Alþýðublaðið - 16.10.1936, Blaðsíða 3

FöfTUBAflNH 16. OKT. 19§6.
AL’PÝÐUBUAiÐI'S
l&IsÞ'f ÐUBLAÐIB
RITSTJOBI:
V. R. VÁLDKMARSSCN
RITSTJORN:
Alþ/ðohúalua.
pongangitr £rá IngóUaatry«tl)c
ÁFÖRHIÐSLA:
Aiþýðahúataa.
ilnngangur frá HverfiBgOtH)-
BIMAR:
4900—4906.
4900: AfgreíðBla, auglýBingM.
WQk: Riteöðjn [iniUesðar trétUt}
S: WtþþS^VUhjóímBB. ;(heimA}
4904: W. R. VöiaedÉáMon ihsímia}
Mh Rltatjéa.
áSSÉ; Al&nUMia.
Tveir heimar.
NORÐURLÖNDIN, Holland og
England ©ru vígi lýðræðis-
Ins í Evrópu.
I þessum löndum ©r menningin
svo rótgróin, að engum, nema úr-
hrökum einum, kemur til hugar
að reyna að leysa hin marghátt-
uðu vandamál þjóðanna öðruvísi
i*n í samræmi við vilja meirihluta
kjósenda.
Þessi lönd eru heimur lýðræð-
is og menningar, þau eru heimur
þar sem alt er í framför, afkoma
batnandi og atvinnuleysi þverr-
andi.
En Evrópa þekkir líka annan
heim. Hún þekkir heim einræðis
og harðstjórnar, þar sem vanda-
málin eru leyst, ef um lausn væri
að ræða, eftir geðþótta örfárra
manna, án þess að taka hið
minsta tillit til þess, hvað þjóðin
vill. Þýzkaland og italía eru í
fararbroddi þessara ríkja, og
næstum öll lönd álfunnar, að
undanskildum þeim lýðræðislönd-
um, sem áður er um getið, eru
að verulegu leyti sýkt af siðleysi
og ómenningu nazismans.
Þannig er Evrópa skift í tvo
heima, heim menningar og lýð-
ræðis, þar sem ómenning nazism-
ans fær enga fótfestu, þar sem
hinlr fáu boðberar hans eru með
réttu taldir siðlausir ræflar, og
virtir eftir því, og heim einræðis
og ómenningar, þar sem íhalds-
flokkarnir hafa gripið til nazism-
ans sem hinnar síðustu verju.
Það er skylt að taka það fram,
að langt er frá því að lönd eins
og Frakkland, Belgía, Sviss og
Spánn o. fl. séu ofurseld ómenn-
ingu og einræði, en í öllum þess-
um löndum á nazisminn djúpar
rætur, og ræturnar liggja hjá
menningarsnauðum og sérgóðum
yfirstéttum.
En hvað um Island? Hvert
verður hlutskifti þess? Verður
það sett á bekk með frændum
vorum á Norðurlöndum, eða
verður það ómenningu og einræði
að bráð?
Reynsla næstu ára svarar.
En því miður, innan stærsta
stjórnmálaflokksins, Sjálfstæðis-
flokksins, er hópur manna, sem
vill breyta flokknum í nazista-
flokk. Að þessu er unnið af kappi,
en um árangur skal ekki sagt að
sinni, en það eitt er víst, að allir
þeir menn, í hvaða flokki sem
þeir eru, sem vilja að við fylgj-
urn frændum vorum á Norður-
löndum á menningar- og þroska-
brautinni, vilja að við séum hluti
af heimi menningar og lýðræðis,
þurfa að vera vel á verði.
Talsverð kolkrabbaveiði
hefir verið í Arnarfirði undan-
farið. Kolkrabbi er fluttur til
Þinjgeyrar í frystihús hlutafélags-
ins Dofra. Hafa þegar verið
sendar til frystingar um 70 tunn-
ur frá Bíldudal og Bolungavík.
Kolkrabbinn er ætlaður til beitu.
Slátrun við Kaupfélag Dýrfirð-
inga er lokið. Slátrun var 2960
sauðfjár. Uppskera úr görðum er
með mesta móti.
■ — — .■— -i '' 1 1 1,1 ... .
leitm verkalýðsins er skilyrM
ffrir sigri verkalýðshreitingarinnar.
Reynsla JUpýðuflokkanna á Norðnrlðndnm sannar pað
Mamannafél.
Dagsbrnn
heldur almenna kvöldskemtun með danzi í Iðnó laugard. 17. þ. m.
