Helgarpósturinn - 23.05.1985, Blaðsíða 17

KVIKMYNDIR
/ skólanum, í skólanum...
Þótt opinbert framhald myndarinnar
National Lampoon’s Animal House hafi
aldrei verið kvikmyndað, skipta þau óopin-
beru sjálfsagt orðið tugum. Ótrúlega margar
bandarískar grínmyndir undanfarinna ára
byggjast á sömu formúlu og fyrst var notuð
í umræddri mynd; sumar góðar, aðrar verri
eins og gengur. The Police Academy, sem
hér var sýnd fyrir skömmu, er dæmi um
ágæta tilraun.
Up the Creek er verri. í henni er apað eftir
af miklu stílleysi, með þeim afleiðingum
reyndar að sumt er ansi hreint fyndið, en því
miður flest óskemmtilegt. Einstaka atriði,
heilu senurnar eru skemmtilega sviðsettar
og leiknar, á meðan obbinn af myndinni er
óttalega slappur, fyrst og fremst vegna
ónógrar, eða slakrar leikstjórnar.
Myndin er um fjóra verstu nemendur
versta háskóla Bandaríkjanna, sem mútað er
af skólastjóra sínum til að taka þátt í kapp-
siglingu á gúmmíbátum niður fljót. Keppi-
nautarnir eru sætar píur, óheiðarleg íþrótta-
frík og fleiri álíka, svo úr verður hasar fullur
af þessum groddalega menntaskólahúmor
sem einkenndi Animal House.
Tim Matheson leikur hér nánast alveg
sama hlutverkið og í þeirri mynd, en í stað
John Belushi í hlutverki Bluto er kominn
Richard Furs í hlutverki Gonzers. Leikararnir
eru ungir, og sætir, og sprella í myndinni und-
ir dynjandi rokkmúsík. Þetta er pottþétt for-
múla og mikið tekin. En gaman væri ef fólkið
vandaði sig meira.
Dagskrá kvikmyndahátíðar í Austurbœjarbíói
Dagur Tíml Salur 1 Tlml Salur2 Tlmi Salur 3 Dagur Tími Salur 1 Timi Salur2 Tlmi Salur3
15.00 Engin leiö til baka 15.00 Gammurinn 15.00 Segðu mér söguna aftur 17.00 Eigi skal gráta 17.00 Dansinn dunar 17.00 Hún heitir Carmen
Fimmtudagur 18.00 Engin leíð til baka 17.00 Gammurinn 17.10 Segöu mér söguna aftur Sunnudagur 19.00 Eigi skal gráta 19.15 Dansinn dunar 19.00 Hún heitir Carmen
23. maí 19.00 Karl i krapinu 19.15 Gullgrafaramir 26. mai 21.00 Eigi skal gráta 21.30 Dansinn dunar 21.00 Hún heitir Carmen
21.00 Peningar 21.00 Karl I krapinu 21.00 Gullgrafaramir 24.00 Sjö Samurajar 24.00 óákveðtð 24.00 Óákveðtð
23.00 Harðsnúna gengið 23.t0 Nótt San Lorenzo 23.00 Karl i krapinu 13.00 Sjö Samurajar 15.00 Sætabrauðsvegurinn 15.00 Segðu mér söguna aftur
15.00 Þar sem grasnu mauríina dreymir 15.00 Eva i mannsliki 15.00 Skýjaborgir Mánudagur 17.00 Peningar 17.10 Sætabrauðsvegurinn 17.10 Segðu mór söguna aftur
Föstudagur 17.10 Þar sem grænu maurana dreymir 17.00 Eva f mannslíki 17.00 Skýjaborgir 27. mai 19.00 Peningar 19.30 Sætabrauðsvegurinn 19.30 Hún heitir Carmen
24. maí 19.20 Nótt San Lorenzo 19.00 Eva i mannsliki 19.00 Skýjaborgir 21.00 Ég heilsa þór Maria 21.30 Þar sem grænu maurana dreymir 21.30 Hún heitir Carmen
21.15 Ég heilsa þór María 21.00 Dansinn dunar 21.00 Engin leið til baka 23.00 Ég heilsa þór Maria 23.30 Óákveðið 23.30 Öákveöiö
23.30 Ég heilsa þér Maria 23.15 Tónar Indlands 23.30 Ungliðamir 15.00 Ég heilsa þór Marfa 15.00 Hvemig óg var kerfisbundið I... 15.00 Þar sem grænu maurana dreymér
13.00 Sjö Samurajar 15.00 Býflugnabúið 15.00 Bjargi sér hver sem betur getur Þriðjudagur 17.10 Ég heilsa þór Marfa 17.00 Hvemig óg var kerfisbundið 1... 17.00 Þar sem grænu maurana dreymér
Laugardagur 17.00 Hún heitir Carmen 17.00 Býflugnabúið 17.00 Bjargi sér hver sem betur getur 28. maí 19.30 Skýjaborgir 19.00 Strákur 1 stelpuleit 19.00 Peningar
25. maí 19.00 Hún heitir Camien 19.00 Dansinn dunar 19.00 Eigi skal gráta 21.30 Skýjaborgir 21.00 óákveðið 21.00 Peningar
21.00 Hún heitir Carmen 21.15 Dansinn dunar 21.00 Eigi skal gráta 24.00 óákveðið 23.00 óékveöið 23.00 Öékvoðiö
Dagskráin er gerö meö fyrirvara gagnvart hugsanlegum breytingum.
