Alþýðublaðið - 04.01.1937, Síða 3

MÁNUDAGINN 4. jan. 1937.
Átíiigjijgiaa Agma
AMÍElJBLáfilB
RTTSTJOBI:
9. B. VÁliDBMABSSQH
BITSTJORHs
AlþýðufaflalnB.
PanguigaE 2rfi IragólíBstesKQ,-
AFQRHIÐSLA;
ÁiþýOiifeóalnK.
ÍS&agADgiK £rfi HverflagöSsft,
BHfAR:
»00—fiSOC.
»00: AfgrelSalfi, fiuglýeing»3
»91: Rltatjðm (Innlenflfir firátgfe"
»08: Rltstjórl.
»ÍÉ: Vtlbj. B. VUhjfilnus. £helautj
»9fi: W, B. VfifaSemfiwoa íhfitaMU
m&i Bltstjöm.
ffl&PBprsfflssssSí^a
Framkvœind alþýðo-
trjrgginoaana.
• •
OLL alpýða er sammála um
það, að lögih um alpýöu-
tryggingamar séu ein allra beztu
lög, sem Alþingi hefir sett. Mönn-
um er ljóst, að að því verður að
stefna, að allir þegnar þjóðfélags
ins eigi þann skýlausa rétt að fá
fullan framfærslueyri, þó atvik
sem þeim eru ósjálfráð, svo sem:
sjúkdómar, slys, elli, örorka eða
atvinnuleysi, banni þeim að
vinna.
Méð lögunum um alþýðutrygg-
ingar er þessu réttur viðurkendur,
þó mikið vanti á að menn njóti
hans til full að svo komnu. En sá
réttur, sem þegar er viðurkend-
ur og veittur, verður iJfkki af-
máður, heldur verður hann auk-
inn, uns takmarki alþýðutrygg-
inganna er að fullu náð. Hve
fljótt það verður, fer fyrst og
fremst eftir því, hve fast alþýðan
í landinu skipar sér undir merki
þess flokks sem barizt hefir fyrir
tryggingarhugsjóninni og öðrum
þjóðfélagslegum 'uimbótum árum
saman — Alþýðuflokksius.
Þessi áramót eru mjög merki-
leg tímamót í sögu aiþýðutrygg-
inganna, hvað Reykjavík og raun-
iar allt landið snertir. Fyrsta út-
hiutun ellilauná og örorkubóta,
samkv. hinum nýju lögum, fór
fram rétt fyrir áramótin, og
sjúkratryggingin tók raunveru-
lega til starfa með fyrsta degi
þessa árs.
Síðustu sex mánuði liðna árs-
ins fengu Reykvíkingar að kenna
á þeim skyldum, plem samfara
eru sjúkratryggingunum, og ekki
verður annað sajgt, en að þeir
hafi brugðist vel og drengilega
við þeim. Reykvísk aiþýða virðist
skilja það mjög vel, að það er
haglkvæmt og skynsamlegt fyrir
hvern mann að Ieggja fram 14
aura á dag til þess að tryggja
sér með aðstoð ríkis- og bæjar-
félags, læknishjálp og aðrar nauð
Synlegar aðgerðir í sambandi við
veikindi. Það er engum efa
bundið, að margur alþýðumað-
urinn hefir lagt mikið á sig til
þess að inna af hendi gjöldm til
sjúkratryggingarinnar, og þeir
menn hljóta lika að gera miklar
kröfur til þess að öll framkvæmd
trygginganna fari svo úr hendi,
að þeir fái þann fyllsta rétt, sem
fenginn verður, fyrir gjöld sín.
Því ber ekki að neita að ýmsir
eru nokkuð uggandi um það, að
svo verði ekki. Það er ben-t á
byrjunarmistök, eins og það, að
nú þegar tryggingarnar eru tekn-
ar til starfa, er enn ekki fyllilega
búið að ráða til lykta um lækna-
val. Fjöldi man-na er nú svo
stad-dur, að han-n veit ekki hver
verður samlagslæknir hans. Þeir
læknar, s-em fl-eiri hafa óskað eft-
ir s-em samlagslækni, en þeir
mega taka, höfðu ekki um ára-
mótin 1-okið við að velja úr um-
sækjen-dunum, -og var því svo á-
statt um allan þann hóp manna,
sem leitað hefir til eftirsóttustu
Fjárpestin stofnar allri sanð-
fjárrækt á Islandi í voða.
Það verðnr að vinda bráðan bng
koma npp nýj&m bústofni i stað
að pví, að
sauðfjárins.
