Helgarpósturinn - 25.07.1980, Side 27

27
helgarpá^fnrínn Föstudagur 25. júir i9so
„Ef viö fáum ekki þess hækk-
un er gjaldþrot Hitaveitunnar á
næsta leitl”
„Þetta er ósvffin umsókn og Ur
takti við allt annað f landinu”
Þetta er gjaldskrármál Hita-
veitu Reykjavlkur I hnotskurn.
Annarsvegar standa hitaveitu-
stjóri og hans menn, hins vegar
gjaldskrámefnd. Og aö sjálfsögöu
er máliö há pólitiskt, bæöi þvers-
um og langsum eftir flokkalinun-
um. Þvi vitanlega skiptist Sjálf-
stæöisflokkurinn eftir afstööu
flokksmanna til rlkisstjórnar-
innar, og Framsóknarmenn eru
heldur óhressir meö þróun mála.
Máliö snýst sem sé um þaö,
aö Hitaveitan hefur farið fram
á 60% hækkun gjaldskrár
sinnar, en rikisstjórnin seg-
ist ekki leyfa nema 9% hækkun, I
samræmi viöyfirlýsta stefnu sina
I efnahagsmálum. Þvi er heldur
— H #*"' l

Hitaveitan er oröin stórpólitiskt hitamál
Vald vísitölufjölskyldunnar
ekki aö neita, aö yröi leyfö 60%
hækkun, setti þaö ekkert smá
strik I vfsitölureikninginn, en á-
hrif hennar eingöngu mundu þýöa
1,08% visitöluhækkun. Sú hækkun
sem ríkisstjórnin vill leyfa ylli
hinsvegar ekki nema um 0,17%
hækkun.
Til þess aö reyna aö leysa þenn-
an hnút var gripiö til samstarfs-
nefndar þingmanna Reykjavlkur
og borgarstjórnar, sem komiö
var upp fyrir nokkrum árum.
Samkvæmt mfnum bestu heim-
ildum hefur hún aöeins einu sinni
áður veriö kölluö saman, en
aldrei fyrr til aö fást viö alvar-
legtogaökallandimál sem þetta.
En árangur af fundinum varö
harla litill. Aö sögn heimildar-
manns mins Ur hópi forráöa-
manna Hitaveitunnar var það
mál manna eftir fundinn, aö hafi
eitthvað breyst, væri máliö i
ennþá meiri hnUt en áöur. Þegar
ég baö Georg Ölafsson verölags-
stjóra aö skýra fyrir mér forsend-
ur gjaldskrárnefndarinnar fyrir
aö hafna beiöni Hitaveitunnar
færöist hann undan þvl og benti á
aö hann væri einmitt aö semja á-
litsgerð nefndarinnar, sem yröi
lögö fyrir rikisstjórnina á næstu
dögum. Þvf væri máliö á viö-
Remban sem þúsundir kvenna
hafa staöiö frammi fyrir I Kaup-
mannahöfn slöustu daga hefur
verið gamalkunn og hefur
minna meö kynferöi aö gera en
þjóðir, þvi aö svipað og veriö
hefur á hvers kyns mannamótum,
þar sem saman eru komnir full-
trúar margra og ólikra þjóöa, þá
hófst kvennaráöstefnan I Kaup-
mannahöfn I skugga áleitinna al-
þjóölegra deilumála og þau
fylgdu ráöstefnunni aö leiöar-
lokum I gær.
Frú Sadat, forsetafrú Egypta-
lands, var til aö mynda ekki fyrr
stigin I ræöustól á ráöstefnunni en
út úr salnum gengu fulltrúar
arabaþjóöa og A-Evrópurikja
meö brauki og bramli. Ráö-
stefnufulltrúi frá Sýrlandi helgaöi
ræöu sina formælingum á Camp
David-samkomulaginu og talaöi
um „landráöanjósnarann” Sadat.
