Alþýðublaðið - 14.07.1937, Qupperneq 3

MiÐVIKUDAGINN 14. JÚLÍ 103*7

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSO-N'
AFGREIÐSLA:
ALÞVÐUHUSINU
(Inngangnr fr.í Hverflsgíituj.
SÍMAR: 4900 — 4000.
4930: Afgreiösla, augiýsmga .
4901: Ritstjórn (innlenclar íréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: Vilhj. S.Vilhjálmsson(heima)
4904: F. R. Vaidemarsson (heima)
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
40Ö3: Aígreiðsla.
ALPYÐUPRENTSMIÐJAN
Ihaldið oflsneiíifoar
SIGURÐUR KRISTJÁNSSON
i&krifar í gær í Moi'gunblaöiö
hugleiðingar um koaninigamar,
er hann nefnir „Atkvæöin frá
Kleppi“. Eiginlega virðiat það
vera dálítið seinheppilegt hjá
honum, að minna lesiendur Mbl.
fi þetta, áþreifanlega dæmi um
siðleysi og menningarleysi í-
hald'sins. Srnölun íhaldsiœ á
meðal geðveikra sjúklinga á
Kleppi er aðein's eitt og ekki
einu sinni ljótasta dæmið um
bardagaaðferðir íhaldsins við síð-
usiu kosningar.
Tilgangur ]>esisara hugleiðinga
S. K. er þó ekki að afis.aka þessi
vinnubrögð ihaldsins eða verja
kúgunaraðferðir þær, sem íhald-
ið beítti til að afla fjár í kosn-
inigasjóðinin, þetta finst honum
alt gott og blessað, heldur er
haun- sá, að reyna að ala upp í
IReykvíkingum óvild til sveitanna.
Engin hæíta. er á því að Reyk-
vikingar taki nokkurt mark á
þessum skrifum S. K.' en söm
er han.f' gerðin fyrir því. Það er
ekki í fyrsta sinni', sem þessá
fulltrúi íhaldsins lætur í Ijós ó-
vild sina til sveitafólksins. Allir
muna sjálfsagt emnþá greinina
um mennina með „mosann í
j;kegginu“, sem útvegaði Sigurðd
viðurnefnið „Mosaskeggur".
íhaldið flaggar með þvi fyrir
hverjar kosningar og við önnur
hátíðleg tækifæri, a.ð það vilji
sátt og sameiningu allra stétta
þjóðfélagsins, og að það vilji
v«ra flokkur allra stétta. 1 raun-
inni héfir ílialdið, sem fyrst og
fremst er hagsmunaklíika "stór-
kaupmanna og stórútgerðar-
manna, þótt því hafi tekist að
blekkja marga kjósendur um hið
íVa.ina innræíi sitt, gert þaö sem-
/það helir getað til að egna fólkið
í kaupstöðunum, og þá sérstak-
'lega í Reykjavik, á móti sveita-
fólkinu. Ske’eggasti liðsmaðudnn
í þessari þokkalegu iðju hefir
verið Sigurður Mosaskeggur. Af-
s'.aða íhaldsims til afurðasölumála
bænda sannar bezt hið rétta hug-
arfar íhaldsins' til bænda.
Með afurðasiölulögunum var
bændurn trygt hóflejgt verð fyrir
afurðir sínar og réttur við hagur
þeirra, eftir að allar afurðir
bænda liöfðu s(tórfalLið í verði og
landbúnaðinum lá við hruni. 1-
'haldið,. með Sigurð Mosaskegg í
broddi fylkingar, gerði alt, sem
‘í þeas valdi stóð, til að eyði-
leggja þesjsar réttmætu kjarabæt-
ur til handa bændum, efndi til
mjólkur- og kjötverkfalis^, ráð-
iagði Reykiavíkurbúum að borða
htval og bíta gras heldur en að
leggja s,ér til munns afurðir
bænda Mjólkur- og kjötlögin
(voru í munni. íhaldsinis „ofsóknir
tgegn Reykja,vík“.
Nú reynir Mosaskeggur enn á
ný að te.lja Reykvíkingum trú
(um að þeir séu ofsóttir af stjórn-
arflokkunúm og það jafnvel af
Alþýðuflokknum, sem á helming-
inn af atkvæðamagni sinu í
Reykjavík og nágrenni hennar.
Slík öfugmæli tekur enginn al-
varlega; en hitt er annað mál,
að Alþýöuflokkurinn hefir alt af
(unnað bændastéttin'ni sannmælis
íog tekið undir réttmætar kröfur
hennar,, o.g það jafnit fyrir það,
þótt kjósendur flokksins í bæj-
unum hafi o-rðið að leggja á
,sig nokkra.r byrðar til þess að
hagur hænda gæti verið þolan-
legur.
