Helgarpósturinn - 17.11.1983, Blaðsíða 25

„Diddi er tilfinningaheitur maður
og allt hans innra líf var mjög um-
byltingasamt", segir Þórir Kr. Þórð-
arson. „Blær hestamennskunnar
hefur löngum hvílt svolítið yfir
Didda, jafnvel svo sumum verður
ekki um sel. Hann var áberandi rót-
laus, en samt hefur hann búið yfir
einhverjum innri styrk, því annars
er jafnvíst að hann hefði farið í
hundana. Sjálfsagt hefur hann alltaf
verið trúaður á sinn hátt, það finnst
mér afstaða hans til móður sinnar í
uppvaxtarsögunni sýna“.
Eftirstúdentspróf 1948 liggur
leið Sigurðar í guðfræði-
deildina í Háskólanum,
þar sem hann naut eink-
um handleiðslu Sigurbjörns Einars-
sonar, sem þá var prófessor. „Ég
ætlaði að verða biskup", segir Sig-
urður. En á þeim árum voru ýmsar
afdrifaríkar blikur á lofti í þjóðmál-
unum, íslendingar voru þverklofnir
í afstöðunni til NATÓ og kristilegu
félögin í afstöðunni til Sigurbjörns
Einarssonar, sem hafði mælt gegn
inngöngunni í Atlantshafsbandalag-
ið.
„Sigurbjörn var hálfpartinn settur
út í kuldann í KFUM vegna afstöð-
unnar til NATÓ“, segir Guðrún
Ólafsdóttir. „Þá kom vel í ljós að
spenna ríkti milli Sigurðar og ým-
issa annarra í félaginu. Sigurður var
nokkuð til vinstri, en hinir flestir
hreinir sjálfstæðismenn". „Þarna
held ég að leiðir Sigurðar og kristi-
legu samtakanna hafi fyrst farið að
skiljast", segir Þórir Kr. Þórðarson.
í guðfræðideildinni var Sigurður í
tvo vetur, en sigldi haustið 1950 til
náms erlendis, fyrst í Kaupmanna-
höfn.
„Hann staldraði því miður stutt
við í guðfræðideildinni. Ég sá eftir
honum sem nemanda", segir Sigur-
björn Einarsson.
Þegar Sigurður kemur út rennur
fljótt af honum trúarmóðurinn.
Stelpur, vonlausar og endurgoldnar
ástir, og allt það veraldlega sem
menn neituðu sér um í KFUM —
„eftir á veit ég að þessi starfsgleði
og trúrækni var uppbót fyrir skort-
inn á sannfæringunni", segir hann
sjálfur. En kannski ekki síst; nýja
ástin í lífi hans. Grikkland.
„í Grikklandi fór ég að finna það
hvað lífið hérna megin er spenn-
andi. Fólkið, landslagið, sagan, birt-
an; allt heltók mig. Þetta var ást við
fyrstu sýn sem ágerðist við nánari
kynni í 20 ár. Mér fannst einhvern
veginn eins og ég hefði komið til
Grikklands áður“, segir Sigurður.
IGrikklandi skrifar hann sína
fyrstu bók, Gríska reisudaga,
og nokkru síðar kemur á dag-
inn að ást hans er ekki alveg
óendurgoldin, því honum er veitt
ein æðsta orða Grikklandsstjórnar,
Fönixorðan, þá kornungum manni.
Sagan segir að þegar Sigurður deyr
verði skotið úr fallbyssum af Akró-
pólishæð, þótt ekki sé það selt dýru
verði.
Næsta áratuginn er hann með
annan fótinn erlendis, einkum í
New York, þar sem hann dvaldi við
nám í fögur ár og lauk BA-prófi í
bókmenntum.
Sigurður kemur aftur heim 1956
og ræður sig þá í blaðamennsku á
Morgunblaðinu. „Það var Bjarni
Benediktsson sem tók af skarið og
réð mig. Hann sýndi af sér talsvert
frjálslyndi á þessum árum, enda
Sjálfstæðisflokkurinn ekki í stjórn",
segir Sigurður. Á Morgunblaðinu
var Sigurður næstu 11 árin, og gaf
aukin heldur út fjölda bóka á tíma-
bilinu — ljóð, greinasafn, skáldsögu,
ferðabók, þýðingar.