Leila Khalid, fyrrum flugræningi
úr rööum palestinskra skæruliöa,
setti um tlma ráöstefnuna á
annan endann og jafnvel I um-
ræöuhópum sem áttu ab f jalla um
kvæmu stigi, og raunar heföi þeg-
ar veriö of mikiö um þaö sagt I
blöðunum.
Svo mikiö viröist þó vera ljóst,
aö forráöamenn Hitaveitunnar og
gjaldskrárnefnd ganga út frá ger-
ólikum forsendumiútreikningum
sinum á hækkunarþörf Hitaveit-
unnar. Af hálfu gjaldskrár-
nefndarinnar er bent á, aö af-
koma Hitaveitunnar sé mjög góð,
i fyrra hafi hagnaður hennar
veriö 1,6 milljaröar af 4,8
milljarða veltu, eða um 30%. Þeir
benda lika á, aö framkvæmdafé
Hitaveitunnarhafi verið á slðasta
ári um einn og hálfur milljarður,
og I hækkunarbeiöninni sé
reiknaö með, aö þaö hækki upp I
fjóra og hálfan milljarö, sem sé
200% hækkun.
„Eins og verðlagið er nú er
beinn rekstrarkostnaður Hitaveit-
unnar, þ.e. laun, raforka,efni til
rekstrar og skattar, 3,3
milljaröar króna á ári. Afborgan-
ir og vextir af lánum eru 1300
milljónir og nauösynlegar fram-
kvæmdir viö stækkun á kerfinu
kosta um sex milljarða. Þar af er
einn til einn og hálfur milljaröur
vegna framkvæmda sem hefur
oröið aö fresta á undanförnum ár-
um” er stutt og laggóö skýring
Jóhannesar Zoéga hitaveitustjóra
á hækkunarbeiöni Hitaveitunnar.
Undanfarna áratugi hefur þörf-
in fyrir heitt vatn aukist um tæp
4% á ári aö meöaltali. 1 fyrra náð-
ist ekki aö afla vatns upp I þessa
þörf. Þvi stendur nú fjöldi hús-'
eigenda i Reykjavik og Hafnar-
firöi frammi fyrir þvl aö þurfa aö
gri'pa til annarra ráöa til aö hita
upp hús sln. Aö sögn þeirra hita-
veitumanna er dæmiö einfalt: Til
þess aö fjármagna þessar fram-
kvæmdir allar þarf sex milljaröa,
og þvi' þarf aö hækka tonniö af
heitu vatni úr 157.30 krónum upp I
250 krónur. Þar I liggur umrædd
60% hækkun.
Eins og fyrr er getið er þvi
haldið fram af hálfu gjaldskrár-
nefndarmanna, aö Hitaveitan
hafi haf t allgóöar tekjur á slöasta
ári. Auk þess megi fresta ýmsum
framkvæmdum og draga úr
tækjakaupum. Það sé ekki óeöli-
legt, þegar litib sé á efnahags-
erfiöleikana. Ég bar þetta undir
hitaveitustjóra.
„Þaö vantar einn milljarö upp
á aö viö getum lokiö þvl sem viö
erum meö i gangi, og ég veit ekki
hverju viö eigum aö fresta I viö-
bót’.’ er svar hans.
Hitaveitan hefur raunar þegar
Leila Khalid, fyrrum flugræningi, vakti mikla athygli á kvennaráö-
stefnunni i Kaupmannahöfn
Kvennaráðstefna
i skugga karlaviðhorfa
allt annaö en eiginlega pólitlk,
þ.e. jafnréttismál og þróunarmál,
snerist umræöan fljótlega upp I
karp um Palestinuvandamálið og
annað i svipuöum dúr.
