Helgarpósturinn - 12.06.1986, Síða 4

INNLEND YFIRSYN
Enn á ný hefur gripið um sig ólga á Alla-
balli. Andstæð öfl eru farin að takast á aftur
eftir tiltölulega friðsama vordaga frá því al-
þýðubandalagsmenn héldu landsfund í vet-
ur. Þá tókust á yngri flokksmenn, lýðræðis-
kynslóðin svokallaða, sem einkum tengist
Þjóðviljanum, og svo verkalýðsforkólfar,
flokkseigendur og stalínistar á öllum aldri.
Kjartan Ólafsson, fyrrverandi ritstjóri
Þjóðviljans, sat í útgáfufélagi Þjóðviljans en
gaf ekki kost á sér núna. Það veldur vand-
ræðunum því Kjartan var milligöngu- og
málamiðlunarmaður innan útgáfustjórnar-
innar sem og Alþýðubandalagsins. Kjartan
var einn aðalmaðurinn á bak við það að ekki
færi allt í háaloft á landsfundi Alþýðubanda-
lagsins síðastliðið haust. Það var jafnvel tek-
ið við hann viðtal um það mál í HP eftir
landsfundinn. Einn viðmælenda HP telur að
það sýni að Kjartan hafi verið mjög ánægður
með það hvernig honum tókst að lægja öld-
urnar og sætta andstæð öfl. Kjartan hallaðist
einnig frekar á sveif lýðræðishópsins til þess
að jafnvægi héldist í útgáfustjórninni. Með
kosningu Alfheiðar ingadóttur í stað Kjart-
ans er þetta jafnvægi nú alveg fyrir bí.
Raunar er það einföldun að taglhnýta lýð-
ræðisöflin aftan í Þjóðviljann, því að baki
ólgunni þá sem nú liggur talsverður skoð-
anaágreiningur og ágreiningur um heppi-
lega forystumenn Alþýðubandalagsins.
Til einföldunar má stilla málinu þannig
upp, að Ásmundur Stefánsson, forseti ASI,
Þröstur Ólafsson, framkvæmdastjóri Dags-
brúnar, Ingi R. Helgason og þeirra líkar
standi í heilögu stríði við Óskar Guðmunds-
son, ritstjórnarfulltrúa Þjóðviljans, Össur
Skarphéðinsson ritstjóra, Kristínu Ólafsdótt-
ur, varaformann flokksins, og fleiri vegna
ólíkrar afstöðu til þeirrar kjaramálastefnu
sem flokkurinn eigi að reka, og jafnframt
heildarsvipmóts flokksins.
Fyrrnefndi hópurinn á ákaflega erfitt með
að sætta sig við að þeir Óskar og Össur geti
haft frjálsar hendur um það hvernig skrifað
sé um þá kjarasamninga sem verkalýðsleið-
togarnir hafa skrifað upp á. Þeir líða ekki að
málgagnið þeirra, Þjóðviljinn, skuli ekki
skrifa upp á samningana líka, þegjandi og
hljóðalaust.
Hallarbylting á Þjóð-
viljanum. Er Alþýðu-
bandalagið að gliðna í
tvær fylkingar? Flokks-
eigendurnir styrkja
stöðu sína. Hvað gera
Ólafur Ragnar og
Þjóðviljamenn?
Svavar ritstjóri Gestsson
Þetta hafa þeir Óskar og Össur ekki gert,
heldur þvert á móti. Þeir hafa skrifað harðar
gagnrýnisgreinar gegn t.d. síðustu kjara-
samningum. Slíkt má ekki endurtaka sig.
Ástæðan er einfaldlega sú, að verkalýðsarm-
urinn stefnir að því að komast að svipuðum
samningum og síðast, og haft er eftir Þresti
Ólafssyni að ekki verði hægt að verja ávinn-
inginn af slíkum kjarasamningum nema með'
því að mynduð verði ný stjórn.
Þess vegna eru Ásmundur og félagar að
undirbúa hallarbyltingu á Þjóðviljanum.
Helzt vildu þeir losna við Össur, en sjá að það
gæti orðið of mikill hvellur. Þess vegna er
ætlunin að fórna Óskari Guðmundssyni.
Síðan gengur áætlunin út á það að setja
inn á blaðið þriðja ritstjórann, sem þangað
kæmi einungis til þess að passa upp á Össur.
Þessum lið áætlunarinnar var hrint í fram-
kvæmd á miðvikudagsmorgun. Þá fékk
Össur Skarphéðinsson að vita, að búið væri
að ákveða að Svavar Gestsson kæmi inn sem
pólitískur ritstjóri við hlið hans.