Matthías Johannessen ritstjóri
starfaði á Morgunblaðinu samhliða
Sigurði:
„Ég þekkti Sigurð lítið sem ekkert
þegar hann kom að Morgunblað-
inu. En ég man vel eftir samtali sem
var haft við hann í einhverjum fjöl-
miðli um það leyti. Þar var hann að
tíunda allt það sem hann var með af
handritum í ferðatöskunni. Ég man
að ég velti því fyrir mér hvílíkt ofur-
menni á ritveilinum væri komið til
landsins. Þegar hann kom á blaðið
tókst strax með okkur góð vinátta,
sem hefur haldist þrátt fyrir marga
brotsjói og mikið öldufall. Sigurður
skrifaði einkum um menningarmál í
Morgunblaðið, frísklega og öðruvísi
en var venja hér á landi. Hann hélt
uppi miklum og ómetanlegum
vörnum fyrir nútímaljóðlist og hafði
að mínu viti mjög næma tilfinningu
fyrir því sem var verðmætt í íslensk-
um nútímabókmenntum.
Aþessum tíma áttu Sigurð-
ur og Morgunblaðið sam-
leið, hvað sem síðar
varð. Hann var eindreg-
inn NATÓ-sinni og hélt uppi vörn-
um fyrir vestrænt samstarf. Um það
leyti sem ég var að skrifa kompaní-
ið við Þórberg flutti Sigurður ein-
mitt erindi í útvarp um þessi mál. Ég
man ekki betur en að Þórbergi félli
allur ketill í eld við að hlusta á þá
yfirgengilegu aðdáun á NATÓ sem
hraut af munni þessa vinar míns".
Morgunblaðið þótti á þessum
fyrstu árum Sigurðar heldur frísk-
legra en oft áður og síðar, enda ung-
ir og frískir pennar þar í farar-
broddi, Matthías og Sigurður líklega
fremstir. Þegar á líður fer þó að
þrengjast hagur Sigurðar á Moggan-,
um — hvort sem þar var um að
kenna minnkandi svigrúmi á blað-
inu eða sinnaskiptum hans sjálfs.
„Ég hafði verið einn af stofnendum
Samtaka um vestræna samvinnu en
þegar átökin um ameríska sjón-
varpið hófust snerist ég alveg í
NATÓ-málinu og hef síðan verið
herstöðvaandstæðingur", segir Sig-
urður. „Meðan Sjálfstæðisflokkur-
inn var í stjórnarandstöðu mátti ég
eiginlega fara mínu fram, en undir-
eins og hann var kominn í stjórn var
farið að sussa á mig“.
Sinnaskipti? „Þegar Sigurður
finnur sér fylkingu, drekkur hann
þann bikar alveg í botn", segir Þórir
Kr. Þórðarson. Matthías Johannes-
sen:
„Ég hef aldrei áttað mig á þessum’
sinnaskiptum sem þarna urðu, eða-
hvort þau yfirleitt urðu. Sigurður er
eins og margir góðir menn, í pólitík
hugsar hann meira með tilfinning-
unum en öðrum taugaþráðum.
Hann gengst mjög upp í því sem
hann er að gera hverju sinni, og hef-
ur því farið í marga hringi. Ég veit
aldrei hvar hann er staddur á
hringnum. Hann er svolítill kross-
fararriddari í sér og elur með sér
einhvern draum um að frelsa heim-
inn, leggja undir sig Jerúsalem. Að
mínu viti er það einn aðalókostur
Sigurðar hversu áhrifagjarn hann
er. Mig hefur stundum undrað það
hvað síðasti ræðumaður getur haft
mikil áhrif á hann. Á þessum árum
var alltaf verið að halda því fram
við okkur að Sigurður væri ekkert
annað en kommúnisti. Þessi óskap-
lega gagnrýni á skrif Sigurðar olli
okkur talsverðum vandræðum, því
þá vorum við í óða önn að sannfæra
menn um að frjálst blað væri heppi-
legasta leiðin. Það var ekki ailtaf
auðvelt að skýra þennan hringakst-
ur hans, en við urðum að axla þá á-
byrgð og þola steinbörnin. En þráð-
urinn miili okkar Sigurðar hefur
aldrei slitnað. Við ættum að geta
krunkað margt ágætt saman í ell-
inni“.
Ujólaleytið 1968 er Sig-
urður mjög í sviðsljós-
inu og umdeildari en
nokkru sinni fyrr, þá
hættur á Mogganum og tekinn við
ritstjórn Samvinnunnar. Eftir mót-
mæiafund gegn Vietnam-stríðinu
21ta desember er hann handtekinn
ásamt hópi ungs fólks og lætur fleyg
orð falla við það tækifæri — að
kunnur lögregluþjónn sé „lands-
þekkt kraftidjót og ofbeldismaður".
