Alþýðublaðið - 27.11.1935, Blaðsíða 3

MIÐVIKUDAGINN 27. nóv. 1935.
ALÞtÐUBLAÐIÐ
MnlýðsMurinn i fpraUd
og einiiifl alpýðiiæsknnnar.
Eftir fiaðjðn B. Baldvlnsson formann F. D. J.
ALÞÍÐUBLAÐIÐ
tTTGEFANDI:
ALÞYÐUFLOKKURINN
RITSTJÖRI:
F. R. VALDEMARSSON
RITSTJÖRN:
AOalstræti 8.
AFGREIÐSLA:
Hafnarstrætt 16.
StMAR:
4900—4906.
4900: AfgreiOsla, auglýsingar.
4901: Ritstjóm (innlendar fréttir)
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S.Vilhjálmss. (heima)
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Ritstjóm.
4906: AfgreiOsla.
STEINDÖRSPRENT H.F.
Samvinna stjórn
arflokkanna.
O TJÓRNARFLOKKARNIR hafa
^ nú sem kunnugt er komið sér
saman um afgreiðslu fjárlaga
fyrir árið 1936, og jafnframt hafa
peir samið um framgang margna
merkra mála, sem horfa til mik-
illa hagsbóta fyrir alla alpýðu
manna.
Grundvöllurinn undir fjárlaga-
afgreiðslu stjórnarfiokkanna er
annars vegár sá, að ríkinu ber
að stuðla að pví, að allir pegna*r
pess geti lifað við sæmileg kjör.
og hins vegar sá, að ríkisbúið
eigi að reka hallalaust.
Þegar pessi grundvöllur er
lagður — og engan annan grund-
völl er sæmilegt að leggja —,
pá verður ljóst, að á tímum eins
og nú standa yfir, pegar allur
almenningur er marg-hrjáður af
atvinnuleysi og erfiðri afkomu
smá-atvinnurekstursins, að ríkið
verður að afla nýrra tekna til
pess að hrynda i framkvæmd
nauðsynjamálum alpýðunmar.
Stærstu velferðarmál almenn-
ings, sem afla verður fjár til á
komandi ári, eru alpýðutrygging-
arnar, nýbýli og samvinnubygðir
og skuldaskdl smáútgerðarmanna.
Alt eru petta mál, sem Alpýðu-
flokkurinn hefir barist fyxir; en
pau hafa mætt fullum skilningi
af hálfu Framsóknarflokksins, og
er gott samkomulag um frám-
kvæmd peirra. Sama verður sagt
um ýms smærri framfaramál, sem
varið verður fé til á komandi ári.
Til pess að fjárlög verði pann-
ig úr garði gerð, að pess megi
vænta, að ríkisbúið verði rekið
hallalaust, hefir verið gripið til
pess tvenns, að spara á rekstri
ríkisbúsins, með pví meðal ann-
as að lækka laun peirra apin-
berra starfsmanna, sem elcki eru á
launalögum, og hins vegar með
pví að leggja á allverulegan há-
tekjuskatt og hækka tolla á ým&-
um vörum, sem ekld eru notaðar
beint í págu atvinnuveganna.
Þessar tekjuöflunarleiðir eru ekki
sampyktar nema til eins árs.
Frá sjónarmiði Alpýðuflokksins
veröur pað að teljast hið mesta
neyðarúrræði, að hverfa að pví
ráði, að hækka t.olla af innflutt-
um vörum, sem ekki geta talist
hreimi óparfi, og hefir harla í pvj
sambandi bent á, að heppilegri
leiðir til pess að tryggja ríkissjóði
tekjur, væri að ríkið tæki alla
utanrikisverzlunina í sínar hend-
ur, auk pess sem sú leið virðist
næstum sú eina færa til pess að
koma viðskiftum pjóðarinnar við
útlönd á heilbrigðan grundvöll.
Framsóknarflokkurinn hefir
hins vegar ekki getað fallist á
pessa leið, og verður pví að bíða
enn um stund, par til hún verður
farin.
