Helgarpósturinn - 12.06.1986, Qupperneq 8

FLUGUMFERÐARSTJÓRAMÁLIÐ:
Það er ofsögum sagt að það ríki
mikil vinátta á milli flugumferðar-
stjóra í Reykjavík og Péturs Einars-
sonar flugmálastjóra. Deilur þeirra,
sem meðal annars hafa náð inn í
fjölmiðla, hafa verið einar hat- ■
römmustu og flóknustu deilur sem
um getur milii yfirmanns og undir-
manna. íliðinni viku hafa deilurnar
enn blossað upp í fjölmiðlum.
Tilefnið er að í liðinni viku skullu
tvœr flugvélar í farþegaflugi nœst-
um því saman og málið var sam-
stundis sett í rannsókn. í framhaldi
afþessu atviki dreifði flugmálastjóri
til fjölmiðla skýrslu sem unnin var á
vegum flugmálastjórnar Bandaríkj-
anna. I skýrslunni eru flugumferð-
arstjórum ekki vandaðar kveðjurn-
ar. Agaleysi þeirra, stjórnunar- og
þjálfunarvandamál er sagt hafa
leitt til fjölgunar kerfismistaka und-
anfarin ár, flestir gömlu varðstjór-
anna séu ekki lengur gjaldgengir til
flugumferðarstjórnar ogþar eð ekki
sé til að dreifa stöðluðum starfsregl-
um búi flugumferðarstjórar sér til
eigin reglur og telji hver sína aðferð
til að stjórna umferð hina einu réttu.
Flugumferðarstjórn fœr svo sem
líka að heyra það. ískýrslunni segir
að engin skipulögð námsskrá um
innihald undirbúningsþjálfunar
flugumferðarstjóra sé til, né nokkur
búnaður til að líkja eftir flugumferð-
arstjórn. Niðurskipting íslenska
flug- og upplýsingasvæðisins sé hins
vegar alvarlegasti vandinn sem
flugumferöarstjórn þurfi að búa við
vegna tilviljunarkennds flugs her-
véla og borgaralegra véla um svœð-
ið. Engin einföld lausn sé á því
hvernig skuli skipta þessu grtðar-
stóra loftrými í deildir og þörf sé
miklu rœkilegri könnunar á kerfinu
áður en uppstokkun yrði gerð sem
sennilega myndi krefjast viðbótar-
starfsliðs og -búnaðar. Skýrslan er
hins vegar um margt óljós enda
lagöist David Anderson, fram-
kvœmdastjóri í þjálfunar- og hœfni-
kröfudeild bandarísku flugumferð-
arþjónustunnar, sem kom hingað í
desember 1984 til að vinna að þess-
ari skýrslu, veikur að lokinni viku-
dvöl sinni hér. Það var ekki fyrr en
eftir nokkurra mánaða sjúkdóms-
legu að hann hafði fengið nægan
bata til að endursegja starfsmönn-
um flugmálastjórnar Bandaríkj-
anna matsitt. Þeir punktuðu hjá sér
frásögn hans, mat og tillögur sem
skýrslan er síðan unnin upp úr.
Anderson minnist hins vegar ekk-
ert á langvarandi samstarfsörðug-
leika flugmálastjóra og flugumferð-
arstjóra en margir munu vera ugg-
andi um að einmitt þetta stríð þeirra
á milli, sem náði hámarki íjanúar á
þessu ári, muni ekki síður reynast ís-
lensku flugöryggi skeinuhœtt.
,,Eg get að vísu ekki fellt neinn
dóm íþessu máli, til þess þyrfti ég að
vera miklu meira inni í daglegum
rekstri," segir Leifur Magnússon, for-
maður Flugráðs," en um ástandið
almennt er þaö að segja að þeir sem
eru í flugi hljóta að vera uggandi
miðað við yfirlýsingar beggja aðila
í fjölmiðlum." „Málið er viðamikið
og flókið," segir Kristján Egilsson,
varamaður í Flugráði, ,,og hefur nú
þróast út í hálfgerða vitleysu sem
verður að taka á. Að mínu mati œtti
samgönguráðherra að skerast í leik-
inn, annaö hvort sjálfur eða með
því að tilnefna hlutlausa aðila sem
geti úrskurðað í málinu á öfgalaus-
an hátt, án þess að vera sífellt að
vitna í hvað flugumferðarstjórar
hafi verið vondir í gegnum tíðina
eða hvað Pétur hafi gert."
HP leiðir hér á síðunum saman
klögumál flugumferöarstjóra og
svör Péturs Einarssonar flugmála-
stjóra í Yfirheyrslu. Ekki náðist í
samgönguráðherra sem dvelur nú
erlendis.
