skoðun í einhverju máli. Ég
beini því hér með til landkjörinina
fulltrúa Sjálfstæðisflokksins,
hvort þeir vilji eiga það yfir höfði
sér, að fám-enn klíka í Sjálfstæð-
isflokknum svifti þá þingdæmi,
hvenær sem hún vill losna við þá.
Ég þekki -enga kosna sam-
kundu, ekkert fulltrúaráð eða fé-
lagsstjórn, þar sem anniað eins og
þetta geti átt sér stað, þar sem
allir meðlimirnir hafi -ekki sama
rétt. ,En hér á Alþingi er ætlast
til, að 11 þingmenn séu eins kon-
ar þrælar, en hinir frjálsir menn.
Þessum 11 mönnum á svo að
vera hægt að útskúfa eftir boði
fámennrar klíku og fá nýja og
auðsveipari þræla í stiáðinn. Hv.
frsm. meiri hl. sýndi fram á það
áðan, að . engin ákvæði væru til í
stjórnarskránni, sem réttlættu
þetta, enda skil ég ekki, að nokk-
ur þingmaður Sjálfstæðisflokks-
nema þá hv. þm. V.-Skaft., vilji
verja slíkt athæfi s-em þetta.
(Jón A. J.: Hvað er í brezka
þinginu?)
Við erum að tala um íslenzka
þingið núna.
Af því, sem haldið hefir v-erið
fram, er aðeins eitt, sem ég get
viðurbent að hafi við nokkur rök
að styðjast. Það er tilvitnunin í
133. gr. kosningal. Hún hljóðar
svo:
„Nú hefir Alþingi úrskurðað ó-
gilda kosningu þingmanns, sem
kjörbréf hefir fengið í kjördæmi
eftir almennar alþingiskosningar,
og uppkosning hefir farið fram
(sbr. 142. og 143. gr.) og skal þá
landskjörstjórn, ef samanlagðar
atkvæðatölur þingflokka og þing-
mannatala þeirra gefa nú ástæðu
til sliks, leiðrétta fyrri niðurstöð-
ur um úthlutun uppbótarþing-
sæta, jafnvel þótt landkjörinn
þingmaður missi við það umboð
sitt.“
Þetta er eini staðurinn, þar sem
ráð er fyrir því gert' að landkj.
þingmaður missi umboð sitt, en
þetta á aðeins við um uppkosn-
mgu í kjördœmi pegar ejtir al-
mennar kosnmgar, og þá er það
ekki þingsins, beldur landkjör-
stjórnar, að framkvæma slíkar
leiðréttingar.
Ég vil endurtaka það, að frá
mínu sjónarmiði~ nær það ekki
nokkurri átt, að þingmenn sé'u því
misrétti beittir, að þeim sé s'kift í
tvo hópa, þar sem annar hópurinn
hefir fult frelsi, en hinn er undir
strangasta iaga og kúgun. Kosn-
ingalögin ætlast til, að reynt sé
að jafna misrétti í oaítkvæðamagni
að kosningum nýafstöðnum, en
svo verður það að fara eftir at-
vikum, hvernig flokkafylgið kann
að breytast á kjörtímabilinu og
hvernig fer um afstöðú einsta'kra
þingmanna. Ef flokkamir geta
ekki skapað það disciplin, sem
gerir þ-eim fært að halda í hem-
ilinn á þingmðnnum sinum alt-
kjörtímabilið, þá verða þ-eir sjálf-
ir að bera afleiðingarnar af þvf,
að jafnvægið raskast.
Hv. þm. V.-Skaft. sagði, að það
gegndi nú öðru máli um Sjálf-
stæðismenn en hina, að því er ag-
ann snerti. í Sjálfstæðisflokkin-
um væii svo sem ekki mikill agi,
þar gæti hver vaðið uppi eins og
honum sýndist, og haft sínar
skoðanir. En í stjórnarherbúðun-
um væri aginn meiri og kúgunin
frekari. En ég hlakka til að sjá,
hvemig þeir greiða atkvæði, hin-
ir landkjörnu þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins, hvort þeir vilja
samþykkja að verða s-ettir skör
lægra en aðrir þingmenn eða notia
sér þetta mikla flokksfrelsi til að
koma i veg fyrir slíkt. Hvort
þeir með atkvæði sínu vilja
stuðla að því að gera sjálfa sig
að eins konar þingþrælum, sem
í öllu séu lægra settir en aðrir
þingm-enn. Hafi nokkur löggyjf
verið sett hér á landi, sem talist
getur visir til að koma á þræla-
haldi, þá er það sú löggjöf, sem
hér er um að ræða, ef skilja ber
hana eins og Sjálfstæðisflokkur-
inn vill vera láta, og er það vel
við eigandi, að hann skuli beita
sér fyrir slíkum málstað."
læonsött er
rénnn á Húsavlk
HÚSAVÍK, 13/10. (FÚ.)