Ýms fleiri stórmál má benda á,
sem Alpýðuflokkurinn hefir barist
fyrir, en Framsóknarflokkurinn
ber ekki gæfu til að fylgja. Nægir
í pví sambandi að minna á frum-
varp Alpýðuflokksins um togara-
útgerð ríkis og bæja, sem tvi-
mælalaust er merkasta frum-
varpið, sem lagt hefir verið fyrir
petta ping.
En pessar staðreyndir sanna
pað eitt, að pó margt geti á-
unnist til hagsbóta fyrir alpýðuna
með samstarfi núverandi stjórnar-
flokka, pá verða pó sum hin
merkustu mál alpýðunnar að bíða
pess tíma, pegar Alpýðuflokkur-
inn fer eirnn með völd í landinu.
Samvinnan.
Nóvember-heftið er nýkomið
út. Flytur það forsíðumynd af
þjóðleikhúsinu og grein um það
eftir J. J. Þá er saga eftir Pétur
Georg, sem heitir Ráðdeildar-
menn. Þá er grein um Kaupfé-
lag Stykkishólms, eftir Stefán
Jónsson. Margt fleira er í ritinu.
9. nóv. s. 1. hugðu piltar þeir,
er nefna sig þjóðemissinna, að
svívirða minningu þessa dags
með fundahaldi og skemtun.
All-stór hópur af alþýðuæsku
þessa bæjar mætti á fundi þess-
um, í því skyni að fá að láta
þar í ljósi skoðun sína á þjóð-
ernis- og sjálfstæðismálum Is-
lendinga, þar sem fundur þessi
var auglýstur opinn fyrir alla
þjóðrækna menn. En það kom
á daginn, að ekki var tilætlun
fundarboðenda, að alþýðuæska
fengi þar málfrelsi, þó á dag-
skrá væri þau mál, er mjög
varða meirihluta þjóðarinnar,
vinnandi fólkið til sjávar og
sveita, Sýndi það sig að ætlun
nazistadrengjanna var sú, að
reka þar dyggilega enndi læri-
feðra sinna, þýzku nazistanna,
og túlka einhliða málstað ís-
lenzku yfirstéttarinnar, sem lif-
ir af leppmenskufé frá erlendu
auðvaldi, og er reiðubúin til að
ofurselja þjóðernislegt og f jár-
hagslegt frelsi þjóðarinnar, fyr-
ir persónulegan stundarhagnað.
, (Sbr. skrif þeirra í sumar í
„New Scotsman“, og frétt Mbl.
um grein í „Times“, sem ékki
birtist þar).
Lok þessa fundar em öllum
kunn. Fundarboðendur neituðu
andstæðingum sínum um orðið,
þvert ofan í vilja meirihluta
fundarmanna, og hindmðu með
ofbeldi að þar gætu fram farið
friðsamlegar umræður um þjóð-
emismál og önnur dægurmál
þjóðarinnar.
Félag ungra jafnaðarmanna
ákvað eftir fund þenna, að boða
til opinbers fundar um lýðræði
og einræði, og bjóða pólitískum
félögum ungra manna hér í
bænum þátttöku 1 umræðum
þessum. Hefir verið skýrt frá
fundi þessum hér í blaðinu, og
er ekki ástæða til að endurtaka
það hér, en með línura þessum
vildi ég aðeins vekja athygli á
þýðingu þessa fundar fyrir al-
þýðustéttimar, og þó sérstak-
lega fyrir alþýðuæskuna.