MYNDLIST
Bráð/Tœring
Japanski grafíklistamaðurinn Kunito
Nagaoka sýnir í Gallerí Langbrók grafík-
myndir sem eru unnar í japönskum anda,
þeim að allir hlutir í náttúrunni séu fagrir og
um leið dapurlegir. Og þetta á við náttúruna
líka, jafnt í gróandanum og þegar hún hnígur
undir haustið eða henni er eytt.
Hnignun og fylling eru með vissum hætti
það sama, hvort tveggja er sköpun hluta og
náttúru í síbreytilegri mynd.
Líklega gætu Japanir tekið undir skoðun
markgreifans Sade sem segir að þótt náttúr-
unni og manninum verði eytt þá haldi bæði
hún og hann áfram að lifa óg vera til í nýju
formi: í eyddu formi, hún, sem er einnig lífs-
form og hann í líki maðksins sem er líka líf,-
Verk Nagaoka eru ekki auðsæilega í sígild-
um japönskum stíl heldur liggja milli þeirra
og hans leyndir drættir. Og litaskynið er sami
rauði þráðurinn sem liggur gegnum jap-
anska list: frá Jomontíð leirkeranna að Fuji-
fjallinu, sem Hokusai málaði 36 sinnum, eins
og sjá mátti á yfirlitssýningu á verkum hans
í París fyrir þremur árum. Þetta er hin rauð-
brúna ryðbirta jarðar og tíma.
Og svipaða „byggingarlist” og í verkum
Nagaoka þekkjum við af myndum af bauta-
steinum í Kofun og „skráargats” legstað
eftir Guðborg Bergsson!
Nintoku keisara á sama stað (því innsti hring-
ur hans, sem er fyrir innan skurðina, er í lög-
un eins og skráargat og í það gengur lykill ei-
lífðarinnar) og í þurru görðunum í Kyoto (þar
sem sandurinn er rakaður þannig að hann
líkist bylgjum sjávar kringum eyjar sem eru
klettar) að ógleymdum loftmyndum teknum
af Ólympíuleikvanginum í Tokio eftir Kenzo.
Kyrrð og hnígandi framrás. Þannig eru
myndir Nagaoka. Hin hnígandi framrás efn-
isins kemur ýmist út úr kyrrum að því er
virðist steinsteyptum byrgjum eða fer kring-
um virkin lík bráði eða hrauni. Og komin er
tæring í óvinnandi byrgin.
Þessi aðferð eða viðhorf er algeng í jap-
anskri list, það að láta eitthvað þungt hníga
yfir kyrrt efni.
Við höfum séð slíkt þegar við horfum á
hluti gerða úr lakki þar sem perlumóðurskel
er stundum notuð til að stöðva flæðið, bráð-
ið.
Og einnig höfum við séð sömu aðferð not-
aða við gerð leirmuna: liturinn hnígur frá
stútnum eða opinu niður eftir kerinu sem
fær að halda uprunalegum lit sínum: hinum
brúna leirlit.