Ihaldið fékk maklega ráðningu
fyrir afstöðu sína til sveitanna
við síðustu kosningar; Reykvik-
ingar munu ekki láta Sigurð
Mosaskegg og lians líka æsa sig
upp á rnóti sveitafólkinu eð.a
gangast upp við hið ógeðsilega
smjaður hans tim að reykivískir
jiíjósendur séu .„þroskaðri að viti
öig siðsemi“ og „betur að sér í
landsmálum en aðrir kjósendur
la:n'dsins“. Reykvíiskir kjósendur
eru það þroskaðir, að þeir munu
r
Henglllinn útknlnaðnr!
- eöá Morgunbl&ðlð verð-
ur fyrir slönhverflnguna.
Eftir Gísla Halldérsson.
TkT Ú er ljótt í efni. „Gíslahver
” í Instadal er horfinn“ síknif-
ar Morgunblaðið þriðjudagiinin 29.
júní. — „Um daiginn upplýstist
það, að vatnið vantaði í Innsta-
dal. Nú vantar lí'ka gufuna;“ —
og blaðið bætir við, að þar með
sé hitaveituhugmynd sósíalista
úr sögunni! Þetta, voru ejkki á-
rennilegar fréttir. En þegar mað-
ur opnar blabið næsta dag,
'oregður manni í brún. — Þar
segir sem sé frá ferð hitaveitu-
verkfræöingsins um gil og skorn-
inga Hengilsins. „Leit hafin að
týnda gufuhvernum í Innstadál,“
heitir fyrirsögnin. „Nýr hver um
30 metra ofar í gMinu,“ og smám
saman kemur blaðið orðum að
því, að í stað þesis að finna allt
útdautt og kalt, eins og vonir
höfðu staðið ti,l af hálfu Reykja-
veitu-idealistanna, þá er korninn
nýr h,ver í stað þess gamla, sem
talinn var horfinn.
En þessi nýi hver stendur það
framar gamla hvernum, að hann
hilar upp lækinn, sfem streymdi
fram hjá gamla hvernum og er
þannig að sjýna Morgunblaðs-
mönnum, hvernig hægt er að
íramkvæma hitaveitu byggða á
gufuvitkjua.
í Morgunblaðinu segir svo:
• „Lækurinn fo.ssaði ofan í slkál-
ina og við það hitnaði vatnið á
að gizka 60 gr.“ ,„t skáiinni hull-
aði o,g sauð á mörgum stöðium.“
„Gufan hitar svo vatnið í lækn-
um jafnóðum og það fellur nið-
úr i s'kálina.11 Birti'r blaðið síða'n
2 myndir af gufuyrju í giliniu
og líklega 3—4 metra 'háum
fossi, sem gufan hitar. Athugum
nú, hversu óviðjafnanlega vel
Morgunblaðinu hefir þama tek-
ist að segja frá því, á aðeins
iskilja tilganginn og gjal'da slík
skrif með verðskuldaðri fyrirlitn-
ingu.
tveimur dögum, að gufan, sem
ekki sé til, hlti upp vatn, sem
ekki sé til, meira að segja um
60 gr.
En blaðiö vill þó ekki gjöra
þessa grínsögu endasleppa, held-
ur leitast við að draga ályktanjir
af þeim náttúruundrum, er hér
hafi gerst. Eru þær auðvitað á
þá leiö, að Hengillinn sé svo
ótryggur, að bezt sé að leggjast
á hægra eyrað aftur í æfintýra-
landi Bjarna á Reykjum og lofa
Henglinum og jarðskjálftunum
þar að eiga sig.
Ég á nú að vísu bágt með að
trúa því, að lesendur Morgun-
blaðsins séu svo skyni skroppnir,,
að þeir felli .sig við þaö til lengd-
ar, að stórkostlegt fjárhagsmál
eins og hitaveita Reykjavíkur sé
látið sæta slíkri meðferð af hálfu
trúnaðarmanna bæjarins og síns
aðalmálgagns, eins og hér hefir
komið í Ijós.
Rökin fyrir því, að ekki má
ramnsaka hitamöguleika Hengils-
ins verða sífelt færri og van-
máttugri. Nú eru það „strokur
og skjálfti“!
Vegna þes,s,- að eitthvert grjót-
hrun hefir orðið,, e. t. v. af völd-
um hræringa, hefir uppgöngu-
augai hins umrædda hvers stíf'l-
as. t. Slíkum breytingum má aJltaf
búast við í yfirborði hverasvæða,
sem eru sundurgrafin af gufum
og vatni.