H4USTIÐ 1934 kom upp ókeniniH
leg sótt í sauðfé í Deildar-
tungu í Borgarfirði, sem lagðist
þungt á fé bónda; en hann treysti
á lækningiamátt fróðra manna,
keypti fé í skarð þess, sem féll,
og lét lannars sem ekki væri.
Árið eftir bars-t sótt þessi á
fleiri bæi og olli enn meiri usla:,
og nú er svo komið, að hún er
komin í allar sveitir efri hluta
Borgarfjarðar, hefir stuingið sér
niður í öllum hreppum Vestur-
'Húnavatnssýslu og í efri hluta
Ámessýslu -og máske víðar og
alls. staðar valdið fjárfelli.
Á sumum bæjum í Borg-arfirði
lifir eftir tæpur 1/4 hluti s-auðfjár
og alger eyðing sauðfénaðarins
1 lyfirvofandi, ef ekki berst skjótt
hjálp. Til þessa hafa vitanlega
ýmsar tilraunir verið gerðar, en
hingað til ómáttugar.
Ensk vísindastofnun, s-em h-efir
með höndum rannsóknir á krabba
meinl, hefir nú h-eitið liðveizlu
sin-ni og má vera, að komi að
gagni, ien h-eldur virðist vafa-
samt að treysta á !að þær krabba-
meinsrannsóknir kveði niður
þessa farsótt.
En útbneiðsluhætlir veikinn-ar
sanna fullk-omliega, að um næma
farsótt í sauðfé er að ræða, en
það var mönnum, því miður, ekki
nægilega ljóst í fyrstu. En hér
-'skal engum getum leitt að því
hvað sýkinni v-eldur.
. Menn lifa nú í voninni um að
einhv-er ráð finnist skjótlega áð-
ur en Tm inanna eru al-eydd ab
sauðfénaði og er sjálfsagt betra
en ekki að lifa í þeirri von, en
þunnu lífi verður að lifa á henni
einni saman eftir að síðasta
sauðkindin hefir verið urðuð,
eða gengið frá á blóðvellinum
eftir því, hv-ersu til tekst, og
skynsamlegast finnst mér ráð
kaupmannsins á Eyrarbakka að
gera ráð fyrir því illa, því það
góða sakar ekki. Ég get ekki
bietur séð, en að landbúnaðurinni
læknanna, að þeir vis-su ekki, í
tæka tið, og vita líklega ekki
enn hv-er verður þeirra læknir.
Það hefir einnig hent á það, að
ganrla fólkið, sem fengið hefir
ellilaun, og þá um leið iðgjald
sitt til sjúkrasamlagsiins greitt hefir
fengið kvittun fyrir tímabilið frá
1 okt. 1936 til 1. okt. '1937. Hafi
þetta fólk því ekki sjálft greitti
fyrir þrjá mánuði á lið-na árinu
verður það enn að bíða í þrjá
mánuði, -eftir fullum réttindum.
Slíkt er óhæfa.
Gamla fólkið, sem nýtur elli-
launanna verður allt undantekn-
ingarlaus-t áo fá fullan rétt á
hendur s-júkrasamlaginu nú þeg-
ar, -og þes-s verður að vænta, að
iæknavalinu verði tafarlaust ráðið
til lykta, svo enginn þurfi að
f'vera í efa um það hver er hans
samlagslæknir.
Alþýðan í -bænum mun fylgja
framkvæmd sjúkratrygginganna
m-eð vakandi auga; hún vill
leggja mikið á sig til þess að
geta n-otið trygginganna, en hún
krefst þess að gætt verði fyllstu
hagsýni og sanngirni í fram-
kvæmd þ-eirra, sv-o að hægt verði
að veita sem mest réttindi fyrir
þau framlög, sem einstaklingarn-
1 ir, bæjarfélagið og ríkið leggja
* tíl þess-ara mála,
sé nú að ýmsu lieyti álíka stadd-
ur og hér um árið, þegar fjár-
kláðinn geys-aði í almætti sínu,
en -engin nægil-ega áhrifarik bað-
lyf voru til. Sauðfjáreign allra
landsmanna er í lalvarl-egum voða
og hingað til hafa engiar áhrifa-
miklar varúðarráðstafanir verið
gerðar, nema tilraunir til lækn-
inga, sem að visu eru alveg sjálf-
sagðar, en verður þó að telja
lukkuspil hv-ort takist fyr en alt
er um s-einan fyrir fjárhag og af-
komu manna. Mér er sagt, að nú
sé samt byrjað að hugsa; fyrir
að einangra hin sýktu héruð, og
er það sannarlegia ekki of fljótt
íbrugö-ið víð, þar seim einangrun
hefir verið þekt i marga áratugi,
sem áhrifarikt meðal til varnar
útbreiðslu næmra sótta í -mann-
fólki, -en síðastliðið haust var
þetta hugarfar þó íekk-i rikara en
svo, að fé var óhindrað rekið
úr hinum sýktu héruðum í þau,
s-em sóttarinnar hafði enn ekki
-orðið vart i, og var þó hægt að
koma því í falt v-erð að kalla
mátti án slíks millireksturs. Er
undarlegur sofandaháttur hjá yf-
irvöldunum að láta slíka fjar-
stæðu vlðgangast, þ-egar jafnmik-
ið er í húfi.