Eftir Erlend Vilhjdlmsson
EITT af því fyrsta, sem al-
þýðuflokkar Norðurlanda
snéru sér að eftir að þeirmynd-
uðust, var fræðslustarfsemi með-
al alþýðufólksins. Ráðandimenn
þessara flokka sáu sem var, að
mentunarsnautt fólk getur ekki
kastað af sér þrældómnum og
káguninni.
Eftir að aiþýðuflok'karnir hafa
nú staxfað um fjölda ára og jafn-
aðíaxstefnan befir náð tökum 6
huga fólksins, og það er orðinn
lifrænn þáttur í sinni eigiin fnels-
isbaráttu, geta jafniaðprmanna-
flokkarnir bent á árangur — mik-
ið starf. Hvarvetna sést1 í þjóðlíf-
iinu árahgurinn af menningarbaír-
áttu alþýðunnar.
Islenzk alþýðumenntun stend-
ur töluvert að baki alþýðu-
mentun Svía, Dana og Norð-
manna. Er í Darujnörku: og< í Svi-
þjóð a. m. k. xnun vera bezta al-
þýðumenntun veraldairihjnar, enda
er það ekki að undra, þegar mað-
ur t. d. athugar hið geysilega
menningarstarf ungra jafnaðar-
manna í Svíþjóð. Félagsskapur
ungra jafnabarmanina þar teiur
um 100 þús. félaga og telja for-
vígismennirnir sig ekiki bafa náð
góðum árangri af starfinu fyr en
hver einasti félagsbundinn jafn-
aðarmaður er virkur þátttakandi í
leshringunuHi.
Hin góða og fullkomna alþýðu-
menntun Norðurlanda kiemlur
greinilega fram í flokkaskipun-
inni i landinu. Alþýðustéttimiar
hafa tekið völdin og halda á þeim
með dætmafárri prýði.. Þar eiga
öfgastefnumar engu fylgi að
fagna og fasisminn — hin míenn-
ÍngaTfjandsamlega stefna hinign-
andi borgarastéttar — fær enga
áheym meðal þessara þjóða. Or
öllum málum er skorið með rö'k-
um og á friðsam.Iegan hátt og
lýðræðið stendur hvergi eins
traust og þar. Minnihlutinn telur
það skyldu sína • að hlýta öllíum
þeim löguim, sem meirihlutinn set-
ur, og eins gætir meirihlutinn
þess, að beita valdi sinu með
gætni, og með því einu fyrir aug-
um, hvað allri alþýðu og þar
með allri þjóðinni, er fyrir beztu.
Þó að hinir opinberu alþýðu-
Bkólar í þessum löndum hafi á-
reiðainlega átt sinn þátt í ,að s' ft' a
hið háa stig alþýðumenntunar í
þésjsum löndum, þá er þáð öllum
Ijóst, að samtök veiikalýðsins
isjálfs eiga þiar i drýgstan þáttinn
og varamlegastan.
1 öllum þessum þremur löndum
hafa verkalýðssaintölkin stofnað
til voldugra og víðtækra fræðslu-
samtaka, Ssem í ieru hlundruð þús-
unda meðlilma og eru þau víðia
styrkt af ríkinu.
Þéssi fræðslusamtök starfa ékki
að „agitasjon" heldur að alhliða
fræðslu í atgengum námlsgreinum,
sem gera menn styrkaril til að
mæta hinni daglegu, hörðu lífs-
báráttu. En auk þesSa veita þau
mikla fræðsluumþjóðféiagsfræði,
uppeldisfræði, bókmenntir o. s.
frv.
Samtökin starfa ýmist með al- ■
þýðuskólunum, fyrirlestrum, les-
hringum og útgáfu nytsaimra
bóka, blaða og timarita.
Og sú reynsla, sem fengin ier
með þessari starfseani sýnir, að
því menntaðri og fróðari sem al-
þýðan er, — því öflugri þátt sem
hún tekur í starfsemi þessari —
því stærri slgm vinnur hún bæði
í hlnni faglegu og pólitísku bar-
áttu og einkanlega eru sigrarnir
öruggir og varanlegir, sem hin
menntáða alþýða vinnur.
Reynsbm hefir sannað, að vald
alþýðuflokfcanna byggist á mennt-
un alþýðunnar.
Við íslenzkir Alþýðuflokksmenn
og verkalýðssinnar eigum engin
fræðslusamtök, sem gefa sig ó-
skift að menntun alþýðunnar. Að
vísu hefir nokfcuð verið gert að
þvi í verkálýðssanitökunum að
láta flytja fyrirlestra á fundum,
en það nær þó alls íekki tilgangi
sínum.