Mænusóttin virðist í rénun á
Húsavik: Engir nýir hafa sýkst.
Sláturtíð í Húsavík er-nú lokið.
Alls var slátrað 15114 sauðfjár.
Dilkar reyndust léttir, meðalvigt
kroppa var 12,82 kg.
Skipið Surprise hefir legið í
Húsavik undanfarið og keypt nýj-
an fisk til útflutnings. Afli hefir
verið fnemur fregur og beitulítið.
Skriðuföllin í Ding-
eyjasýslu.
Frá Húsavík er einnig skrifað
8. þ .m.: Til viðbótar fréttáskeyti
frá 2. þ. m. um skemdir í J3árðar-
dal af skriðuföllum, hefir Páll
H. Jónsson hreppstjóri á Stóru-
Völlum skrifað mér 4. þ. m.:
„Skriðuföll urðu mikil í Hlíð-
skógalandi.(sem er nýbýli íStóru-
vallalandi). Á túnum urðu miklar
skemdir og nyrzt í landinu féllu
svo stórar skráður, að iun í dal-
inn teptust allir flutningar þeim
megin fljótsins og svo mikill
vöxtur hljóp í Skjálfandafljót, að
lóreitt varð í fleiri daga. Að aust-
1 þnverðu í dalnum féllu og smá-
skriður, og varð túnið á Sigríðar-
stöðum fyrir nokkrum skemdum
af þeirra völdum.“ (FÚ.)
Hreindýr í bygðum
Þá hafa — segir fréttaritari —
Kelduhverfingar sagt mér, að
hreindýr hafi haldið sig út við
hæ/! í Kelduhverfi í |alt sumar og
hefst það enn við innan girðingar
í búfjárhögum. Hefir verið reynt
að handsama það, en ekki tekist.
(FÚ.)
Athygli
skal vakin á auglýsingu Giag
fræðaskólans í Reykjavík í 'bla
linu í dag. Skólinn yerður sétt
á morgun í Frakkneska spítala
úm.
Gagnfræðaskðlinn í Reykjavík
hefir meiri aðsókn en nokkrn
sinni áðnr.
fiOUl við Iagimar Jóosson, skðlasíjóra.
GAGNFRÆÐASKOLINN i
Reýkjavík á stöðugum og
vaxandi vinsældum að fagna.
Skólinn hefir nú starfað í 7 ár,
og aldrei Iiefir aðsókn að honum
verið önnur eins og hún er nú.
Slíólinn hefir þó verið á sífeld-
um hrakhólum með húsnæði í
þessi 7 ár, sem hann hefir starf-
að, og geta allir skilið að það
hlýtur mjög að hamla starfsemi
hans. Alþýðublaðið snéri sér í
gær til skólastjórans, Ingimars
Jónssonar, sem eins og kunnugt
er er einn af frumherjum verk-
lýðshreyfingarinnar hér á laindi,
og spurði hann frétta um skólann,
sem hann veitir svo prýðilega
forstöðu.
Ingimar Jónssyni fórust meðal
annars orð á þessa leið:
„Aðsóknin að Gagnfræðaskól-
anum hefir aldrei verið önniur
eins og hún er nú. Nú hafa sótt
um skólaveru til mín’ rúmlega
200 unglingar. í fyrra vetur dbru
neiruendur alls 155. Sérstaklega
er eftirtektarvert hvað margir
hafa sótt um upptöku í fyrsta
bekk, þeir eru um 100. Það sýnir
að aðsóknin að skólanum fer
hraðvaxandi."
Og hvernig fer með húsnæði
fyrir skólann í vetur? Þú hefir
alt af verið á hrakningi með
hann?
„Já, skólinn hefir verið á hrakn-
ingi. Fyrstu tvö árin var hann í
Stýri’mannaskólanum og síðustu
fimm í Kennaraskólanum, og þó
ekki að öllu ieyti, Þessi ár hafa
verið mikil þnengslaár, því að
rúmið fyrir tvo skóla í einu húsi
hefíx verið alt of lítið. Með þeirri
aðsókn, ,sem nú er að skólanum,
hefði verið algerl-ega ómögulegt
að koma honum fyrir í Kennaria-
skólanum, og um.tima leit út fyr-
ir að ég yrði að vísa f jölda ung-
linga frá skólavist sökum
þrengsla og húsnæðisvandræða.
Úr þessu hefir nú ræzt þannig,
að bærinn lánar Franska spítal-
ann, og verður skólinn þar. Er
nú verið að lagfæra þar ýmislegt
undir skólahaldið.“
Verður þetta gott húsnæði?