Nú kvað hafa v-erið rætt um
miklar girðingar til einangrunar
sýktu svæðunum, en til þ-ess að
koma að haldi, þurfa þær ekki að
eins að ná milli fjalls -og fjöru,
heldur að vera tvöfaldar með bili
á milli, svo fénaður, s-em er á beit
síitt hvoru megin við girðingun-a
nái lekki saman og til þess að
síður myndist hlið á girðinguna
-sf pinhversstaðar bilar. Þá þarf
að sk-era niður hv-erja einustu
sauðkind á bæjum utan umgirta
svæðisins, þar sem siýking kynni
að koma upp á, og hyllast ekki
til að flytja h-ey úr sýktum hér-
uðum til fóðurs á ó§ýkt svæði,
OS þótt í harðindum sé, eins 0«
sagt -er að hafi átt sér stað. Til
sess að kojim við bessarf ein-
^uioirun -02 biessu eftirliti, barf
marga v-erði og harðskeytta. En
peséar rádstafanii- er lífsmauttyjn
‘qö (jera og pað áðai' en S0íi&fé
'er slept úi1 húsi í vor.
En hvað á til bragðs að taka
fvrir bændur á sýktu svæðunum?
Eiga beir að h-orfa á fénað sinn
falla, haldandi að sér höndum,
og Játa sér nægja að hiafa yfir
Dænarkvak til Dungals iog dýra-
læknanna, dýralæknanina, s-em
ekki eru meira en menn, þótt
sumir þeirra láti nú svo að það
hafi helzt hamlað þeim frá að
vera búnir að lækna veikinia, að
þeir f-engu ekki -einkarétt á því.
Ég held ekki að það sé ráð, því
mesíu vitringar veraldarinnar
hafa stunduin verið lengi að því,
að finna ástæður sótta leðia ráð
við þ-eim og -eiga margt ennþá
ógert, s-ern unnið hefir verið að
um allan heim m-eð ærnu hug-
viti og tilkostnaði um -marga áiai-
tugi.. Það er happ, ef lækning
finst við þels-sum ófamaði, en
engin vissa.
1 i óár,an deyr sauðfénaðurinn
fyrst og síðan mannfólkið, ef ekki
er sikynsaml-ega að g-ert. Að vísu
getur dropinn úr kúnum eitthvað
treint tómna í fólki, en ef ekki
er annað búsílag, hygg ég þætti
harðna í árf og víst yrði það lítið
til þi#s* að halda uppi „m-enning-
terlífi" í sveitunum, ef ekki nýtur
annars við. Markaður fyrir mjólk-
uraíurðir eru mjög takmarkaðar
og ekiki sýnt að hann verði auk-
jfcaii í bráð. Þvi þarf að vinda bráð
an bug að nýrri framleiðslu, fiRm-
leiðjslu, sem ekki þarf mikillar
sérkunnáttu við, en sem hinsv-eg-
ar má telja svo vissa, að ekki
sé síð.ur örugg -en sauðfjárræktin
í sóttlausu. Þar sé ég ekki nema
eina aðferð; Að ala upp geldneyti
í stórum stíl er komi í stað sauð-
fjárræktunarinnar.