I fyrsta lagi kemur það í ljós,
að á fundinum mæta ekki full-
trúar frá tveimur af stærri
stjómmálaflokkunum í landinu,
og þó er til umræðu eitt stærsta
málið frá síðustu kosningabar-
áttu, og það mál, eða stefnur,
sem mjög verður barist um á
næstu árum. Ungum framsókn-
armönnum má virða þetta til
vorkunnar, vegna þess hve fá-
mennir þeir em hér í bænum,
þó óneitanleg-a hefði sýnt meiri
karlmensku að skorast ekki
úr leik fyrir þær sakir. En
hverjar eru málsbætur „Heim-
dallar", sem er „æskufélag"
stærsta sjómmálaflokksins í
bænum? (eða sem hefir verið
stærstur). Grunur minn er sá,
að nokkur tvískinnungur sé þar
í liðinu, og erfitt að stíga í báð-
ar fætur í senn. Yfirleitt ber
Sjálfstæðisflokkurinn kápuna á
báðum öxlum og haltrar milli
lýðræðis og einræðis, því ein-
mitt úr þeirri átt er mest hætta
ofbeldis og einræðisstefnu. 1
þeim flokkinum er sérréttinda-
fólkið, sem ekki vill láta skerða
hlut sinn eða rétt til arðráns
og kúgunar. Mennimir, er vilja
grípa til einræðis, þegar fólkið
hefir snúið við þeim bakinu, og
verja rangfenginn hlut með of-
beldi, þegar fjöidinn — meiri-
hluti þjóðarinnar — hefir sigr-
að á grundvelli lýðræðisins.
Þess vegna hefir „Heimdell-
ingum“ þótt hentugra að láta
ekki uppi álit sitt á fundinum
í fyrrakvöld. í öðm lagi er eftir-
tektarverð sú stefnubreyting,
sem gerði vart við sig hjá img-
um kommúnistum, þar sem þeir
lýstu sig reiðubúna til að verja
„borgaralegt" lýðræði, og þar
með náttúrlega berjast á grund-
velli lýðræðisins. Mun þetta vera
árangurinn af samþyktum
heimsþings þeirra I Moskva, þar
sem hetja þeirra, Dimitrov o. fl.
lögðu áherslu á, að læra af at-
burðunum í Þýzkalandi og víðar,
þar sem fasistar í skjóh þess
klofnings, sem var í verkalýðs-
hreyfingimni, hafa náð yfir-
tökum. Má vissulega f agna þess-
um straumhvörfum, og þeim
liðstyrk, sem lýðræðið hefir
fengið á þenna hátt. Nokkrar
líkur em til að þetta kunni að
leiða til meiri einingar í verka-
lýðssamtökunum, og ef þessum
flokki tekst að tileinka sér raun-
vemlega stefnur lýðræðisins, og
sýna í starfsemi sinni fullkom-
in heilindi í þessu máli, má vel
svo fara, að ekki þurfi lengi að
bíða þess, að þeir eða a. m. k.
stór meirihluti þeirra, hverfi
aftur til Alþýðuflokksins.
1 þriðja lagi hefir þessi fund-
ur vakið athygli meðal alþýð-
unnar, bæði æskunnar sjálfrar,
og ekki síður f oreldra úr alþýðu-
stétt, á því, að ekki má fljóta
sofandi að feigðarósi. Áherslu
beri að leggja á virka þátttöku
í menningarlegri og fjárhags-
legri viðreisnarbaráttu vinnandi
stéttanna í landinu. Og athygli
hefir beinst að því, að á skal
að ósi stemma. Æskuna ber að
þroska í félagsstarfi alþýðunn-
ar, F.U.J., og auka ber sam-
stilt starf og einingu í verka-
lýðshreyfingunni. Eftirfarandi
ályktun, sem samþykt var á
fundinum með svo yfirgnæfandi
meirihluta fundarmanna, að
Guttormur Erlendsson (ritstj.
Islands) lýsti þvi yfir, að þau
væru óteljandi, ber þess glöggt
vitni, hvaða afstöðu alþýðan
tekur til þessara mála.
Ályktunin.
Almennur fundur, haldinn að
tilhlutun F.U.J. í Iðnó 25. nóv.
1935, gerir eftirfarandi álykt-
un:
1. Fundurinn lýsir yfir and-
úð sinni á fasismanum, þessari
ofbeldis- og einræðisstefnu yfir-
stéttarinnar gegn hagsmunum
alþýðunnar, réttindum hennar
og samtökum. Skorar hann á
alla alþýðu að standa fast gegn
þessum kúgunartilraunum yfir-
stéttarinnar, hvort sem þær
heldur birtast í stefnu svokall-
aðra þjóðemissinna, þessari
þrællyndu eftiröpun þýzkra
nazista eða í lýðskrums- og
kúgunaraðferðum sjálfstæðis-
burgeisanna. Lýsir fundurinn
eindregnu fylgi sínu við lýðræð-
iskröfur alþýðunnar og leggur
áherslu á, að verja öll lýðræðis-
réttindi í landinu og auka til
hins ýtrasta.