Alþýðuskólinn er eini vísirinln
sem til er hér að slíkri hagnýtri
stofnun, en nær þó ekki fullxim
tilgahgi sínum fyr en hanjn fær
ríkisstyrk og Alþýðusambandið og
verkalýðssamtökin standa aðhon-
um á virkan hátt.
Verkalýðuiinn fær ekki fullan
sigur hér á labdi, nær ékki þeirrji
aðstöðu, sem alþýða anr.ftta Norð-
urlanda hefir náð, fyr en öflug
fræðslusamtök hafa plægt afcur
LONDON, 15/10. (FÚ.)
ITT af þeim málum, er voru
tll umræðu á fundi brezka
jráðuneytlslnis í gær, var baráttan
milli kommúnismans og fasism-
ans, sem farin er að gera vart
við sig á Englandi, en þó eink-
]um í austurhluta Lundúnaborgar,
þar sem Gyðingar hafa aðalað-
setnr sitt.
Tveir af ráðherrum stjórna,r-
innar hafal í fd,ag látið uppi skoð-
un brezku stjórnarinnar á þessu
máli.
Hermáláráðherrann, Duff Coo-
per, sagði, að stjómin ætlaði sér
að koma í veg fyrir áframhald-
andi óeirðir, hvað sem það kost-
aði. Hann nefndi fasisma og
kommúnisma „tvær erlendar trú-
málastefnur11, og sagði aÖ allur
þorri ensku þjóðarinnar hefði
enga samhygð með ,-,rauðum
kommúnisma eða svörtum fas-
isma“ og tregaði, að þessar stefn-
ur skyldu hafa sett blett sinn á
höfuðborg Englands.
Sir Thomas Inskip landvarna-
ráðherra sagði, að líklega neydd-
ist brezka stjórnin til þess að tak-
marka málfrelsi brezkra borgara,
vegna þessara tveggja öfgastefna,
er gert hefðu vart við sig í
brezku þjóðlífi og misnotað hefðu
það málfrelsi, sem Bretar hefðu
jafnan talið rétt sinn. Hann sagði
að það væri Sir Oswald Mosley
og skoðanabræður hans, sem
ættu sök á því, að kommúnism-
inn færi í vöxt á Englandi.
Alvaflegar öeirfiir i
Bðmbay i Isdiaudi.
LONDON, 15/10. (FÚ.)
1 einu hverfi Bombayborgar í
Indlandi kom í dag til alvarlegra
óeirða milli Múhameðstrúar-
manna og Hindúa, og voru fimm
og k'oma frarn nytsömum málum
ef fjandmönnum umbótanina á að
líðaist að afflytja þau og æsa
fólkið gegn þeim meðaln verið er
að glíma við byrjunarörðugleik-
ana,
Það hlýtur að verða hlutverk
13. þings Alþýðusambands ís-
lands, að leggja grundvöllinn að
stofnun fræðslusamtaka, og sem
betur fer mun þeíta vera orðið
Ijóst öllum leiðandi mönnum í
aiþýðusamtökunum, og má því
vænta hins bezta af komandi
sambandsþingi.
Síðastliðið ár hafði ég tækifærl
tii að kynnast þessari starfsemi
af eigin raun í Noregi og hafði
einnig snögg ltynni af henni í
Danmörku og Svíþjóð og ég full-
yrði, að það er skoðiun allra leið-
andi manna og alþýðunnar sjálfr-
lar í þessum löndum, að vald al-
þýðusamtakanna byggist að mjög
miklu leyti á fræðslustarfinu og
að ef alþýðan hefði verlS óment-
uð og fáfróö, hefðu flokkarnir og
verkalýðssamtökin aldrei náð
þeirri aðstöðu, sem þeir hafa nú.
Erlendur Vilhjáimsson.
menn drepnir, en um 100 saerðir,
og hafa 50 manns verið teknir
höndum.
Tildrögin tii þessara óeirða
voru þau, að Hindúar voru að
byggja sér musteri ekki alllangt
frá kirkju Múhameðstrúarmanna,
og ömuðust Múhameðstrúar-
menn við því.
Undanfarna daga hafa orðið
smáskærur meðal Múhameðstrú-
armanna og verkamanna við
musterisbygginguna, en lögreglan
jafnan getað komiö í veg fyrir
stórfeldan flokkadrátt og óeirðir
þar til í dag.
Verkfall á eoskn
herskipl i Norð-
ursjónum.
76 básetar hardteknir.
OSLO í gær. (FB.)