Gufan hefir iaið þessu sinni
fundið nýja útrás við það aö hin
fyrri stíflaðist og kemur nú fram
undir vatnsyfirborði: auðvitað
s,ama gufan. — En í augum
Morgunblaðsins nýr imdraiverður
spreliikarl!
Hinir ítölsku hveravirkjamenn
eru rólegir fyrir áhrifum jarð-
skjálfta á virkjanir sínar. Segja
þeir, að jaröskjálfíar hafi aldrei
ínein áhrif á gufuholurnar, sem
þeir fóðra með stálpípúm., til
þes.s að þær hrynji ekki saman
og til þes,s að gufan geti haldist
hrein. Auk þes.s halda þeir jafn-
ve', að gufuboranir og gufuútrás-
irnar, sem opnast, dragi úr jarð-
skjálftunum á sama hátt og ör-
yggishani á gufukatli niinkar
hprengingarhættuna.
Á Italíu voru litlir sem engir
gufuhverir áður en boranais.tarf-
semdn hófst,, en þar hefir nú
verið virkjuð margföld sú gufa,
sem við þyrftum að fá úr
Henglinum til upphitunar og raf-
lýsingar gjörvallri Reykjavík og
Hafnarfirði.
Sú gufa, sem á hverjum tínia
er sýnileg í Henglinum er að-
eins örlítið hlægilegt brot af
þeirri hitaorku sem telja má víst
iað í ihionum sé að firana, ef bor-
að verður.
Nær því engri átt að Játa
blékkjast af sjónhverfingum slík-
um, sem Morgunhlaðið varð fyr-
ir. Jafnvel þótt a.Ilur hiti hefði
horfið frá yfirhorðinu,, þarf eng-
inin að halda, að Hengillinn væri
útkulnaður fyrir því.
En nú ætla ég til gamains og
'fróðleiks að rifja upp kafla úr
grein er ég skrifaði í Morgun-
blaðið fyrir nær 2 árum eða 28.
sept. 1935. Þar segir svo:
„En þó að hverir hverfi þannig
í jörð', mega menn ekki lialda
að jarðhiti sé útkulnaður, og þó
að nýi.r hverir komi í ljós, er
held'ur ekki ástæða til að halda
að mikið jarðriask hafi orðið. ' j
Sanjnléikúrinn iear sá, að breyt-
ingar þessar eru þvínær alltaf
yfirborðsbreytingar, sem tiá að
isins grunt og auðvelt er að háfa
hönd í bagga með.
Á ég hér við það, að bægt er
að bora það djúpt í flestum til-
fellum að rúmgóð útrás opnist
jarðhita þeim, er undir býr.
Bjrhoiumar ier bezt að fóðjia
með stálpípum. Streymir jarðguf-
an upp um pípurnar — oft mpö
geysiléga miklum þrýstingi og
hitja.
Pípumar tryggja það, að píp-
urnar haldist sem hreinastar.'1
Svo mörg eru þau orð. Heföi
Morgunblaðið átt að rifja þetta
upp fyrir sér, áður en það hóf
þietta síðasta frumhlaup sitt, og
trúi því hver, sem vill, að H©ng>
illinn sé ekki ngegilega heitur,
fyrir þá monin, sem nú hata í 4 'ár
verið að bora eftir volgu vatni
á ReykjUm.
Læt ég síðan að sinni útrætt
um sjónhverfingar Morgunblaðs-
iins í Hienglinum það herrans ár
1937, og geri ég ráð fyrir, að þæjr
muni ekki ná lengra en til blaðs-
ins. Ætti þar með aö vera bnncl-
inn lendi á þessa vesælu flótta-
tilraun Hielga Sigurðsso,nar og
Morgunblaðsitts frá rökræðum og
alvarlegum athugunum á upphit-
unarmöguleikum Reykjavíkur.
Gísli Halldórss.vi.
iiKIMW l.l nilllll— 11 ■ I ...
REYKIÐ
J. ORDHO’8
ágæta hollenzka reyktébak.
VERBt
AROMATISCHER SHAQ.kostar kr. 1,05 l/» kg.
FEINRIECHENDER SHAG. - - 1,15 - -
Fæst i öliuiai verzlunum.
Nl.