Danir höföu lagt hart aö sér við
undirbúning kvennaráðstefn-
unnar, fengiö drottningu sina til
aö auglýsa hana og varið ómæld-
um fjármunum til aö búa sem
best aö ráðstefnugestum. Þegar
þeir hins vegar komust aö þvi aö
ráðstefnan mundi ekki alveg falla
i þann farveg sem ráö hafði verið
gert fyrir, stóðu þeir hins vegar
fastir fyrir. Fulltrúar dönsku
nefndarinnar lögöust þannig al-
gjörlega gegn þvl, aö kúbönsk til-
íaga sem fól I sér aö tekin yröi á
dagskrá ráöstefnunnar for-
dæming á Zionisma, næöi fram aö
ganga og höföu I hótunum um aö
gestgjafarnir myndu aö öörum
kosti hætta þátttöku I ráöstefn-
unni. Undir lok ráðstefnunnar
komust siöan kynþáttastefnan IS-
Afrlku og Palestinuvandamáliö á
dagskrá ásamt flóttamanna-
vandamálinu. Vitaö var fyrir aö
öll þessi mál yröu ofarlega á
baugi, þar sem það var alls-
herjarráö Sameinuöu þjóöanna
sem haföi lagt á ráöin um aö þessi
mál öll yrðu tekin á dagskrá á
ráðstefnunni og til þeirra varið
drjúgum tima.
Þaö er hins vegar ekki aö undra
þótt sumum fulltrúum á ráöstefn-
unni hafi þótt nóg um, og sú fræga
bandariska kvenréttindakona,
Betty Friedman kvartaði undan
þvi að alltof mikill timi færi i
pólitiskt þvarg af þessu tagi, sem
mótað væri af Sameinuðu þjóðun-
um, valdastofnun karla og
konurnarværu þar meö látnar
dansa eftir rlkjandi skipulagi og
starfsaöferöum karlaveldisins.
Margir fulltrúanna, amk. þeir
sem frá Vesturlöndunum koma,
hafa lika þóst merkja aö helsta
fengiö nokkrar hækkanir á árinu.
Sú fyrsta var samþykkt 1.
febrúar, og 10. mal hækkaöi heita
vataiö um 10%. Samkvæmt verö-
bólguútreikningum gera þetta
32%, og er talsvert til þess vitnað
I umræöum um máliö. Andsvar
hitaveitumanna er, aö þessi
hækkun hafi komiö á 15 mánuð-
um og verið innan viö helmingur
veröbólgunnar á sama tlma.
Ein ástæðan fyrir góöum tekj-
um Hitaveitunnar á siðasta ári er
talin vera, aö vegna þess hversu
kalt var hafi sala á heitu vatni
veriö 6-7% meiri en I meöal ári. A
móti þvi segja forráöamenn Hita-
veitunnar, aö fyrstu sex mánuöi
þessa árs hafi salan verið 3-4%
minni en áætlað var I fjárhagsá-
ætlun og 7% minni en á sama
tima I fyrra. Og hitaveitustjóri
bætti þvi viö, aö sveiflur I tiöar-
fari geti ekki gert útslagið I af-
komu Hitaveitunnar.
Meðan þetta striö stendur um
gjaldskrármál Hitaveitu Reykja-
vikur heyrist litiö frá öörum hita-
veitum landsins. Enda hafa þær
fengið aö hækka gjaldskrár sinar
i samræmi viö visitöluhækkanir.
Hitaveita Akureyrar lenti þó I
erfiðleikum á slðasta ári, en fékk
leyfi til 53% hækkunar 16. mal sl.
til þess aö mæta þeim. Svipaöa
sögu er aö segja um aörar hita-
veitur, t.d. fékk hitaveitan I Mos-
fellssveit að hækka gjaldskrá sina
umyröalaust um tæplega 60%, og
kaupir þó vatn frá Hitaveitu
Reykjavikur.
En visitölufjölskyldan býr I
Reykjavik. Það þýöir einfaldlega,
aö hækki hitaveitan þar hækkar
allt verölagi landinu, eins og allir
vita. Heimtaugagjaldiö er hins-
vegar ekki I visitölugrunninum,
enda fékkst að hækka þaö um
59%.