Samkvæmt skeytl, sem Sjö-
fartstidende hefir borist, var yf-
irmönnunum á brezku herskipi
nýlega sýndur alvarlegur mót-
þrói af undirmönnum, er skipið
var við æfingar í Norðursjó. ,
Herskip það, sem hér er um |
að ræða, er „Guardian“.
Sjötíu menn voru handteknir af
skipshöfninni, þar sem þeir höfðu
neitað að vinna þau skyldustörf
á skipinu, sem þeim hafði verið
sagt að inna af hendt. Þeir höfðu
borið fram umkvartanir yfir fæði
sínu, sem þeir töldu léiegt. Þeim
verður að líkindum hegnt fyrir
þgabrot þetta á þann háft, sam
venja er til, þegar sliki kexur
fyrir, en það er næstum cins
dæmi á brezku herskipi.
inn. Þaö þýðir ekki að irafa völd
Ofbeldlsstefnnrnar verða
barðar niðnr ðjEnglandi
segir enska rððuneytið.
Fasiminn og kommúnisminn „tvœr er^
lendar trúmálastefnur” sem enska þjóðin
vill ekkert af vita.
Ný hljómsveit.
Aðgöngumiðar s«Idir í Iðnó frá kl. 4 á laugerdag.
Nefndfn.
I) msðknir
um styrk til skálda og listá*
manna, sem veittur er á
fjárlögum ársins 1937 (kr.
5000,00), sendist ritara
Mentamálaráðs, Asvallagötu
64, Reykjavík, fyrir 1.
desember 1936.
Umsóknir
um námsstyrk samkvæmt ákvöiö-
uu Mentamálaráðs (kr. 10 000), sem
veittur er á fjárlögum ársins 1037,
sendist ritara Menntamálaráðs, Ás-
vallagötu 64 Reykjavik, fyrir 1. des-
ember 1936.
Styrkinn má veita konum sem körl-
um, tíl hvers þess náms, er Mennta-
málaráð telur nauðsyn að styrkja.
Séra BJarni Dorsteias
sob kiðriBi keiðirs-
borgari Sigliljarðar.
Þorskaiýsið
marg eftirspurða
er komið aftur.
75 ðra i fyriadag.
Verzluniu
SÉRA BJARNI ÞORSTEINS-
SON prófessor á Sigiufirði
var 75 ára í fyrrad. Siglfirðingar
vottuðu honum þakkir fyrir vel
lurnvið starf í þðgu kaupstaðarins
og heiðruðu hann á ýrnsan hátt.
K\1. 4 í íyrrad. kom karlakórinn
Vísir, sem séra Bjarni er heiðurs-
félagi í, heim að húsi hans og
heilsaði .hanum imtsð ávarpi og
■söng.
Að því loknu kom bæjarstjórn
Sigluf jarðarkaups ;aöar leim til
hans. Hafði bæjarfógeti orð fyrir
henni og tilkynnti prófessornum,
að hann væri kjörinn heiðurs-
borgari Siglufjarðarkaupstaðar
og las svo hljóðandi ávarp:
„HeiTa prófessor síria Bjarni
Þorsteinsson!
1 dag höfum vér í leinu hljóði
kjörið yður heiðursborgaira Siglu-
fjarðar. Um langian aldur hafið
þér, herra prófessor, með tón-
listarstörfum yðar, starfað mieð
þjóð vorri rneð þeim ágætum,
að langt hefir ljómað, og ekki
aðeins út yfir takmörk bæjarins,
heldur einnig út yfir hauður og
höf lands vors. Um m.örg ár haflð
þér staðið fast í fylkingarbrjósti
um framfaramól byggðar vorrar
Brekka,
Bergstaðastr. 35 og Njálsgötu 41.
Sími 2146.
>X*IK»X*X<>X*X,*X*I»i>X'*I*X*X*X*X'*X*X'*X*X*I,*X,C*i*X,i
er þjóðfrægt fyrir gæöi.
og stjómað málum hennar, og
yður meira en nokkruim einum
manni er að þakka, að Siglu-
fjörður fékk bæjarréttindi með
lögum nr. 30 1918. Yður ber þvi
með réttu heiðursnafnið Condi-
tor urbis, höfundur Siglufjarðftt;,
og viljum vér því veita yður
lieiðursvott þann, er vér dýrstum
ráðum yfir, með því að kjðsa
yður heiðursborgara bæjahfélftgs
vors.
Siglufirði, 14. okt. 1936.
BæjaiSijórn Siglufjarðar..“
Að loktim söng Karlakórinn
Víisir nokkur lög. Mifcill fjöldi
fólks var viðstaddur. (FO.)