Helgarpósturinn - 03.07.1986, Síða 19

Það mun sjálfsagt öllum lesend-
um vera ljóst að nefndir eru hið
mesta þarfaþing og án þeirra er erf-
itt að komast að nokkurri niður-
stöðu um hin bestu mál. Menn hafa
deilt um hver hafi fundið upp nefnd-
ina en flestir munu þó sammála um
að það hafi góður Guð gert er hann
skaut á fundi með Adam til að reyna
að finna láusn á leiðindum þess síð-
arnefnda. Eins og öllum er kunnugt
varð niðurstaða þess fundar hið
haganlegasta nefndarálit sem hefur
staðist tímans tönn með mestu
prýði. Síðan því áliti var skilað í
heiminn hafa margar nefndir fæðst
og dáið og bætt heiminn á margan
hátt.
Eftir því sem menn hafa sótt
meira í fjölmennið hefur nefndun-
um fjölgað enda af nógum vanda-
málum að taka til að finna á þeim
lausnir. Þegar í nútímann er komið
eru nefndirnar orðnar það margar
að erfitt er fyrir venjulegan mann
að komast í gegnum ævina án þess
að verða skikkaður í nefnd ein-
hverntímann á lífsleiðinni. Fáir hafa
þó veitt mikinn mótþróa, þar sem
það þykir virðingarvert að gegna
trúnaðarstörfum fyrir samfélagið,
eins og það heitir.
Ráðsettir hags-
munaaðilar
En ekki eru allir jafn eftirsóttir til
nefndastarfa. Samkvæmt lauslegri
könnun Helgarpóstsins eru rúm-
lega miðaldra ráðsettir karlar girni-
legri til nefndasetu en aðrir hópar.
Þetta á sérstaklega við þá karla er
hafa klifrað upp metorðastigann hjá
ríki og bæ eða eru mikilsvirtir at-
hafnamenn eða verkalýðsfrömuðir.
Það skal þó tekið fram að þetta á
einkum við nefndir sem starfa á
vegum ríkis, borgar og hagsmuna-
aðila vinnumarkaðarins, eins og
það er kallað. Á vinnustað greinar-
höfundar er einungis ein nefnd
starfandi og kallast skemmtinefnd
og í henni eru tveir karlar en hvor-
ugur miðaldra, þó svo að þeir séu á
góðri leið með að verða það.
Ástæður þess að ráðsettir karlar
sækja svo stíft eftir því að komast í
nefndir og eru gjarnan skipaðir í
þær, eru margar. í fyrsta lagi má
geta þess að karlar hafa í gegnum
aldirnar viljað hafa ákveðnar reglur
í samskiptum sínum innbyrðis, öf-
ugt við konur sem eru mun losara-
legri í þessum málum. I öðru lagi
hafa karlar alltaf viljað dúlla sér ut-
an heimilisins, sem fjærst frá potta-
glamri og barnagrát, og orðskakast,
eða skakast á annan hátt við kyn-
bræður sína. í þriðja lagi má benda
á að nefndir á vegum ríkis og bæja
eru yfirleitt skipaðar fulltrúum
hinna ýmsu hagsmunaaðila og eins
og kunnugt er hafa fáir hópar jafn-
mikilla hagsmuna að gæta og rúm-
lega miðaldra ráðsettir karlar.
Þrautpíndir nefndamenn
Þótt mörgum þyki það hin besta
skemmtun að sitja nefndafundi eru
þó til þeir menn sem samfélagið hef-
ur valið það oft til trúnaðarstarfa að
þeir eru orðnir þrautpíndir af
nefndasetum. Því hefur með tíman-
um þótt nauðsynlegt að veita þess-
um mönnum einhverja umbun fyrir
setur sínar og margir þessara
manna hafa snúið sér alfarið að
nefndastörfum og hafa af þeim sínar
aðaltekjur. Til þess að það sé mögu-
legt er nauðsynlegt að vera í stjórn-
málaflokki sem er í stjórn, bæði til
að tryggja að maður verði valinn í
nefnd og eins til að beita áhrifum
sínum til að nýjum nefndum verði
komið á fót.
En þó svo að rúmlega 3000
manns sitji í nefndum á vegum ríkis-
ins eins, þá flá þeir ekki allir feitan
gölt með nefndasetu sinni. Margar
af þeim 555 nefndum, sem ríkið hef-
ur á sínum snærum, eru illa og sum-
ar jafnvel ekkert launaðar. En með
lagni og festu má hafa gott uppúr
sér ef menn velja nefndirnar af kost-
gæfni. Sumar þeirra eru hinsvegar
svo illa launaðar og púkalegar að
það vill ekki nokkur almennilegur
maður vera í þeim.
Eilífar nefndir
En til þess að nefndir skili árangri
þarf að vanda valið á umfjöllunar-
efni þeirra og reyna að hafa það
hnitmiðað og skýrt afmarkað.