ÞJÓÐIR HAFA SÆST
EFTIR BLÓÐUG STRÍÐ
— segja flugumferðarstjórar sem hrópa á sættir í misklíö
þeirra viö flugmálastjóra
Flugumferðarstjórar við vinnu í úthafsflugstjórn. Eins og sjá má á korti fyrir ofan þá er
íslenska flugstjórnarsvæðið griðarstórt, nær allt frá Greenwich-baug vestur fyrir
Grænland og suður frá Færeyjum til Norðurpóls.
Það er engin ný bóla að flugum-
ferðarstjórar hafi staðið í deilum við
yfirmenn sína. Þeir hafa í gegnum
árin beitt ýmsum þrýstiaðgerðum,
s.s. yfirvinnubanni og uppsögnum,
til að koma sínum málum áfram. Á
lista sem flugmálastjóri tók saman
um aðgerðir þeirra frá því stéttarfé-
lag þeirra var stofnað fyrir rúmum
30 árum, eru auk kjaramála helst
áberandi aðgerðir vegna ósættis um
vaktafyrirkomulag, þjálfunarmál,
starfsmannafjölda, hæfnispróf og
tæknimál. Listinn nær fram til árs-
ins 1982 þegar Pétur Einarsson var
skipaður flugmáiastjóri. En þá fyrst
telja flugumferðarstjórar að
verulega hafi farið að hitna í
kolunum.
„Deilurnar hófust fyrst þegar Pét-
ur kom,“ segir Jens Guðmundsson
flugumferðarstjóri. í sama streng
tekur Kári Guðbjörnsson, fyrrver-
andi flugumferðarstjóri, sem af-
henti sem kunnugt er flugmála-
stjóra uppsagnarbréf í sjónvarpssal
þegar deilurnar um nýja skipulagið
stóðu sem hæst í janúar. Kári bætir
við að á fundi sem flugmálastjóri
hafi í upphafi starfsferils síns haldið
með starfsmönnum flugmálastjórn-
ar í Rúgbrauðsgerðinni hafi hann
líkt orðinu „democracy" við orð-
skrípið „democrazy" og sagt það
hina mestu fásinnu að skipa vinnu-
hópa og nefndir í mál. Það tefði bara
fyrir en öllu betra væri að hann tæki
sjálfur ákvarðanir sem síðan yrði
framfylgt. Víkjum nú að nokkrum
deilumálum og það eru flugumferð-
arstjórar sem hafa orðið:
Bragi Olafsson, sem setið hefur í
tölvunefnd Flugmálastjórnar í tæp
10 ár og radarnefnd í 4 ár, segir að
það sé alrangt, sem flugmálastjóri
hafi látið hafa eftir sér nýlega í fjöl-
miðlum, að flugumferðarstjórar
segi nei við öllum betrumbótum.
Allan búnað, sem komið hafi inn í
flugstjórnarmiðstöðina síðan Pétur
varð flugmálastjóri, hafi þegar verið
búið að panta af fyrrverandi flug-
málastjóra. Þegar hann ræði um að
áætlað sé að koma upp tölvukerfi
sem eigi að vara við of stuttri
vegalengd á milli flugvéla sé málið
ekki svo einfalt. Á árinu 1976 hefði
þegar verið hægt að koma upp
slíkum búnaði og
flugumferðarstjórar hafi viljað
slíkan búnað og hamrað á nauðsyn
hans en flugmálastjórn hefði
ákveðið að koma upp tölvustýrðu
skeytadreifingarkerfi til að byrja
með. Bragi segir einnig að nýr radar,
sem tekinn hafi verið í notkun í
ársbyrjun 1985, sé gallaður að því
leyti að í honum verði vart speglana
sem ekki sé hægt að útrýma við nú-
verandi ástand. Speglanir þessar
séu hættulegar að því leyti að oft líti
út fyrir það á radarskjánum að tvær
vélar séu að rekast saman þegar
raunin sé önnur og þetta geti gert
menn sljóa þegar um raunverulega
árekstrarhættu sé að ræða. Um það
leyti sem radarinn hafi verið settur
upp hafi hann fengið upplýsingar
hjá bandarískum sérfræðingum í
svona speglunarvandamálum um
það hvernig bregðast skuli við slík-
um vanda og komið þeim á fram-
færi við flugmálastjórn. Því hafi
engu verið ansað í lengri tíma fyrr
en loks þegar hann hafi verið búinn
að hamra á málinu hafi verið hringt
út til sérfræðinganna. Bragi sagðist
líka oft hafa beðið um að leitað yrði
til bandaríska sjóhersins á Keflavík-
urflugvelli, því þeir hafi átt í sam-
bærilegum vandræðum en það sé
ekki fyrr en fyrst nú sem viðræður
við sjóherinn standi yfir. Bragi bætti
því einnig við að allar nýjungar, sem
komið hafi inn í núverandi tölvu-
kerfi þeirra síðan Pétur varð flug-
málastjóri, hefðu verið að frum-
kvæði flugumferðarstjóra og þeirra
verk. Sjálfur hefði hann búið til for-
rit á tölvu heima hjá sér, einn
fyrrverandi flugumferðarstjóri hefði
búið til annað forrit, bæði hefðu
verið tekin í notkun og reynst vel.