Hin skoðunin var sú, að sikilyrð-
ið fyrir því, að borgarastyrjöld-
fin ynnist, væri einmitt það, að
byltingunni yrði haldið áfram af
fullum krafti og róttækar breyt-
Bngar gerðar á eignarréttiinum á
framleiðslutækjunum og jörðun-
um, til þess að verka-
inennirnir og fátækustu bænd-
urnir fyndu, að þeir hefðu eitt-
hvað að verja. Þó töldu fylgis-
meun þessarar skoðunar nauð-
synlegt að tryggja eignarrétt ein-
staklinga á ýmsum smærri fyrir-
tækjum, svo sem smáverzlun-
um, handverksfyrirtækjum, við-
gerðarverkstæðum, gistihúsum og
öðrurn slíkum. Eins vildu þeir
undanskilja eignarnámi aliarþær
jarðir, sem ekki væru stærri en
það, að eigandinn gæti sjálfur,
ásamt heimilisfólki sínu, ræktað
þær.
Talsmenin hinnar fymefndu
:skoðunar voru ekki aðeins borg-
aralegu flokkarnir, sem stóðu að
stjórninni, heldur og hægri armur
sósíalistaflokksinis og alveg sér-
siafriega kommúnistar, sem sam-
kvæmt fyrirskipun alþjóðasam-
bands kommúnista i Moskva hafa
láíið allar byltingarsinnaðar kröf-
ur á Spáni niður falla; það kem-
ur til af því, að stjórn Stalins,
sem stendur á bak við allar fyr-
irskipanir alþjóðasambands
kommúnista, óttast í dag verka-
lýðsbyltingu á Spáni enigu minna
Um framtíð byltingarinnar á Spáni.
en Francöfasismann. Hún óttast
áhrifin, sem slik byltiing myndi
hafa á borgarastéttina á Frakk-
landi, nágmnnalandi Spánar, en
stjórn Stalins byggir eins og
kunnugt er, sem stendur að
minnsta kosti, alla utanríkispóli-
tík sína á vamarbandalaginu við
Frákkland; og fyrir því verðiir
allt annað að víkja.
Þeir, sem ákveónastai kiöfur gexa
til byltingarkendra ráðstafana á
Spáni í dag eru aftur á móti vinstri
sósíalistar, anarkistar og h;inn svo
nefndi marxistiski einingarflokk-
ur, „Partido Obrer de Unificaci-
on Marxista“ (venjulega kallað-
ur P.O.U.M. eftir upphaf sstöfuinum
í nafni flokksins). Sá flokkur var
stofnaður skömmu áður en borg-
arastyrjöldin brauzt út, úrflokks-
brotum úr k'ommúnistaflokknum,
þar á meðal nokkrum fylgis-
mönnum Trotzkis.
~~o—
) í reyndinni hefir stefnumunur-
iinn milíi borgaralegu lýðveldis-
flokkanna, hægri sósíalistannaog
kommúnistanna annarsvegar, og
vinstri sósíálistanna, anarkist-
an|na og POUM hinsiveg-
ar, aðallega ko nið fram í ágrein-
iingi um tvö atriði. Annað er
það, hvort varnarliði verkamann-
arma skuli breytt í venjulegan
her, og hitt, hver fara skuli með
(ögregluvaldið í landinu.
Lýðveklisflokkarnir, hægri sós-
íalistar og kommúnistar, telja.
það höfuðgallana á yarnarliði
verkamarma, að það séu sveitir
óæfðra hermanna, án reglulegrar
herstjórnar og án heraga. Til
þess að bæta úr þessum göllum
telja þeir nauðsynlegt að veita
þeim fáu herforrngjum, sem
héldu trygð við stjórnina, svipað
vaid yfir viarniarliðinueins og her-
foriiragjar í venjulegum her háfa yf-
ir herm. sínum. En vinstri .sóis-íal-
istarnir, anarkistarnir og POUM
tortrygigja hina borgaralegu herfor
iingja, og heimta víðtæk réttindi
eftirliisnefnda frá verkalýðsfélög-
unum og frá hermönnunum sjálf-
um — einskonar hermannaráðum
— til þess að hafa hönd í bagga
nreð gerðum þeirra. POUM geng-
ur meira að segja svo langt, að
heinrta jað stofnaður verðii rauður
her á Spáni eftir fyrirm. rauða'hiers
ins á Rússlandi, senr skipulagður
var undir yfirstjórn Trotzkis ár-
ið 1918.
Hitt aða’ágreiningsatriðiið er
það, hvort verkalýðsfélögin, þar
til kjörnar nefndir þeirra og full-
trúar, sléuli framvegis fara með
lögregluvaldið í landinu eins og
þau hafa gert síðan hiin gamla
lögregla leystist upp í byrjun
bo rga as iy jjalda ri má", eða, hvort
lögregluvaldið skuli falið ný-
s'.ofnuðutn varð'sveitum, sem
nefndar eru „lýðveldisvörðurinn."