Á Þorláksmessu var haldinn fundur
og ganga til að mótmæla handtök-
unum. Sigurður var ræðumaður og
Morgunblaðið skrifaði um fullorðna
menn sem ættu að hafa betra vit en
að æsa upp unglingana. Sveinn
Rúnar Hauksson læknir á Húsavík
var baráttufélagi Sigurðar á þessum
árum, í andófinu gegn Vietnam-
stríðinu, herforingjastjórninni í
Grikklandi og herstöðinni í Kefla-
vík.
„Afstaða Sigurðar í pólitík mótað-
ist held ég mest af Grikklandsmál-
inu. Áður hafði hann líka verið leið-
andi í baráttunni gegn Keflavíkur-
sjónvarpinu og uppfrá því hefur
hann líklega orðið gagnrýnni á veru
bandaríska hersins hér. En ég held
að valdarán herforingjanna í Grikk-
landi og hlutur NATO í því máli hafi
haft afgerandi áhrif. Grikkland er
slíkt tilfinningamál fyrir Sigurð. Ég
hef stundum haldið því fram í
gamni að ég hafi uppgötvað Sigurð.
Ég fékk hann til að taka að sér for-
mennsku í Grikklandshreyfingunni
og þar unnum við saman öll árin.
Hann var áhrifamaður, fólk lagði
við eyrun þegar hann talaði og því
voru andstæðingarnir kannski
svona smeykir við hann. Enda var
rógburðurinn sem gekk um hann í
samræmi við það“.
Sú tilraun Samvinnuhreyfing-
arinnar að láta þekktan
| menningarpostula ritstýra
málgagni sínu stóð frá
1967-74. Þá var aftur farið að hitna
undir Siguröi. Samvinna Sigurðar
var fast deilumál á dagskrá aðal-
funda Sambandsins. Sumir sam-
vinnumenn töldu að Sigurður væri
alltof róttækur, aðrir vildu hverfa
aftur og láta blaðið einblína á mál-
efni kaupfélaganna, en meginrök-
semdin fyrir því að útgáfunni var
hætt mun þó hafa verið sú að útgáf-
an þótti fram úr hófi kostnaðarsöm.
„Það sást strax á fyrsta tölublað-
inu að Sigurður hafði mjög ákveðn-
ar hugmyndir um hverslags tímarit
hann vildi gefa út. Honum höfðu
greinilega verið gefnar frjálsar
hendur til að gefa út alhliða og
rausnarlegt menningartímarit, og
það tókst honum framar vonum.
Samvinnan er einhver merkileg-
asta tilraun sem hér hefur verið
gerð í tímaritaútgáfu, Sigurður lagði
geysilegan metnað í blaðið. Ég þyk-
ist líka vita að margir voru ánægðir
og töldu að þarna hefði hann verið
tendraður aftur sá menningarró-
tæki kyndill samvinnumannanna
sem létu sér ekkert mannlegt óvið-
komandi". Þetta segir Heimir Páls-
son menntaskólakennari sem starf-
aði um hríð á Samvinnunni ásamt
Sigurði.
Sigurður A. Magnússon hefur
víða látið sópa að sér á lífsleiðinni.
Kvennamál hans hafa oft verið í
nokkru hámæli — einkum síðan
hann lét nýreist einbýlishús í Mos-
fellssveit, konu, börn og bíl lönd og
leið fyrir nokkrum árum. Ef ein-
hvern fýsir að vita það, þá er Sig-
urður tvígiftur og á fjögur stálpuð
börn —■ með þremur konum.
Kvennamaður er hann og á senni-
lega ekki langt að sækja það. Kona
sem átti náin kynni við Sigurð fyrir
tæpum þremur áratugum segir um
hann:
„Sigurður var kvennabósi og sjar-
mör. En hann hefur aldrei verið
neinn flagari. Hann er svo lifandi
persóna að hann kemur dauðum
hlutum af stað, og þá er ég ekki bara
að tala um kynferðishliðina. Hann
er fullur af lífsfjöri og hefði getað
orðið prýðilegur leikari. Hann er
sjarmerandi á eðlilegan hátt, en inní
honum blundar einhver árátta að
sýna manndóm, að stökkva á bráð-
ina. En ég verð að viðurkenna að
betri elskhugum hef ég kynnst“.
Kona sem er á líku reki og Sigurð-
ur og var lagskona hans um hríð lít-
ur öðrum augum á ástmanninn Sig-
urð:
„Ég heillaðist af honum í upphafi
því hann virkaði svo dulur og fjar-
rænn á mig. Þegar ég kynntist hon-
um betur fannst mér persónuleik-
inn á bak við þessa grímu óttalega
lítilfjörlegur. Hann var lítið gefandi,
bæði andlega og líkamlega. Á ástar-
stundum var hann mest með sjálf-
um sér. Ég man ekki eftir neinni
konu sem fær glimt í augað þegar
minnst er á Sigurð".