Nautahald er sv-o sem -ekki nýtt
hér á landi. Líklega má ö-llu held-
ur segja það- sé fyrst á síðustu
áratugum að það lagðist niður, en
öll áberzla var lögð á sauðfjár
(eign. I fornsögum er oft g-etið um
mörg yxn á bæ, og er þ,að þó ekki
fært í frásögur nema mjög væri
höggviii í einu til stórv-eizlu eða
að þeim væri stolið og -manndráp
hlytust af.. Á Sturlungaöld var
enn talsverð nautaeign -og svo
virðist hafa verið fram -eftir öllum
öldum iog í sumum héruðum jafn-
vel fram á daga elztu manna
þeirra er nú lifa. Sauðfjáreign
hefir aftur á móti líklega verið
nokkru sinni meiri um allt land-
ið en einmitt nú, á tímum .tún-
ræktar og vélavinnu, og má
undarlegt teljast og varla skyn-
samlegt. Bæði varhugav-ert vegna
þ-eirrar áhættu s-em það er að
byggja afkomu sína svo að segja
eingöngu á framieiðslu einnar
tegundar, sem lífið er þar að auki
æði laust í á stundum, eins og
þráfaldlega hefir sýnt sig og ekki
sízt nú og svo er meir en vafa-
samt hvort sauðkindin er h-eppi-
legasti peningur til að ala á töð-
unni ,af túnunum, sem nú eru að
batna og þenjast út. Kjötið af
kindunum okkar finnst okkur að
vísu bezti matur og okkur virðist
v-íg'ða gott af því, en sem mark-
aðsvara í útlöndum ler það furð-
anlega lítils virði. Þykir mér und-
arlegt, ef kjöt af ungneytum
reyndist ekki útgengilegra erlend-
is, ekki sízt, ef vel væri vandað
til uppeldis kálfanna og um allia
meðf-erð kjötsins.
Um mieðferð nautgripa á fyrri
öldum vita menn lítið nema hvað
ganga má út frá að illa hafi verið
farið með þá og þ-eir látnir ganga
úti eftir því sem mögulegt var,
enda má finna þess ýms dæmi.
Væri vitanlega ástæðulaust að
berma slíkt eftir okkar góðu forn-
köppum. Ef menn tækju þ-essi orð
mín til greina ,og til eftirbreytni,
verða sjálfsagt ýmsir mér marg-
fallt fróðari m-enn til þess að
leiðbeina mönnum um allt upp-
eldi kálfanna og hirðingu þeirra
og læt ég mér hér nægja að
tiala um málið almennt.
Það er kunnugt hve mjólfcur-
markaður hér er þröngur og t-elja
ýmsir að aukin túnrækt frá því
sem nú er svari varla kostnaði,
nema í þeim sveitum, s-em bezt
liggja við markaðinum eins og í
héruðunum næst Reykjavík. Ekki
borgar sig að ala kýr til smjör-
framleiðslu einnar saman, ostar
eru ekki nægilega háu verði og
ganga h-eldur ekki all-vel út; til
niðursuðu mun nú þiegar vera
framleitt nógu mikið iog þurmjólk
urbrauðin hans Dr. Vestdals eru
ennþá ókomin á markaðinn og
verða það sennilega um skeið.
Það ier þvi víða tilgangslaust að
hafa fleiri kýr á h-eimili en svo,-
að nytin nægi til heimilisþarfa;
en afgangurinn af töðunni af
stóru túnunum er gefinn ánum.
Kjötið af þieim h-efir undanfariin
ár verið í lágu verði, ullin líka
og nú eru þær að deyja. Veikin
er ekki búin að grípa verulega um
sig- nema í fáum hreppum Borg-
arfjarðar, og þó er s-agt að falln-
ar séu 8000—10000 kindur, s-em
er tilfinnanlegt, -og þó g-etur ver-
ið -að þetta sé aðeins byrjunin.
— Nú þiarf að setja á alla þrif-
lega kálfa, s-em fæðast á hinu
sýkta svæði, eða að minst-a fcosti
bolakálfa, ef fróðum mönnum
virðist beppil-egra að ala upp.
geldinga, s-em líklegt er. Og helzt
þyrfti líka að kaupa kálfa að úr
þeim bygðarlögum, s-em ek'ki
liggur eins á að koma nautp-en-
ingi upp. Öll mjólk, sem er af-
lögu, á að fara til uppeldis kálf-
anna og á þieim bæjum, sem
sauðféð er farið að fækkia á, ætti
að vera hægt að k-oma kálfunum
fyrir í fjárhúsum -mieð litlum
breytingum á húsum til hlýinda
og þrifnaðar. En alls staðar
vierða einhv-er ráð til þess að
hola niður nokkrum kálfum. Og
paþ Uggur á pví «9 koma pessu
í fmmkvœmd. Á bæjum, þar sem
sauðfjárpiestarinnar -er nú aðeins
vart, getur margt verið fallið að
vori, og þar sem v-eikin er enn.
ókomin, getur mikill hluti fén-
aðarins verið dauður að ári. Eigi
bændur ekki að standa uppi bú-
lausir að m-estiu, verða þeir að
grípa til nýrra ráða, þiessara eða
annara betri -ef finnast, en um
fram alt, það, sem þeir gera, það
geri þeir fljótt. Að rikið g-eri sitt
til þess, að létta undir m-eðfram-
kvæmdum í þessu efni, ætti að
vera sjálfsagt, en ekki má það
verða til þess, að hindra hvem
einstakan til þess að leita sér
bjargráða, heldur til þess að
hvetja hann.