Vinstri sósíalistar, anarkistar og
POUM telja framtíð byltingarinn-
ar því aðei is borgið a) ve klýðsfél.
fari áfram með lögiegluvaldið, en
hinir flokkarnir álíta nauðsynlegt
að fela það sérstöku, þar til skipu
lögðu lögregluliði, ef frarokvæmd
lögregluvaldsins eigi ekki að verða
af handahó’i og réúarfarslegu ör-
yggi almennings að verða stefnt
í V'oða.
Sé litið á þessi ágieiniingsanál
innan alþýðufylkingarinnar á
Spáni frá hernaðarlegu og stjórn-
skipulegu sjónarmiði, þá virðist
varla vera hægt að vera hægt að
deila um það, að sigurvonir
sijórnarimnar í. borgarastyrjökl-
inni ættu að vaxa við það, ef
varnarliði verikalýösinis væri
breytt í reglulegan her og lög-
regluvaldið falið sérstöku, skól-
uðu lögregluliði. En því verður
hinsvegar ekki neiíað, að sú
lausn málanna felur í sér tölu-
verða hætíu fyrir spániska verka,-
lýðinn og framtí'ð spönsku bylt-
iragarinnar. ÞM, að sú lausn dreg-
ur úr valdi verkalýðsfélagan'na
og eykur völd borgaraflokkanna,
sem standa að stjórninni. Þeir
eru að vísu í dag hræddari við
Franco heldur en við verkalýðs-
félögin; en það er vitanlegt, að
þeir kæra sig ekkert um að völd
verkalýðsins fari vaxandi, og það
er því engan veginn óhugsanlegt,
að þeir sæju sér meiri hag í því
að komast að einhverju sam-
komulagi við Fra-nco, t. d. eftir
pð þeir þættust vissir um að
vera búnir að afstýra fasistislkri
einræðisstjónn á Spáni, heldur en
að ganga milli bols og höfuðs á
honuin í bandalagi vi'ð verka-
lýðsfélögin, og eiga. svo á hættu,
að standa einangraðir gagnvart
vaxandi byltingarhreiíingu verka-
lýðsins.
—o—
Þessar línur ættu að nægja
til þess að sýna, aö skoðanamun-
urinn innan alþýðufylkingarinn-
ar á Spáni, sem síðustu mánúð-
ina hefir komið fram í svo alvar-
legum viðburðum og anarkista-
uppreisninni í Barcelona og
stjórnarskiftunum í Valencia,
snertir beinlínis framtíð bylting-
arinnar á Spáni; og það, hver
S'Iefnan e.idanlega verður ofan á
geiur haft örlagarikar afleiðing-
ar.
Sem stendur virðist svo sem
hægri flokkamir í alþýðufylk-
ingunni, borgaraflokkarnir,
‘kommúnistar og hægrr armur
sósíalistaflokksins með Indalecio
Prieto í broddi fylkingar, muni
að minnsta kosti til bráöabirgða,
hafa sitt fram í þessum átökum
innan alþýðufylkingarinnar. 1
stjórn Ðr. Juan Negrins, eiga að
eins þessir flokkar fulltrúa, en
hvorki samband sósíalistisku né
anarkistisku verkalýðisfélaganna
(U.G.T. og C.N.T.). Bæði sam-
böndin hafa að vísu eftir sem áð-
Ujr stutt stjórnina af fremsfra;n:ognL
á móli hinum sameiginilega óvini,
Francofasismanum. En sú sitað-
reynd, að fulltrúar beggja verka-
lýðssamhandanna, þar á roeðal
Largo Caba.llero, hinn vmsæli
‘forseli sósialistiska verkalýðs-
sambandsins, kusu heldur aö
víkja úr stjóminni en að verða
við kröfum hægri flokkanna í
alþýðufylkingunni, sýnir, að það
er ekki til neins, að stimpla þá
rnenn, sen eru andvígir þéirri
stefnu, sem nú er verið að taka
á Spáni, og vilja varðveita og
treysta þau völd, sem verka-
lýðsféiögin voru búin að fá —
það er ekki til neins að stlmpla
þá ►mn '„Trotzklsta" f>g „agienta
■fasismans1', eins og sum blöðin
, bæði hér og erlendis hafa ge:t, i
blekkingarskyni. Það eru fy.s: og
fremst fulltrúar verkalýðsfé’ag-
anna, sem eru andvigir þessari
(Frh. á 4. siöu )
j
if