Helgarpósturinn - 03.07.1986, Page 9

FRÉTTASKÝRING
eftir Helga Má Arthursson
Á JAKAHLAUPIÍ
HAFSKIPSMÁUNU
Alvarlegar aðdróttanir Morgunblaðsins — útvarpsráð dansar
með — samtryggt vald svarar fyrir sig
Hafskipsmálið ógnar samtrygg-
ingu valdsins í landinu. Þess vegna
leggja stofnanir þess allt í sölurnar
nú til að setja umræður um málið
út af sporinu, reyna að hindra að
almenningi berist fréttir af fram-
vindu málsins. Fjölmiðlar, sem
skilgreina sig í virðulegri kantin-
um, forystumenn flokka og í
verkalýðshreyfingu, skjóta sér
undan að taka afstöðu og gera sitt
til að „normalísera" það ástand
sem ríkir.
Undir sléttu og felldu yfirborð-
inu er annað samfélag, sem lýtur
öðrum lögmálum en það sem við
höfum fyrir augunum. Þar gilda
önnur lög — aðrar reglur — sem
ekki er hægt að fletta upp í, eða
dæma eftir. Hinum óopinbera
hluta valdakerfisins er ekki skipt í
flokka. Þar ráða ekki hugsjónir.
Neðanjarðar hanga menn saman
á hagsmunum. Og undur og stór-
merki þurfa að gerast undir yfir-
borðinu, áður en jakinn rís úr
djúpinu og verður sýnilegur. Það
er að gerast nú.
Rannsókn á frétt
Guðmundur J. Guðmundsson
vildi láta kanna hvaðan frétt um
hundraðþúsundkall var komin.
Því var hafnað. Með þessari ósk
sinni reyndi hann að firra sig
ábyrgð og varpa henni af herðum
þeirra, sem ættu að bera hana, yfir
á fjölmiðla. Og menn reyndu að
gera fréttaflutning af Hafskipsmál-
inu tortryggilegan. í leiðara var
þeim sem skrifa fréttir bent á, að
sérstakt siðferðisþrek þyrfti til að
skrifa um Hafskipshneyksli. Leið-
arinn var í Morgunblaðinu. Gekk
blaðið jafnvel svo langt, í sunnu-
dagsleiðara sínum, að gefa í skyn
— með tilvísun til máls danska
blaðamannsins Jan Michaelsens á
Ekstra blaðinu — að blaða- og
fréttamenn, sem um Hafskipsmál-
ið skrifa, hefðu ekki hreint mjöl í
pokahorninu. Þetta er alvarleg að-
dróttun — ótrúlega alvarleg. Hún
sýnir hins vegar hve langt valda-
stofnanir eru tilbúnar að ganga í
máli þessu.
Tvær þeirra — Morgunblaðið og
útvarpsráð — gefa tóninn. Þær
hafa gengið fram fyrir skjöldu i
þeim leik að gera blaðamenn tor-
tryggilega. Er ótrúlegt að verða
vitni að því að blaðamenn skuli
láta slíkt yfir sig ganga án þess að
svara fyrir sig af fullri hörku.
Fordæming útvarpsráðs á frétta-
flutningi af Hafskipsmálinu — litl-
um anga þess — var ekki rökstudd
með dæmum. Það er einfaldara.
Þeir sem gagnrýna þurfa þá ekki
að standa fyrir máli sínu, eða hafa
skoðun, væru þeir spurðir. Þess
vegna álykta menn „almennt" og
eru sammála. Menn úr öllum
flokkum.
Forsvarsmenn nefndra stofnana
vita, að blaðamenn búa í fæstum
tilvikum til fréttir og að ekkert hef-
ur komið fram í fjölmiðlum um
þetta mál, sem ekki hefur fengist
staðfest með einum eða öðrum
hætti. Grandamál og Hafskipsmál
eru ekki upp fundin af fjölmiðlum.
Þau eru staðreyndir. Upplýsingar
um það hvað er að gerast í þröng-
um hópum svokallaðra athafna-
manna. Glæpur fréttamanna felst
í því að skýra frá framvindu mála
í viðskiptaheiminum.
Staðreyndir
Morgunblaðs
í ruglingslegum leiðara Morgun-
blaðsins sl. sunnudag er sagt að
blaðið geti ekki tekið afstöðu til lít-
ils anga Hafskipsmálsins fyrr en
„áþreifanlegar staðreyndir liggja á
borðinu". Þessu heldur blaðið
fram, enda þótt Albert Guðmunds-
son, Guðmundur J. Guðmundsson
og Hörður Sigurgestsson, forstjóri
Eimskips, hafi allir lýst opinber-
lega staðreyndum í máli Guð-
mundar J. Guðmundssonar. Sú af-
staða, sem Morgunblaðið tekur en
viðurkennir ekki, verður ekki
skýrð með skorti á staðreyndum.