2. Jafnframt skorar fundur-
inn á alla alþýðu, að vera á
verði gegn þeirri hættu, er sjálf-
stæði landsins stafar af erlend-
um lánardrottnum og lævísleg-
um tilraunum innlendrar yfir-
stéttar til að selja frelsi lands-
ins í hendur þeirra.
3. Fundurinn telur, að eina
leiðin til að verjast þessum
auknu árásum innlends og er-
lends auðvalcte, sé sameiginleg
og samstilt barátta alþýðunnar.
Skorar funduriim því sérstak-
lega á F.U.K. og F.U.J. og þau
önnur frjálslynd æskulýðsfélög,
er til fást, að hef ja þegar samn-
ingaumleitanir um sameigin-
lega baráttu í þessum málum.
Ályktun þessi þarf ekki frek-
ari rökstuðning, en nú reynir á,
hvort F.U.K. vill ganga að til-
boðum F.U.J., og hvoi^ þeirra
vilji er einlægur og heill, um
einingu verkalýðsins, eða. hvort
meira muni metnir sérstakir
flokkshagsmunir, um það skal
ekki rætt að svo stöddu, en
bíður sins tíma.
Aðalatriðið nú, er aukið starf
allra meðlima F.U.J., ákveðin,
markvís barátta fyrir þroskun
allra meðlimanna, og fyrir
auknu, fjölbreyttu féíagsstarfi.
Heitir félagið á alla þá for-
eidra, er fylgja Alþýðuflokkn-
um að málum, að leggja fram
sinn skerf til stuðnings við
starfsemi F.U.J.
Framtíðin er æskunnar! —
HJynnum að þroskun hennar!
Vemdum réttindi alþýðunnar,
menningu þjóðarinnar og sjáJf-
stæði! Alþýðan sjálf verður að
vera á verði um sín eigin mál.
Guðjón B. Baldvinsson.
Músikklúbburinn.
Elleftu hljómleikar verða
haldnir annað kvöld (miðviku-
dag) kl. 9 á Hótel Island. Fé-
lagsmenn, sem hafa rauð kort,
panti borð fyrir hádegi á mið-
vikudag. Eftir hádegi er félags-
mönnum með gul kort jafn-
heimill aðgangur.
Ökeypis skðlabæknr handa ffllsim
bðrnnm.
Hinar nýju tillögur Alpýðu-
flokksins á alpingi um ókeypis
skólabækur handa öllum börnum
í landinu hafa vakið mikla at-
hygli um land alt.
Tillögur pessar eru í öllum að-
alatriðum sniðnar eftir tillögum
Vilmundar Jónssonar, sem birtar
voru hér í blaðinu fyrir nokkru.
Ýmsir af lesendum blaðsins hafa
óskað eftir pví, að frá pessum
tillögum yrði nánar skýrt hér í
blaðinu, og verður pað bezt gert
með pví, að birta gneinargerð pá,
sem fylgir tillögunum.
Fer hún hér á eftir:
Með pessum tillögum er farið
fram á pá höfuðbneytingu á
frumvarpinu, að námsbókum
peim, er ríkið gefur út, verði út-
hlutað ókeypis til peirra, sem pær
purfa að nota, en kostnaðinum
verði náð upp með lágum skatti
á hvert beimili, sem pessara
hlunninda verða aðnjótandi, og
verða hér leidd rök að pví, að
unt sé að gefa pannig út nægan
forða námsbóka til fullnægingar
kröfum fræðslulaganna fyrir svo
lágt árgjald á heimili, að smá
muni eina megi telja, jafnvel
miðað við pau útgjöld, sem heim-
ili með aðeins einu Skólaskyldu
barni purfa nú á sig að leggja
í pessu skyni, hvað pá ef miðað
er við barnafólk. En til pess er
ætlast, að skatturinn, námsbóka-
gjaldið, verði jafnhátt á hverju
heimili, án tillits til barnafjölda.