„Sigurður var oft frekar hugsi og
alvöruþrunginn á svipinn", segir
gömul skólasystir. „En þegar hann
brosti pipraði margt meyjarhjartað.
Ég hef sjaldan hitt mann sem hefur
hlýlegra og fallegra bros".
Sigurður hefur lengi haft lag
á að espa menn upp á móti
sér; í hita augnabliksins hef-
ur hann oft látið falla óvæg-
in orð, sem ritskoðunarglaðir menn
mundu jafnvel flokka undir róg og
persónuníð. Árni Bergmann hefur
átt mikil samskipti við Sigurð, bæði
sem andstæðingur og samherji:
„Fátt er fjær Sigurði en að taka á
málunum með kaldri og yfirvegaðri
íróníu. Samt finnst mér hann ekki
tala með sjálfbyrgingshætti þess
sem situr einn inni með sannleik-
ann. Hann er að eðlisfari kapps-
maður og honum hitnar mjög í
hamsi þegar honum finnst eitthvað
í húfi“.
Njörður P. Njarðvík, frændi Sig-
urðar og eftirmaður í formannssæti
Rithöfundasambandsins, er svip-
aðrar skoðunar:
„Sigurður er afskaplega hreinn
og beinn maður og hefur aldrei sóst
eftir vinsældum. Hann hefur það
sem enskir kalla „courage of con-
viction" hugrekki til að bera fram
sína sannfæringu. Ég er ekki frá því
að það sé af yfirlögðu ráði að menn-
ingargagnrýni hans er svona hvass-
yrt. Það vakir fyrir honum að vekja
andsvör, viðbrögð. En í eðli sínu er
hann hrekklaus maður. Ég held að
hann verði alltaf jafnhissa þegar
hann mætir ósanngirni og bola-
brögðum, sem þó gerist oft og ein-
att“.
„Sigurður hefur kynnst fleiri hlið-
um á tilverunni en títt er um menn.
Hann hefur aldrei lifað í neinu gróð-
urhúsi", segir Þórir Kr., sem enn
heldur kunningsskapnum við Sig-
urð. „Því er kannski ekki furða að
hann sé oft býsna hatrammur. En
hitt finnst mér líka áberandi hvað
hann er beiskjulaus í uppvaxtarsög-
unni — hann hatast ekki við fyrri til-
veru sína þótt hún hafi á tíðum ver-
ið sársaukafull".
Sigurður er á eilífum hringakstri,
svo notuð séu orð Matthíasar Jo-
hannessen. Eins og stendur er hann
staddur vinstra megin í sínum lífs-
hring, ef til vill á svipuðum slóðum
og hann lagði upp frá. Við Ijúkum
þessari brotakenndu mynd af Sig-
urði A. Magnússyni á orðum sam-
herja hans á þeim kantinum, Vil-
borgar Dagbjartsdóttur:
„Hann Sigurður er enn að leita að
uppruna sínum. Hann var kominn-
býsna langt til hægri á sínum tíma,
en þar hefur hann aldrei átt heima.
Hann er nú að leita að sinni nær-
mynd í öllum skilningi, sem er á-
reiðanlega bæði erfitt og sárt fyrir
hann. En það er alltaf mikils virði að
hitta fólk sem deilir með manni til-
finningum sínum. Það gerir Sigurð-
ur“.
Þessi stúlka notaði
Molton Browners,
hárrúllurnar fyrir
þurrt hár.
j£íf-Á.
Fæst í eftirtöldum verslunum og hárgreiðslustofum:

Reykjavík:
Hárgreiðslustofan Fígaró,
Laugavegi.
Hárhúsið Adam & Eva,
Skólavörðustíg.
Hársnyrtistofan Papilla,
Laugavegi.
Hár & snyrting,
Hverfisgötu.
Hár Galleri,
Laugavegi.
Iðunnar apótek,
Laugavegi.
Snyrtivörubúðin,
Laugavegi 76.
Topptiskan,
Miðbæjarmarkaðinum.
Verslunin Bonný,
Laugavegi.
Verslunin Dana,
Völvufelli 15, Breiðholti.
Verslunin Oculus,
Austurstræti.
Verslunin Sápuhúsið,
Laugavegi.
Hafnarfjöröur:
Verslunin Disella,
Miðvangi.
Keflavik:
Hársnyrtistofan Edilon,
Túngötu 12.
Snyrtistofan Dana,
Túngötu 12.
fyrir þá sem eiga aðeins það besta skilið.
Lista-Kiljan sf.,
sími 16310.
HELGARPÓSTURINN 25