í fyrstunni var það ætlun manna eins og
Ásmundar Stefánssonar, Helga Guðmunds-
sonar og Öddu Báru Sigfúsdóttur að reka
Össur, en að athuguðu máli þótti sú ráðstöf-
un ekki klók.
Aðrir kandídatar í ritstjórastarfið voru þau
Helgi Guðmundsson og Álf heiður Ingadóttir.
í Alþýðubandalaginu botna menn ekkert í
því hvers vegna Svavar tekur ritstjórastarfið
að sér. Heyrzt hefur sú kenning að Ásmund-
ur Stefánsson hafi att Svavari á foraðið og
hlakki nú yfir því að Svavari hafi orðið á
glappaskot.
Og er þá komið að ónefndum en e.t.v. mik-
ilvægasta þætti alls þessa sjónarspils.
Maður er nefndur Ólafur Ragnar Gríms-
son. Hann hefur staðið á bakvið og stutt lýð-
ræðiskynslóðina svokölluðu og þá einkum
þá Össur og Óskar sem sína menn á Þjóð-
viljanum, og hann studdi Kristínu Ólafsdótt-
ur í varaformannskjörinu á landsfundinum.
Hér skal minnt á það, að Óskar Guðmunds-
son var kandídat Ólafs Ragnars í ritstjóra-
starfið á sínum tíma, þegar Össur fékk það.
Þá má heldur ekki gleyma því, að á meðal
margra alþýðubandalagsmanna er það talið
jaðra við drottinsvik að ganga gegn foryst-
unni eins og orðið hefur að undanförnu.
Þannig studdi Ólafur Ragnar Kristínu Ólafs-
dóttur sem formann útgáfustjórnar gegn
Svavari Gestssyni, sem er formaður.
Þannig togast þessi öfl á um völd í flokkn-
um og yfirráð og í reynd kristallast slagurinn
í átökum um Þjóðviljann. Það er engin tilvilj-
un að átökin snúast einkum um Þjóðviljann.
Hann er sennilega sterkasta valdastofnun
flokksins. Þjóðviljinn sem rödd valdamanna
eftir Halldór Halldórsson
í flokknum er málið, ekki endilega umfjöllun
um einstök mál eins og verkalýðsmálin.
Og er þá komið að Svavari Gestssyni for-
manni. í fyrstu reyndi hann að sigla á milli
skers og báru. Nú hefur hann hallað sér að
flokkseigendum og mun þar ráða mestu
hræðsla hans og margra annarra við vin-
sældir Ólafs Ragnars í flokknum, þegar kem-
ur að forvali fyrir næstu alþingiskosningar.
Fram til þessa hefur Ólafur Ragnar Iátið
sér nægja að hafa umheiminn að pólitískum
vettvangi. En eftir margfrægan útgáfustjórn-
arfund eftir kosningarnar, þar sem Ingi R. og
Ásmundur komu i veg fyrir að Ragnar Arn-
alds, formaður þingflokksins, kæmist í út-
gáfustjórn Þjóðviljans, er búizt við að Ólafur
taki að vígbúast. Raunar segja sumir að hann
sé þegar farinn að taka upp byssurnar og
vitna til greinar sem Ólafur birti í Þjóðviljan-
um sem svar við ásökunum Ásmundar á
hendur Össuri vegna fréttaflutnings blaðsins
af útgáfustjórnarfundinum. í grein Ólafs var
greint í smáatriðum frá öllu samningamakk-
inu, sem átti sér stað á þeim fundi, og gerði
hann það af illyrmislegri nákvæmni.
Af frásögn Óíafs Ragnars varð a.m.k. ljóst
að valdagræðgi flokkseigendanna væri mik-
il og að þeim þætti vegur krónprinsessunnar
Álfheiðar eiga að vera meiri.
En nú hefur semsé verið kastað sprengju
inn á ritstjórn Þjóðviljans og telja viðmæl-
endur Helgarpóstsins að afleiðinganna muni
gæta um allan flokk um langt skeið og að allt
útlit sé fyrir blóðugt stríð.
T.d. er fullvíst talið að nú séu allaballar
búnir að loka á hugsanlega samvinnu með
krötum. Nú geti Jón Baldvin hlegið og sagt
að ekki sé nokkur leið að sameina félags-
hyggjuöflin með samstarfi við Alþýðubanda-
lagið. Þar hafi nefnilega aldeilis ekkert
breytzt.
Jón Baldvin gæti t.d. bent á að nýkjörnir
endurskoðendur Þjóðviljans séu engir aðrir
en gömlu jaxlarnir Ingi R. Helgason og Einar
Olgeirsson.