Ég hefi hér bent á n-autarækt
sem mögulegt bjargráð, iog er
það vegna þ-ess; 1) að mér virð-
ist að markaðsmöguleifcar séu
meiri fyrir ungnautakjöt en flest
annað, sem hér er hægt að fram-
1-eiða, og gæli vel komið að mifclu
leyti í stað sauðakjöts á inna,n-
landsmarkaði og til beimajnotkr
unar, 2) allir þekkja eitthviað til
kálfauppeldis, þeir, sem annars
stunda landbúnað, 3) ég 'veit eklki
til þess, að alvarl-egar farsóttir
hafi fcomið upp í nautgripum hér
á landi og þ.urfa vonandi ekiki
að k-oma upp, ef ekki er gerður
leikur að því að flytja þær inn<
4) að túnræktin virðist hæfa bet-
ur aukinni nautgriparækt en sauð-
fénaðar eða n-okfcurs annars bú-
penings, og að aukin rófnarækt
og korngnesis ætti að geta gert
nautgriparækt ennþá ömggari -og
verðmeiri, 5) að kýr em fyrir á
hverjum bæ og ekki þarf annað
en að setja kálfana á og veita
þeim sæmilegt uppeldi til þess
að koma upp vísinum að naut-
grip-arækt til kjötframleiðslu í
stórum stíl.
Ég vísaði áðan í nautgripairaekt
fornmanna. Auk naulanna ólu
þeir upp svín og geitur, sjálfsagt
meir -og almennara en nú er. Um
geitur er það að segja, að þær
þurfa sérstakt haglendi til þess
að þrífast, -og hentar þeim illa
túngresi, og k-emur því varla til
greina geitarækt n-ema á stöku
stað. Auk þess -eru geitur m-estu
skemdarskrín fyrir trjágróðuir, -og
væri ekki höpp fyrir þá skóga-
uppkvalninga, s-em ennþá -eru til,
ef fara ætti að beitiai á þá geit-
fónaði. Sauðféð hefir hingað til
lieikið þá nógu grátt. Auk þess er
svo lítið um g-eitfénað hérlendis,
að langan tíma tæki að fcoma
upp stórum geitahjörðum af inn-
lendum stofni.
Um svínin er það að segja, að
þau, s-em fluttust inn m-eð land-
nemum, hafa orðið útdauð hér á
iandi. Gömlu mennirnir fóru sjálf-
s-agt illa með þau eins annau
búpening og létu skógana að tals-
verðu leyti lum uppeldið, enda
hafa þau sennitega dáið út með
þeim, og hafa þau þó sjálfsagt
verið harðger stofn og ekki vön
miklu n-ostri frá Noregi í þá daga.
Á síðustu árum hafa verið höfð
hér alisvín á stöku stað, og kunna
menn lítt -m-eð að fara, svo að
víða hefir orðið að fá danskal
svínahirða til að gæta þeirra.
Þessi svín eru ósjálfbjarga akepn-
ur, úrkynjuð fcunstprodukt, eins
konar lifandi bjúgu, sem Islend-
ingar þyrftu áratugi til að læra
að fara með. Ég g-et því ekki séð
að það eigi að liggja fyrir svina-
Frh. á 4. síðu.

n
x
S3
n
S3
n
n
13
13
S3
S3
13
n
S3
æ
S3
n
n
n
Í3
S3
S3
Jólatrésskemtnn
heldur Sjómiainniafélag Reykjavíklur fyrir börn félagsmanna í Al-
þýðuhúsinu Iðnó, miðvikuda-ginn 6. og föstuda-ginn 8. jan. 1937
klukkan 4—8V2 e. h.
Aðgönigumiðar seldir á skrifstofu félagsins i Alþýðu-
húsinu við Hverfisgötu, 5. og 6. jan. kl. 1 e. h. gegn
félagsskírteini. Verð: 1 króna fyrir harn.
Dansi
fyrir fullorðna á eftir kl. IOV2 e. h. — Aðgöngumið-
ar á danzleikinn seldir á sama stað. Verð: 2 krónur.
Hljómsveit Blue Boys. — Skemtinefndin.
S3
a
&
13
n
u
S3
ö
53
!3
S3
$3
13
S3
S3
n
Í3
S3
S3
13
13
13
13
UXíUKlZÍKlKtXKlZÍKlKl KXZlZlKíZinwxmi 3S3 *3&S3!3i3)3!3!3{3!3*313