Ef litiöerá málin frá þeirri hliö
er þaö raunar góöra gjalda vert,
þegar rikisstjórnin viröist ein-
huga i aö efna gefin loforö um aö
draga úr verðbólgunni. En I aug-
um þess, sem ekki er reiknimeist-
ari, þaöan af siöur nokkur efna-
hagssérfræöingur, lltur þaö hálf
kindarlega út, ef ékki má hækka
ódýrustu hitaveitu landsins til aö
tryggja, aö ekki þurfi aö skipta á
heimsins ódýrasta hitagjafa og
heimsins dýrasta hitagjafa.
INNLEND
YFIRSÝN
ERLEND
ógnunin viö hina metnaöarfullu
tlu ára áætlun Sameinuðu þjóö-
anna til handa konum sé ekki
fólgin I þessum alþjóölegu
deilumálum heldur liggi hún
annars staöar. Þessar konur
horfa þá fyrst á þaö aö allar efna-
hagslegar aöstæöur I heiminum
eru nú mun óhagstæðari þeim
heldur en var fyrir fimm árum.
Afangaskýrsla SÞ. um fyrri hluta
þessarar tiu ára áætlunar sýnir
svo ekki verður um villst aö konur
veröa haröast úti þegar á bjátar i
efnahagsmálum og þegar upp
koma pólitiskar kreppur og átök,
og kemur m.a. fram I þvl aö
flestir flóttamenn eru konur. Þá
sýnir skýrslan þaö einnig glögg-
lega aö hin nýja fagra veröld
kvenna á mun lengra i land
heldur en höfundar tiu ára
áætlunarinnar I Mexlkóborg
gerðu nokkru sinni ráö fyrir, er
raunar svo fjarlægur draumur að
ný tiu ára áætlun og ný kvenna-
ráðstefna þykir nú eiginlega
óhjákvæmileg, aö þvi er breska
timaritiö The Economist segir og
hér er aðallega stuöst viö.
Þaö liggur reyndar fyrir, aö ef
eitthvað er hefur aöstöðu kvenna I
heiminum heldur hrakaö frá þvl
sem var á slöustu kvennaráö-
stefnu i Mexikó fyrir fimm árum,
þar sem rikisstjórnir og ýmsar
alþjóölegar stofnanir skuldbundu
sig til aö sjá konum fyrir jöfnum
aögangi aö atvinnu, heilsugæslu,
menntun, pólitiskri þátttöku og
lagalegum réttindum á viö karla.
I dag mynda konur einn þriöja af
öllu vinnuafli I heiminum og
vinna nær tvo þriöju alls vinnu-
timans. Engu aö siöur falla ekki
nema um 10% alla tekna heimsins
I þeirra hlut og konur eiga minna
en 1% af öllum eignum heimsins.
Ólæsi meðal kvenna er tvöfalt á
viö karla og hefur aukist á sl.
fimm árum. Munurinn á launum
karla og kvenna hefur aö vlsu
minnkað en atvinnuleysi mebal
Eins og öll pólitlsk mál er þetta
hitaveitumál viökvæmt, sann-
kallað hitamál. Báöir aöilar
halda þvi fram, aö þeir hafi rétt
fyrir sér, og raunar má telja, aö
báöir hafi nokkuö til slns máls.
En forsendumar eru misjafnar.
Annarsvegar eru stjórnmála-
menn, sem Hta aðeins á Hitaveit-
una sem hluta af stóru vanda-
máli. Frá þeirra sjónarhóli hefur
hún ekki rétt á aö hækka gjald-
skrá sina fremur en aðrar stofn-
anir, eöa einstaklingar. Hinsveg-
ar eru forrábamenn stofnunar,
sem eru aö leitast viö aö halda
henni á réttum kili.