Fræðsiumálastjórinn hefir gert
skrá yfir pær námsbækur, sem
nú eru notaðar við bamafræðsl-
una og hann telur fullnægja kröf-
mn fræðslulaganna. Þær eru 15
að tölu og kosta samtals í út-
sölu kr. 43,75, eða nærri llkrón-
ur á ári fyrir heimili með einu
skólaskyldu barni, miðað við
skólaskyldu yfir fjögra ára tíma-
bil. Hér í Reýkjavík, par sem
skólaskyldan er 6 ár, er pessi
kostnaður rúmlega kr. 7,00 á ári
á eitt barn, og par sem Skóla-
Skyldan er lengst í landinu, 7
ár, rúmlega kr. 6,00. Og hér er
ókki tekið tillit til hinna tíðu og
óvinsælu skifta á kenslubókum,
sem hleypa kostuaðinum geipi-
lega fram.
Þessar 15 bækur hafa nú verið
lagðar fyrir forstöðumann rikis-
prentsmiðjunnar, og hefir hann
gert áætlun um kostnað við út-
gáfu slílkra bóka í nægilega stór-
lun uppplögum að dómi fræðslu-
málastjóra, til að endast öliu
^andinú í 3 ár, p. e. hverja bók
i 6000 eintökum. Hann hefir mið-
að við sams konar eða ekki síðri
frágang á bókunum en nú er,
gerir ráð fyrir, að ritlaun yrði
að borga á hverja örk með kr.
100,00—200,00, að myndamót yrði
að kaupa eða láta búa til, að
bandið yrði sams konar og nú
er á bókunum, að pappírsverð
yrði eins og pað, sem nú er fá-
anlegt í jafnstórum kaupum og
hér yrði um að ræða, og að prent-
kostnaður yrði greiddur við nú
tíðkanlegu v-erði án nokkurrar
sérstakrar ívilnunar. Á pennan
hátt áætlar hann kostnaðinn við
útgáfu pessara 15 bóka í sam-
tals 90 púsund eintökum á kr.
100 000,00, og telur hann pessa
áætlun ekki óvarlega. Ef ríkis-
prentsmiðjan tæki að sér forsjá
útgáfunnar og útsendingu bók-
anna, eins og gert er ráð fyrir,
telur hann réttara að ætla henni
aukreitis í pví skyni um kr.
30C0 0D á ári1, og yröi pá priggja
ára kostnaður við að sjá öllum
skólaskyldum börnum í landinu
fyrir námsbókum alt að kr.
110000,00, eða innan við kr.
37 000,00 á ári.
Kostnaðurinn á hvert eintak í
pessari útgáfu, komið í hendur
notanda, yrði samkvæmt pessu
um kr. 1,20, eða á allar 15 bæk-
urnar rúmlega kr. 18,00, í stað
kr. 2,90 á bók og somtals kr.
43,75 nú. Þegar búið væri að selja
pann priggja ára forða, sem hér
hefir verið áætlaður, 6000 eintök
af hverri bók, við pví verði, sem
nú tiðkast, væri almenningur bú-
irm að tína út fyrir pær kr.
262 500,00, eða rúmlega kr. 150-
000,00 meira en kostnaðarverð-
ið, sem engir smámunir eru, peg-
ar telkið er tillit til þess, að
pyngst skella pessi útgjöld á fá-
tækustu barnafjölskyldunum í
landinu.
Þá er komið að tekjuöfluninni
til pessa fyrirtækis, námsbóka-
gjaldinu. Fræðslumáiastjórinn
skýrir frá pví, að 12 000 skóla-
skyld börn séu í landinu. Greiini-
legar skýrslur liggja ekki fyrir
um, frá hve mörgum heimilum
pessi Skóláskyldu börn eru.