ERLEND YFIRSÝN
Ronald Reagan Bandaríkjaforseta hefur
tekist að sameina gegn utanríkisstefnu sinni
í skiptum við sovétstjórnina bæði stjórnar-
andstöðuna á Bandarikjaþingi og banda-
menn sína í Vestur-Evrópu. Þetta gerðist,
þegar forsetinn snerist að lítt athuguðu máli
á band með harðlínumönnum í stjórn sinni
og ákvað að Bandaríkin skyldu ekki lengur
halda SALT-2 samkomulagið við Sovétríkin
um takmörkun á fjölda langdrægra kjarn-
orkuvopna, sem risaveldin mega hafa til um-
ráða.
Á fundi utanríkisráðherra ríkja Atlants-
hafsbandalagsins í Halifax í Kanada gerði
George Shultz, utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, veikburða tilraun til að bera í bæti-
fláka fyrir ákvörðun forseta síns, en náði
engum árangri. Starfsbræður hans frá öðr-
um löndum Atlantshafsbandalagsins vissu
mæta vel, að innan Bandarikjastjórnar hafði
Shultz verið manna eindregnastur að vara
Reagan við afleiðingum þess að rjúfa SALT-2.
Joe Clark, utanríkisráðherra íhaldsstjórn-
ar Kanada, sagði að ekkert mætti aðhafast,
sem svipti burt hömlum af kjarnorkuvopna-
kapphlaupinu. í sama streng hafa tekið
íhaldsleiðtogar í Evrópu, sem að jafnaði
styðja Reagan, svo sem Thatcher forsætis-
ráðherra Bretlands og Kohl, kanslari Vestur-
Þýskalands.
Á Bandaríkjaþingi hefur stjórnarandstað-
an í báðum deildum lagt fram tillögur, sem
eiga að tryggja að Reagan verði ekki heimilt,
vegna skorts á fjárveitingum, að fara yfir
kjarnorkuvígbúnaðarmörkin sem SALT-2
setur. Bandarísk blöð eru farin að gera því
skóna, að ákvörðun Reagans geti gert af-
stöðu til vígbúnaðarkapphlaupsins að meg-
inmáli í kosningabaráttunni fyrir þingkosn-
ingar í nóvember. Los Angeles Times kallar
ákvörðunina ,,mesta asnastykki Reagans".
Ástæðan til að svo djúpt er tekið í árinni er
sú fyrst og fremst, að þótt ákvörðunin um að
rjúfa vígbúnaðarmörkin sem SALT-2 setur sé
í samræmi við fyrri afstöðu Reagans til
samninga við sovétstjórnina, veikir hún ber-
sýnilega pólitíska og hernaðarlega stöðu
Bandaríkjanna í veröldinni. Fram til þessa
hefur SALT-2 haft þau áhrif að sovétmenn
hafa orðið að taka sundur tíu kjarnorkueld-
flaugar á móti hverri einni sem Bandaríkja-
stjórn gerir ónothæfa, eða nálægt 1000 alls
á móti 100. Þar við bætist að sovétherinn
hefur yfir að ráða miklu öflugri eldflaugum
en sá bandaríski. Sovétmenn geta því fjölgað
Demókratar saka
Richard Pearle um að
stefna að óheftu víg-
búnaðarkapphlaupi.
eftir Magnús Torfa Ólafsson
Bandamenn og demókratar
snúast gegn Bandaríkjastjórn
sprengjum í skotstöðu afar ört, verði höml-
unum sem SALT-2 setur aflétt.
Loks eru bandarískir vopnabúnaðarsér-
fræðingar síður en svo á eínu máli um gildi
kvartana stjórnar Reagans yfir sovéskum
brotum á samningum um takmörkun kjarn-
orkuvígbúnaðar. Það eina á þeim lista sem
einhugur virðist um að telja skýrt brot af
hálfu sovétmanna er gerð ratsjárstöðvar
með lotustefnugetu í Krasnojarsk í Síberíu.
Það brot varðar þó ekki SALT-2 samkomu-
lagið, sem aldrei hefur verið fullgilt, heldur
rígstaðfestan samning frá 1972 um takmörk-
un á vopnabúnaði til að skjóta niður eld-
flaugar. Sá sáttmáli er kjarninn í þeirri stefnu
fyrri Bandaríkjastjórna að komast að sam-
komulagi við sovétstjórnina um að halda
vígbúnaðarkapphlaupinu innan marka, sem
tryggi að hvorugt risaveldið geti á annað ráð-
ist nema eiga yfir höfði sér gereyðingu.