Þeir efnahagssérfræöingar sem
fjalla um máliö þurfa að sjálf-
sögöu aö gæta hagsmuna hús-
bænda sinna, sjá til þess aö
boöaöri stefnu rikisstjórnarinnar
I efnahagsmálum sé fylgt. Hita-
veitan hugsar um þaö eitt aö sjá
til þess aö Ibúar höfuöborgar-
svæöisins fái nógu mikið af heitu
vatni til aö hita hús sin og Ibúðir.
Hvaö gerist svo, ef umbeöin
gjaldskrárhækkun fæst ekki?
„Hitaveitan heldur áfram að
koöna niöur eins og hún hefur gert
undanfarin ár, og þó mest á sið-
asta ári. Þaö er aö vlsu ekki fyrir-
sjáanlegur vatnsskortur næsta
vetur, en hann verður þarnæsta,
ef núna veröur stöönun I fram-
kvæmdum okkar,” er svar hita-
veitustjóra. Og hann bætti þvl viö,
aö vitanlega sé hugsanlegur sá
möguleiki aö stööva allar fram-
kvæmdir nú, tengja ekki fleiri
hús, þá mundi gjaldskrá Hita-
veitunnar meira aö segja lækka
mjög fljótlega!
„Þessi andstaöa gegn hækkun-
inni byggist annaö hvort á
hrapallegum misskilningi eða ó-
skiljanlegum vilja til aö segja ó-
satt. Þaö getur maöur séö, aö þaö
þýöir litið aö leggja pipur I hús, ef
ekkert heitt vatn er til. Og undan-
farin ár hefur lltiö sem ekkert
veriö hægt aö gera til aö leita aö
meira vatni fyrir höfuöborgar-
svæöiö” sagöi Jóhannes Zöega
hitaveitustjóri.
eftir
Þorgrim
Gestsson
eftir
Björn
Vigni
Sigurpálsson
kvenna hefur hins vegar farið
hraðvaxandi og bæði I þróuöu og
þróunarlöndunum eru konur
fyrstar látnar vikja fyrir tækni-
breytingum.
Þrátt fyrir alla vankanta á
kvennaráðstefnunni i Kaup-
mannahöfn og vonbrigði sem þar
hafa komiö fram bæöi meö þann
farveg sem umræður á ráöstefn-
unni hafa einatt tekiö varöandi
pólitiskt karp um alþjóðamál I
anda karlaviðhorfa, og meö þá
hægu framsókn sem hefur oröiö I
baráttumálum kvenna frá slöustu
kvennaráöstefnu, þá hefur Kaup-
mannahafnarráöstefnan engu aö
siður veitt konum frá ólikum
þjóbum og meö óllkan bakgrunn
einstakt tækifæri til aö skiptast á
skoöunum og kynnast vandamál-
um hver annarrar. Bæöi hin opin-
bera ráðstefna og hin óopinbera
hafa lika boriö þess órætt vitni að
kvennahreyfingin blómstrar viö-
ast hvar um þessar mundir og að
konureru þess aibúnar að berjast
áfram og láta hvergi deigan siga.
Economist segir einnig, að á
ráðstefnunni I Kaupmannahöfn
hafi veriö saman komnar nógu
margar einbeittar og hæfar konur
frá sex heimsálfum til aö stýra
öllum 130 rikisstjórnunum sem
þær voru fulltrúar fyrir meö bein-
um eöa óbeinum hætti. Raunar
haföi ein i hópnum eitt sinn haft
þann starfa, Maria Loudres de
Pintassilgo, fyrrum forsætisráö-
herra Portúgal og hún hélt þvl
fram, aö konur ættu einmitt aö
sækjast eftir pólitiskum völdum
til aö koma á nýju kvenlegu
gildismati á stjórnmálum og
bætti viö:: „Konur sem eru viss-
ar um aö þær standi körlum jafn-
fætis þora aö vera ööru vlsi”.