Siðferðisþrek og ábyrgð er Morg-
unblaðinu svo ofarlega í huga, og
leiðarahöfundi svo mikið niðri fyr-
Utoelandl Arvakur, Raykjavik
Framkv»mdast|órl Haraldur Svainaaon.
Rltatjórar Matlhlaa Johartnaaaan,
StyrmlrQunnaraaon.
Aöatoðarrltatjórl BJÖrn BJamaaon.
Fulltrúar rltatjóra Þorbjörn Quömundaaon,
BJÖrn Jóhannaaon,
Arnl Jörgenaen.
Fréttaatjórar Frayatelnn Jóhannsaon.
Magnúa Flnnaaon,
Stfltryogur Slgtryggaaon,
Agústlngl Jónaaon.
Auglýalngaatjórl Baldvln Jónaaon.
Rltatjóm og akrltatofur: Aöalatraatl 6, sfml 691100. Auglýslngar:
Aöalstratl 6, aiml 22480. Algrelösla: Krlnglan 1, eiml 83033.
Aakrtnargjald 450 kr. á mártuöl Innanlanda. I lausasöhi 40 kr. aintaklö.
Fjölmiðlar
og siðferðisþrek
Hið svonefnda Geirfinnamál
er Areiöanlega minniastaett
nörgum, ekki aiit þeim. aem þá
itorfuðu við Q&lmiöla. I upphafi
inerist þaö um þann sorgiega
ttburð, aö maður hvarf og hefur
ikki til hana apurzt aiðan. En
imátt og amátt varö málið vlð-
aekara og avo var komið að lok-
ím, að það teygði anga alna langt
nn I raðir atjómmálanna og olli
nargvfalegum uppákomum á
>eim vettvangi. Mánuðum aaman
ogaði landið I sögusðgnum, aem
nargar hveijar birtuat á prenti l
•instaka fjölmiðlum. Nokkrír
nenn aátu ( gæzluvarðhaldi I
nokkra mánuði en niðurataða
iómstðla var sú, að þeir hefðu
letið þar taklautir og þeir fengu
~IVI>. MkM... PIAknm.
tlðkaat hefur við meðferð gja
þrotamála hér áður. Þáttur Gi
mundar J. Guðmundssonar er
sératakrar rannsóknar og Alb>
Guðmundason hefur óakað ei
þvf, að hraðað verði rannsðkn
sinum þaetti málsins. Það má ]
ganga út frá þvf, sem vfau, að
þvf komi fyrr en aiðar að ati
reyndir málsins liggi fyrir. Þá
þá fýrst er tfmsbert að mi
það, sem hér hefur gerat og h
þeirra einstaklinga, aem koma -
sögu. Þá og þá fýret geta me
lagt dóm á aiðferðisþrek þeii
atjðmmálamanna og Qölmið
aem afatöðu hljóta að taka
niðuratöðu rannaðkna réttra aði
Fjölmiðlamir hafa mikil áhri
andrúmið I aamfélagi okkar. Þ
ir, þegar hann skrifar leiðarann,
að hann fer rangt með staðreynd-
ir. „Albert Guðmundsson hefur
óskað eftir því, að hraðað verði
rannsókn á sínum þætti málsins,"
segir í Morgunblaðinu. Þetta er
rangt. Albert Guðmundsson iðn-
aðarráðherra hefur ekki farið
fram á að rannsókn verði hraðað á
hans þætti Hafskipsmálsins.
Leiðari Morgunblaðsins og for-
dæming útvarpsráðs koma fram
til að reyna að takmarka upplýs-
ingastreymi af Hafskipsmálinu.
Það er rétt hjá Morgunblaðinu að
„krafa aimennings um uppiýsing-
ar er mikil". Almenningur vill
fylgjast með því sem er að gerast
og hann á að fá þessar upplýsing-
ar, öðru vísi geta menn ekki tekið
afstöðu.
í opnu samfélagi er það alvar-
legur hlutur að reyna að takmarka
upplýsingastreymi til almennings
á þann hátt sem útvarpsráð og
Morgunblaðið gera. Það er næsta
stig á undan því að menn krefjist
ritskoðunar. Og slíkar tilraunir
hafa áhrif. Dæmi um þetta er að
það leið tæp vika áður en fréttir
bárust af því í sjónvarpi, að iðnað-
arráðherra hefði verið kallaður til
yfirheyrslu hjá rannsóknarlög-
reglu ríkisins. Annað dæmi: Þor-
steinn Pálsson var í ríkisfjölmiðl-
um ítrekað spurður um framtíð
iðnaðarráðherra í ríkisstjórn og
um niðurstöður þingflokksfundar
Sjálfstæðisflokksins um málið.