Reagan segist vilja brjótast úr þessari sjálf-
heldu með áætlun sinni um varnarvopn við
eldflaugum í geimnum, en enginn tekur slíka
draumóra lengur alvarlega, síst eftir að
Challengerslysið og misheppnuð skot eld-
flauganna Titan og Delta hafa svipt Banda-
ríkjamenn getu til geimskota og þar með
stjörnustríðstilrauna um nokkra hríð, sem
enginn veit í rauninni hversu löng reynist.
Til að framkvæma geimvarnaáætlunina,
verða Bandaríkin tvímælalaust að segja upp
sáttmálanum um takmörkun varna við eld-
flaugum. Brotthvarfið frá ákvæðum SALT-2
er að margra dómi fyrst og fremst undirbún-
ingur að slíkri ákvörðun. Þar að auki vekur
furðu, að ákvörðun Reagans var ekki tekin á
vanalegan hátt með fundahöldum í Yfir-
stjórn vopnatakmarkana, þar sem bæði ut-
anríkisráðherra og landvarnaráðherra eiga
sæti, heldur eftir bréfaskipti manna með
sæti í yfirstjórninni og forsetaskrifstofunnar.
í þessu þykjast reyndir athugendur valda-
baráttunnar milli stjórnarstofnana í Wash-
ington sjá refjaleikni Richards N. Pearle, að-
stoðarlandvarnaráðherra með öryggismál á
sinni könnu. í orðaskiptum fyrir viku milli
Pearle og demókrataþingmanna kom í ljós
að báðir aðilar eru að búa sig undir hörð
átök um afstöðu til vígbúnaðartakmarkana í
þingkosningunum síðar á árinu.
„Annað hvort stendur þingið með forset-
anum, eða þingið stendur með sovétmönn-
um,“ sagði Pearle, þegar hann ræddi gagn-
rýni á fráhvarf frá ákvæðum SALT-2. Hann
bætti við, að andstaða stjórna Atlantshafs-
bandalagsríkja í Vestur-Evrópu skipti engu
máli, því hvorki skildu þær SÁLT-2 né hefðu
beinna hagsmuna að gæta í málinu.
Demókrataþingmenn lýstu yfir á móti, að
Pearle og hans nótar væru með brögðum að
reyna að brjóta niður í eitt skipti fyrir öll allt
sem áunnist hefði á löngum tíma í því að
leggja hömlur á vígbúnaðarkapphlaupið.
„Það er landvarnaráðuneytið sem ekki er í
takt, af því það vill ekki vígbúnaðarhömlur,"
sagði Norman Dicks, demókrataþingmaður-
inn sem flutt hefur í fulltrúadeildinni tillögu
um að takmarka fjárveitingu til framleiðslu
kjarnorkuvopna við þau mörk sem SALT-2
setur. Flokksbræður hans aðrir gerðu harða
hríð að Pearle, þar á meðal Les Aspin, for-
maður landvarnanefndar deildarinnar.
Meðan þessu fer fram í skiptum þings og
stjórnar í Washington, er komin upp ný tog-
streita innan og milli þeirra stjórnarstofnana,
sem fjalla um samningaumleitanir við sovét-
stjórnina um vígbúnaðarhömlur. Þar eru
uppi skiptar skoðanir um nýjustu tillögu sov-
ésku samningamannanna í Genf, sem virðast
til þess sniðnar að komast hjá að samningar
strandi í Genf á ágreiningi um geimvarna-
áform Bandaríkjaforseta.
Tilboð sovétmanna er skilið á þá leið af
þeim sem þykir það álitlegt, að þeir fallist
með því á grundvallarrannsóknir á geim-
hernaðarkerfum, gegn því að sáttmálinn frá
1972 verði afdráttarlausari en fyrr í banni
við framkvæmdum á þessu sviði, svo og heiti
risaveldin bæði að nota ekki næstu 15 til 20
ár heimildina til uppsagnar sem í sáttmálan-
um er.
Jafnframt þessu nýja tilboði hafa sovésku
samningamennirnir í Genf gefið til kynna,
að verði því tekið séu þeir reiðubúnir að
hefja samninga um framkvæmd verulegrar
fækkunar á langdrægum kjarnorkuvopnum,
til að mynda um helming eins og Reagan hef-
ur lagt til. Sömuleiðis hefur sovétstjórnin
komið til móts við hugmynd Bandaríkjafor-
seta um brotthvarf allra skammdrægra
kjarnorkueldflauga frá Evrópu. Loks er kom-
in fram í Genf útfærsla sovéskrar uppástungu
um fækkun í herjum og niðurskurð hefð-
bundins vopnabúnaðar frá Atlantshafi til
Úralfjalla. Gorbatsjoff ætlar greinilega að sjá
Reagan fyrir nægri heimavinnu fyrst um
sinn.
4 HELGARPÓSTURINN