„Endurþjálfun og viðhaldsþjálfun
er ekki til,“ segir Jens Guðmundsson
og bætir því við að eina endurþjálf-
unin, sem í gangi sé, sé þegar eitt-
hvað komi fyrir en þá séu menn
sendir til sálfræðings, læknis og í
hæfnispróf. Hvað nemamálin varði
hafi árið 1981 verið skjalfest sam-
komulag milli flugmálastjórnar,
flugumferðarstjóra, samgönguráðu-
neytis og samgönguráðherra um
námstilhögun en þegar Pétur hafi
komist til valda ári síðar hafi hann
þegar farið að setja puttana í það.
Flugumferðarstjórar hafi þvi hætt
að sinna starfsþjálfun þegar Pétur
hafi komið í veg fyrir að farið yrði
eftir ákvæði í samkomulaginu þar
sem kveðið var á um greiðslur í
eftirmenntunarsjóð flugumferðar-
stjóra fyrir slíka kennslu. Það sé því
hans eigið verk að nám nema í flug-
umferðarstjórn hafi hvað eftir ann-
að orðið fyrir truflunum. Hins vegar
hefði flugmálastjóri nú ákveðið að
allir nemar yrðu sendir erlendis í
nám við viðurkennda skóla en
starfsþjálfun fari fram hérlendis og
þessari hugmynd hafi flugumferðar-
stjórar aldrei mótmælt, svo framar-
lega sem allir nemar hefðu sömu
upphæð í dagpeningum. Nokkur
misbrestur hefði hins vegar orðið
á því og skyldleiki við Pétur hækk-
að dagpeninga eins nemans.
Flugumferðarstjórar segjast í
sjálfu sér ekkert hafa haft á móti
nýja skipuritinu, sem komið var á
fót í janúar á þessu ári, en þeir hafi
hins vegar viljað að gildistökunni
yrði frestað þar eð margt í því hefði
verið óljóst og ótímabært að koma
því á vegna þess hve liðfáir flug-
umferðarstjórar hefðu talið sig vera,
eins og Guðlaugur Kristinsson,
gjaldkeri Félags íslenskra flugum-
ferðarstjóra, bendir á. Nú hefði það
líka komið á daginn því flugmála-
stjóri hefði sett gömlu varðstjórana,
sem í janúar hefðu verið taldir
óhæfir til að gegna stöðum sínum,
aftur í fyrri stöður sínar vegna
manneklu. Kári Guðbjörnsson, sem
var einn helsti talsmaður flug-
umferðarstjóra í deilum aðilanna í
fjölmiðlum í janúar, bætir því við að
flugumferðarstjórar hafi ekki getað
fellt sig við „gerræðisleg vinnu-
brögð í skipulagsmálinu við að
koma gæðingum sínum að“. Öllu
tali um agaleysi stéttarinnar vísa
flugumferðarstjórar á bug, enda
segir Jens Guðmundsson að það
þurfi ekki lítinn sjálfsaga til að sinna
þessu starfi og Bragi Ólafsson bend-
ir á að íslenska orðið agaleysi hafi
aðra merkingu en enska orðið
,,discipline“, en að auki kunni
Bandaríkjamenn að hafa aðrar
mælistikur á agaleysi í landi þar sem
verkalýðshreyfing sé ekki mjög
sterk.
Flugumferðarstjórar segja að allir
í hópi þeirra séu búnir að fá nóg af
þessum samskiptaörðugleikum og
deilum við flugmálastjóra. Guðlaug-
ur Kristinsson segist vera ansi
hræddur um að samgönguráðherra
verði að skerast i leikinn til að sætta
menn. Jens tekur í sama streng og
segir starfsandann í flugstjórnar-
miðstöðinni ekki geta verið verri.
Hann geti hins vegar ekki lagast
fyrr en aðilar geti sýnt hverjir öðr-
um tilhlýðilega virðingu, en til þess
að flugumferðarstjórar geti borið
virðingu fyrir flugmálastjóra verði
hann að sýna sanngirni og ekki vera
með skítkast að óþörfu. Það hljóti
að vera hægt að sættast, heilu þjóð-
irnar hafi sæst eftir blóðugar styrj-
aldir. Jens telur eins og Guðlaugur
að samgönguráðherra eigi að ganga
í málið, annað hvort með því að
setja sáttanefnd í það eða beita sér
persónulega fyrir sáttum.
eftir Margréti Rún Guðmundsdóttir mynd: Jim Smart
8 HELGARPÓSTURINN