Brynjólfur Stefánsson forstjóri
hefir gizkað á, að tala skóla-
skyldra barna á heimili sé ein-
hvers staðar á milli eins og
tveggja, og kemur þetta heim við
álit fræðslumálastjóra. Próftaln-
ing í 8 skólum, bæði í kaup-
stöðum og til sveita, viös vegar
um landið, sem farið hefir fram
síðustu daga, bendir á, að ekki
komi fleiri börn á heimili en í
hæsta lagi 1,5. Eftir pvi ættu
skólaskyld börn að vera á að
minsta kosti 8000 heimilum, sem
þá yrðu sköttuð námsbókagjaldi
samkvæmt pessum tillögum. Kr.
5,00 skattur á heimili, sem fyrir-
hugaður er, ætti pví að gefa um
kr. 40000,00 árlegar tekjur, eða
nókkum tekjuafgang eftir priggja
ára starfsemi pessarar útgáfu.
Rekstrarafgangurinn gæti og
vel orðið meiri en hér er gert
ráð fyrir, pvi að ékki er ótrú-
legt, að úr framleiðslukostnaðin-
um, eins og hann er hér áætlað-
ur, megi verulega draga, að
minsta kosti pegar frá líður. Má
nefna petta til: Með hagkvæm-
ari skipulagningu útgáfunnar
má ef til vill draga nokkuð úr
arkafjðldanum. Með þvi að hafa
allar bækurnar í sama broti og
sams konar bandi, má vafalaust
að verul’egu nemi. Af sumum
lækka bókbandskostnaðinin svo
bókunum mætti hafa uppiögin
máklu stærri, p. e. gefa þær út
til fleiri ára í senn en þriggja,
eða pá að láta letur standa á
milli upplaga, sem drjúgan spam-
að getur haft í för með sér. Rit-
laun þarf ekki endalaust að borga
af hverri örk, o. s. frv., o. s. frv,
Fræðslumálastjóri tehrr og ríflega
vera gert fyrir eintakafjölda upp-
laga (6000), þannig, að ekki sé
ólíklegt, að sumar bækumar að
minsta kosti endist drjúgt leng-
ur en í 3 ár, einlkum er frá
liður og hehnilin hafa verið
birgð að bókum.
Það, sem sparast getur á penn-
an hátt eða annan, verður að
visu ékld látið liggja aðgerða-
laust í sjóði, en notað til efling-
ar og aukningar fyrirtækinu, svo
sem til að bæta bækurnar að
efni og frágangi, fjölga þeim eða
til að útbýta ókeypis nreðal skóla-
Skyldra baraa öðrum skólanaiuð-
synjum en prentuðum bókum.
eins og brt. 5 c. gerir ráð fyrir.
Sérstök athygli skal vakin é
þvi, að með stofnun pessa fyr-
irtækis er ekki ætlast til, að sett
verði upp nein ný rííkisskrifstofa
með peim útgjöldum, er slíiku
fylgir og mörgum er eðlilega
þyrnir í augum. Ríkisprentsmiðj-
aan annast petta alt á mjög svip-
aðan hátt og aðra útgáfustarfsemi
fyrir rikið. Ritstjórnin verðxu'
priggja manna nefnd, sem aðeins
á að hafa með höndum að meta
pað, hverjar beékur skuli veija
til útgáfu, og vera ríkisprentsmiðj-
uimi til ráðuneytis, aðallega um
frágang bókanna. Eiga störf
hennar mjög lítinn aukakostnað
Oð hafa í för með sér, enda hefir
hún ekkert skrifstofuhald, og er
sá kostnaður talinn með í öðrfum
kostnaði, eins og haxrn er xeikn-
aður hér að framan.
Gert er ráð fyrir því i pessum
tillögum, eins og í frumvarpinu,
að námsbókaupplög einstakra
manna, sem fyrir eru á markað-
inum, verði keypt af rfkisútgáf-
unni að svo miklu leyti, sem bæk-
umar svara kröfum fræðslu-
málastjómarinnar, og við pvi
verði, er rtósútgáfan sé skað-
laus af, enda vilji eigendumir
láta þær af hendi.
Frk. á 4. aiBu,