Að sjá teskál eftir Koetsu, frá 17. öld, er
svipað og að sjá verk Nagaoka. Undirstaðan
er ryðbrúnt efni og á það látið hníga glerj-
ungur þannig að við brennsluna fær augað
það á „tilfinninguná’ að skáldin eða „bygg-
ingin“ sé tærð eða á hana falli stöðugt ein-
slags él eða öllu heldur hundlappadrífa.
En það er ekki þetta sem heillar man bein-
línis í verkum Nagaoka, tengslin við hefðirn-
ar eða arfurinn við gerð hlutanna, heldur hin
fagurfræðilega ógn sem stafar af flæðinu út
úr byggingum sem auðsætt er að menn hafa
gert.
Okkur þykir eðlilegt og sjálfsagt að bráðið
eða hraunið velli upp úr sprungum. En ef við
sæjum hús við Laugaveginn með opnar dyr
sem út úr rynni hraun meðan tæring læsti sig
um þakið og æti sig niður í risið þá yrðum
við líklega skelfingu lostin. Eða við gætum
lokað augunum fyrir „veruleikanum” og tal-
ið fullvíst að húsið væri þarna í einhverjum
bókmenntum, ekki í veruleikanum sjálfum.
Og um leið færum við að njóta furðuverks-
ins sem við teldum vera nýstárlegt listaverk.
Því miður eigum við ekki enn verulega list-
ræn hús við Laugaveginn í þessum dúr.
Ef eitthvert húsið tæki upp á einhverju
áþekku mundum við eflaust eyðileggja verk
náttúrunnar strax, á sama hátt og hefur ver-
ið gert við hið fagra Hafnarfjarðarhraun. Það
hefur verið lagt undir vélskófluna.
Við þekkjum ekki tignun náttúrunnar,
ekki aðra aðferð en þá ða hefja hana ,,upp“
í orðaflaum.
En í list Kunito Nagaoka er það flaumur
jarðar sem leggur undir sig verk og arki-
tektúr mannsins.
Þannig er viðhorf listamannsins til náttúr-
unnar: hann verður að lúta henni á frum-
spekilegan hátt og láta hana breyta sér.
Mig grunar aftur á móti að japanskir iðju-
höldar fari að dæmi Marx og breyti ansi mik-
ið náttúrunni og beisli hana þótt það sé von-
andi ekki gert með marxisma Caterpillar
vélskóflunnar sem flatti út í dálítið þjóðleg-
um dúr Hafnarfjarðarhraun og er að leggja
undir sig allt Reykjaneshraunið.
Vegna þess að trönurnar undir skreiðina
krefjast þess að marxisminn verði gerður að
raunveruleika. Þannig fara oft saman
skrælnuð skreið og afara safarík hugsun
heimspekinga.
Það að á hálendum eyjum ríki oft flat-
neskjuleg hugsun er samt víst engin regla.
Sýning Nagaoka sannar það. Japan er líka
eyja. og hálend.
BARNABOKMENNTIR
eftir Sölva Sveinsson
Lukku-Láki
Evrópskar myndasögur eru blessunarlega
ríkjandi á markaði hérlendis, enn sem komið
er a.m.k. (að Andrési Önd undanskildum).
Blessunarlega segi ég, af því að þær eru
sumar ágætlega samdar: Ástríkur, Tinni og
Lukku-Láki eru allir ættaðir frá Belgíu eða
Frakklandi, nema hvort tveggja sé; og vita-
skuld eru þessar sögur samt sem áður seldar
undir sömu sök og aðrar myndasögur: ein-
hæfar til lengdar.
Aldus Maurice de Bevere (1923—) teiknaði
Lukku-Láka 1947 og tók sér höfundarnafnið
Morris. Hann samdi líka handrit sögunnar til
1955, að Rene Goscinny (1926—1977) gekk
til liðs við hann og tók saman töluð orð, ef
svo má segja. Þá skaut Lukku-Láka upp á
stjörnuhimininn, og þar er hann enn.
Lukku-Láki er skopstæling, paródia, og
skeytunum beint að bandarískum vestrum,
blöðum, kvikmyndum í fortíð og samtíð.
Menn skyldu t.d. bera saman í huga sér Roy
Rogers og Lukku-Láka. Láki er renglulegur í
vexti, og allt hans fas mótast af kæruleysi,
pasturslítill ásýndum og heldur dauflegur.