Hann var ekki spurdur um, hvert
væri álit hans á frétt HP um fjár-
streymi til Sjálfstæðisflokksins af
leynireikningum Hafskips, enda
þótt yfirlýsing framkvæmdastjóra
Sjálfstæðisflokksins — í Morgun-
blaðinu — gæfi meira en tilefni til
slíkrar spurningar.
Óopinber
ritskoðun
Afstaða Morgunblaðsins í mál-
inu er lýsandi fyrir það áfall sem
hið óopinbera valdakerfi hefur
orðið fyrir með gjaldþroti Haf-
skips. Og auðvitað óttast Morgun-
blaðið pólitískar afleiðingar máls-
ins. Ekki aðeins flokkspólitískar
afleiðingar, heldur þær afleiðing-
ar, sem samtryggðar valdastofn-
anir gætu þurft að horfast í augu
við, auk þess mikla álitshnekkis
sem Hafskipsmálið er fyrir við-
skiptalíf og fyrirtæki í landinu.
Þess vegna talar blaðið um ábyrgð
stjórnenda fjölmiðla og leggur til
— í hálfkveðnum vísum — að þess-
ir stjórnendur taki upp óopinbera
ritskoðun í málinu. Fari sér hægt
að minnsta kosti.
HP — Heigarpósturinn — biaðið
sem á frumkvæði í Hafskipsmál-
inu, veltir því fyrir sér í leiðara fyr-
ir viku, hvort Morgunblaðið sé
fréttablað, eða ekki. Nær væri að
velta því fyrir sér í kjölfar sunnu-
dagsleiðara Morgunblaðsins,
hvort stjórnendur þess líta á blað-
ið sem kirkju og sjálfa sig sem páfa
— umboðsmenn sannleika og sið-
ferðis í landinu.
í fréttaskýringu sinni í HP í sl.
viku bendir Óskar Guðmundsson
blaðamaður á það, að almenning-
ur geti aðeins reitt sig á suma fjöl-
miðla varðandi umfjöllun um hinn
pólitíska þátt Hafskipsmálsins.
„Hið opinbera kerfi stjórnmála-
flokkanna hefur vísað þessum
þætti, hinni pólitísku spillingu, frá
sér. Það reynir því á þrek fjöl-
miðla,“ segir Óskar Guðmunds-
son. Og þetta er rétt niðurstaða.
Um það virðist almennt sam-
komulag handhafa hins opinbera
valdakerfis að draga úr upplýs-
ingastreymi af Hafskipsmálinu og
beita fyrir sig því samtryggða
valdi, sem hengir menn saman
neðanjarðar. Ályktun útvarpsráðs
bendir í þessa átt. Afstaða Morg-
unblaðsins og hinna flokksblað-
anna gefur til kynna að stjórn-
málafiokkum sé mikið í mun að
ekki verði skyggnst í allt of mörg
skúmaskot Hafskipsmálsins. Þau
mál gætu verið fleiri. Eða eru
stjórnmálaflokkar ekki reknir að
meira og minna leyti fyrir fjár-
stuðning frá fyrirtækjum í landinu
— stórum og smáum?
Uppgjör Hafskipsmálsins snýst
ekki aðeins um stórfyrirtæki, rík-
isbanka, milljarða og opinbert
stjórnkerfi. Það snýst fyrst og síð-
ast um það, hvort hið óopinbera
valdakerfi verður afhjúpað eða
ekki. Þess vegna verður almenn-
ingur að treysta á fjölmiðla. Upp-
ljóstranir HP breyta vonandi
landslaginu í fjölmiðlaheiminum
og verða til þess að fréttamenn láti
ekki „útvarpsráðin" stöðva sig.
Þeir hafa skyldum að gegna við
lesendur og áhorfendur — ekki
við sovétin.
ARKET
Sænska gæðaparketið

w
HREINNA LOFT
Það er ekki bara hreinna loft og auðveldari þrif sem fylgja þvf að velja
TARKETT PARKETT á gólfin.
TARKETT PARKETT er heimsfrægt fyrir stöðugleika.
TARKETT PARKETT hefur sérstaklega sterka lakkhúð.
TARKETT PARKETT er auðvelt I uppsetningu.
Þeim fjölgar sifellt sem velja TARKETT PARKETT á gólfin, þvf þeir vita að
þau verða fallegri og fallegri með hverju ári sem líður.

HARÐVIÐARVAL
KRÖKHÁISI 4 110 REYKJAVÍK SÍMI 671010

stærstu sérverslun
landsins með sport-
veiðivörur.
Valin merki — Vönduð
vara — Kynningarverð
Allt í veiðiferðina
Verslunin
eióiv
Langholtsvegi 111
104 Reykjavík > 6870'90
fyrir stóra sem
smáa.
Gott verð,
betri búð.
Eitthvað fyrir
alla, konur sem
karla.
Veiðivon
vonin sem ekki
bregst.
r.
I
HELGARPÓSTURINN 9