„Við fáum fjórar góðar fcensiu-
stofur móti súðri, og með því að
tvísetja í þær verður hægt að
koma öilum fyrir, sem sótt hafa
um aðalskólann. Hins vegax er
alveg óvíst, hvort hægt verður
að koma öllum fyrir, sem sótt
hafa um kvöldskólann."
Er skólinn ekki sæmilega settur
þarna fyrir bæinn?
„Jú, sæmilega. Fyrir þéttbýlustu
bæjarhverfin er beldur styttra
jþangað en í Kenúariaskólann. Og-
svo hagar vel til með það, að
leikfimikenslan verður í hinum
nýja íþróttaskóla Jóns Þorsteins-
sonar, sem er skamt fyrir vestan
við sömu götu, Lindargötuna."
Hve margir verða k-ennararnir?
„Við verðum fjórir fastir 'kenn-
arar og auk þess um 10 stunda-
kennarar. Það er nauösynlegt að
hafa fjölment og gott starfslið.
Unglingarnir, sem sækja skóianú,
eru allir á aldrinum 14—17 ára,
og ég hefi hagað námi þeirra
þannig, að það verði þeim að
sem allra rnestu gagni fyrir þá í
lífinu. Ég hefi lagt öllu meiri á-
herzlu á það en hitt, að miða
námið við það, að unglingarnir
héldu námi áfram, í æðri skólum.
Þó hafa námssveinar úr Gagn-
fræðaskólanum gengið undir próf
í Mentaskðlanum og staðið sig
prýðilega."
Það er mikil nauðsyn fyrir
Gagnfræðaskólann að eignast
eigið húsnæði.
„Já, á því veltur alt. Það hefir
alt af staðið til að hafist yrði
handa með byggingu skólahúss,
en alt af hefir strandað á ein-
hverju. Lóðin undir skólahúsið er
líka ákveðin. Hún er sunnan við
Austurbæjarbarnaskólann á
prýðilegum stað. Á fjárlögunum
fyrir þetta ár eru líka áætlaðar
30 þúsundir króna til byggingar-
innar frá ríkinu, en áætlað er að
ríkið leggi henni um 90 þúsundir
króna, og nú bíð ég eftir því
einu, að hafist verði handa.“
Eftir að blaðið hafði átt þetta
viðtal við Ingimar Jónsson, fór
blaðamaður með honum til að líta
á hið nýja skólahúsnæðji í fúanskia
spítalanum. Voru þar maxgir
m-enn að vinna að ýmis fconar
breytingum á húsnæðinu, og virð-
ist það verða hið bezta í alla
staði og rúmgott um skólann og
nemiendurna, ekki einiungis inni í
skólanum, heldur og einnig úti,
því að stór garður er um húsið
eins og kunnugt er. 1 franska
spítalanum var í fyrra bamales-
stofa, og komu þangað um 100
börn á dag, og í vetur og vor
var þar einnig Barnaheimilið Vor-
blómið, svo að menn sjá að þetta
gamla og á sínum tíma veglega
hús er orðin uppeldisstofnun fyr-
ir æskulýðinn í höfuðstaðnum.
Það er þó auðséð, að Gagn-
fræðaskólinn sprengir fljótt þetta
húsnæði utan af sér og er í jialun
og veru búinn að því áðiur en
hann tekur við því, og ber því
mikla nauðsyn til þess, að hafist
verði handa með byggingu gagn-
fræðaskólahúss hið allra fyrsta.
Helene Jónsson ogEgildCarlsen
héldu mikla danzsýningu fyrra
sunnudag, sem þótti takast prýði-
lega. Áhorfendur voru svo marg-
ir, að fleiri komust ekki í húsið,
og var danzendum, Hielene og
Carlsen og nemendum þeirra, sér-
staklega þeim yngstu, tekið ákaf-
lega vel.
Krónuútgáfan
nefnist útgáfustarfsemi, siem er
nýbyrjuð hér í hænum. Koma út
þrjár arkir í ein'u, og eru í öðru
heftinu, sem Alþýðublaðið befir
séð, nokkrar smásögur eftir fræga
höfunda, og eru sögumar skemti-
legar og sumar mjög „spienn-
andi“.
Gagnfræðaskólinn
í Reykjavík
verður settur miðvikudaginn 16. október í Franska spítalanum.
Nemendur í öðrum og þriðja bekk mæti kl. 2 síðdegis.
Nemendur í fysta bekk mæti kl. 4 síðdegis.
Kvöldskólanemendur mæti á föstudag 18. okt. kl. 7 síðdegis.
SKÓLASTJÓREVN.