Roy var hins vegar þéttholda og sléttgreidd-
ur, byssubeltið ríkulega skreytt, brosmildur
og söngvinn, að ekki sé nú minnzt á Trigger,
það undrahross sem hlýddi húsbónda sínum
möglunarlaust — hafði mannsvit eins og
hundur einn í þeirri sögu sem langt af öðrum
ber. Lukku-Láki situr Léttfeta sinn, Trigger
endurborinn með öfugum formerkjum. Og
ekki er allt búið enn: Lassie hét hundur og
lék í kvikmyndum, og eru aðrir slíkir eftir
henni heitnir. Síðan hafa margir hundar orð-
ið hetjur í kvikmyndum, og þeir fá sína sneið
í Lukku-Láka. Fangelsishundurinn góði er
eiginlega andhetja, óhundur skulum við
segja, ef miðað er við Lassie, heimskur og
illa siðaður.
Svo er ’líka hægt að tefla saman Lukku-
Láka og Clint Eastwood, jafnvel Morgan
Kane og fleiri slíkum spaghetti-hetjum, sex
álna mönnum, gráeygum með ör og kven-
hylli slíka, að ekki tekur nokkru tali. Þeir eru
reyndar allir fremur hirðulausir um útlit sitt,
illa rakaðir eða ekki, einir á ferð — og þó
ekki. Lukku-Láki spjallar við Léttfeta sér til
hugarhægðar á köldum eyðimerkurnóttum
eða sjóðheitum sléttudögum. Og allir skjóta
þeir undurhratt: Lukku-Láki hraðar en
skugginn.
í vestrum stendur stríðið milli góðra
manna og vondra, og eru þó ýmis blæbrigði
á ófriðnum. Daldónar (Dalton-bræður) eru
eftirlíking bófaflokka fyrri tíðar, fremur
heimskir og þó ekki allir. Þeir tengja fjölda
sagna um Lukku-Láka, og ævinlega íáta þeir
blekkjast. Að öðru leyti skulu ekki tíunduð
ævintýri Láka, það ærði óstöðugan.
Morris er skemmtilegur teiknari. Teikning-
arnar eru ýktar og virðast einfaldar á yfir-
borðinu, en svo er ekki þegar betur er að
gáð; að baki smáatriðanna liggur mikil
vinna. Hann ýkir persónur að öllu leyti og
sækir sér stundum fyrirmyndir í kvikmyndir.
David Niven gengur ljósum logum á síðum
Suölu-Sjönu, og Roger Moore er enskur lord
í annarri, Lee Van Cleef í þeirri þriðju.
Vestrafræðingar segja, að Morris sé ekkert
heilagt, í sögunum sé hæðst að flestum sögu-
legum viðburðum í sígildum vestrum.
Tímarnir breytast og mennirnir með. Ein-
kenni Lukku-Láka var sígarettan sem hékk á
vörum hans, sífellt reykt og þó aldrei til fulls.
í sumum sögum vefur hann sér vindling, oft-
ar en ekki hangir þó sami stubburinn á vör-
um hetjunnar söguna í gegn. Nú eru tímarnir
andstæðir reykingamönnum, og beztu
menn hætta að reykja, líka Lukku-Láki. En
stubburinn er myndrænn, liður í persónu-
sköpun og eitthvað varð að koma í staðinn:
strá. Svo skal það vera í framtíðinni.
Ekki veit ég hve margir lákar hafa verið
prentaðir, en 1975 voru komnar út 42. Marg-
ar þeirra hafa verið gefnar út á íslenzku,
enda eru vestrar hafðir hér í hávegum.
Lukku-Láki á sérstakan málsvara norður á
Skagaströnd, Hallbjörn kántrýrokkara, sem
hefur sungið honum lof á hljómplötu. Á hinn
bóginn hefur tekizt miðlungi vel að reisa
vestrinu minnisvarða norður þar, enda væru
Skagabændur litlu bættari fyrir vikið. Og víst
mundi þrengjast þeirra hagur ef Lukku-Láki
og aðrir slíkir slægju tjöldum uppi á Spá-
konufelli eða þeystu daglega um götur í því
forna höndlunarplássi Höfðakaupstað.
— Stuðst var við ýmis uppsláttarrit.
HELGARPÓSTURINN 17