Nefnd sem fjallar um jafn yfirgrips-
mikið efni og stöðu og þróun Islands
mun sjálfsagt aldrei skila neinu
nefndaráliti sem vit er í, sama
hversu nefndarmenn kunna að vera
duglegir og samtaka. Hins vegar er
létt verk og löðurmannlegt að
semja frumvarp til laga um íslenska
málnefnd, enda kláraði nefndin,
sem fékk það verkefni, það á rúmri
viku og varð fyrir bragðið fljótvirk-
asta nefndin á árinu 1984.
Aðrar nefndir geta aldrei lokið
störfum sínum. Geysisnefnd mun
sjálfsagt starfa svo lengi sem hægt
verður að kreista einhverja vatns-
gusu úr þeim sögufræga hver og
seint mun tíðarfar hér verða það
gott að ekki þyki nauðsyn að hafa
Vorharðindanefnd að störfum. Um
næstu áramót mun elsta nefnd á
vegum ríkisins leggja upp laupana
eftir að hafa starfað óslitið frá 1888.
Þetta er nefnd gæslumanna Söfnun-
arsjóðs íslands, en á löngum líftíma
nefndarinnar hefur sjóðurinn glat-
að hlutverki sínu og var orðinn flest-
um gleymdur er stjórnvöld tóku sig
til og lögðu hann niður. Frá og með
næstu áramótum verður Verðlauna-
nefnd Gjafar Jóns Sigurðssonar
elsta nefndin á vegum ríkisins en
hún hefur starfað frá 1912.
Vitrænar nefndir
En hvernig svo sem litið er á
nefndirnar er ljóst að þær eru nauð-
synlegar og nánast frumforsenda
þess að einhverntímann verði tekin
skynsamleg ákvörðun. Það er til
dæmis erfitt að gera sér í hugarlund
hvernig þær tuttugu manneskjur, er
vinna á Helgarpóstinum, færu að
því að koma sér saman um hvernig
þær ætti að skemmta sér, hefðu þær
ekki skemmtinefndina til að taka
ákvarðanir. Eins eru nefndirnar á
Alþingi undirstaða þess að það geti
starfað af einhverju viti. Þó svo að
fundir í sameinuðu þingi og í þing-
deildunum séu oft líflegir og dægi-
legir á að horfa, er það markið í
nefndum þingsins sem kemur hátt-
virtum þingmönnum til að komast
að vitrænum niðurstöðum.
Ástæða þessa er sjálfsagt hið forn-.
kveðna að því verr gefast heimskra
manna ráð því fleiri koma saman.
Því hefur það í gegnum árin reynst
árangursríkast að einangra sem
fæsta menn frá hinum og fá þeim til-
tölulega afmörkuð viðfangsefni.
Með þeim hætti er hægt að ná fram
niðurstöðu er stærri hópur manna
væri gersamlega ófær um að sætta
sig við.
Því má búast við því að um langan
aldur enn hittist menn, sem til þess
eru kallaðir, yfir kaffi og pönnukök-
um og spjalli saman og kynnist, þjóð
sinni til giftu. Og uppskeri sjálfir ein-
hverja aura, virðingu og vináttu
áhrifamanna er þeir deila nefndar-
setunni með.
HVERT MAL SINA NEFND
OG HVER MEFMD SfN/\ NEFNDARMENN
STJORN NEFNDARAÐS RIKISINS
3035 NEFNDARMENN í 555 NEFNDUM Á VEGUM RÍKISINS
Þegar skrá um stjórnir, nefndir og
ráð á vegum ríkisins er flett, kemur
í ljós að til eru nefndir um nánast öll
möguleg og ómöguleg mál. Þar er
að finna nefndir um ofbeldismyndir
og loftmyndir, gœsaveidar og flokk-
un kartaflna, inniþurrkun á bolfiski
og starfskjör presta, orlof og nýja
tœkni og svo framvegis.
Misvel hefur tekist að gefa öllum
þessum nefndum þjál nöfn. Sumar
bera stutt og skýr nöfn eins og
Ordunefnd, Hamfaranefnd, For-
varnarnefnd, Amfetamínnefnd,
Manneldisráb, Eiturefnanefnd,
Beitunefnd, Lobnunefnd og Hvala-
nefnd. Flugráb er stysta nafn á
nefnd eða ráði á vegum ríkisins og
síðan koma Hafnaráb og Lána-
nefnd. En það bera ekki allar nefnd-
irnar svona þjál nöfn og nefndar-
menn sem sitja í nefndum á borð við
Nefnd til samningsgerbar afríkisins
hálfu vib Hitaveitu Suburnesja um
sölu á háspennulínum í eigu Raf-
magnsveitna ríkisins og Rafveitu-
kerfa ríkisins innan þeirra sveitar-
félaga sem abild eiga ab Hitaveitu
Suburnesja, hljóta að þurfa á góðum
lungum að halda þegar þeir hringja
heim og tilkynna að þeir þurfi að
fara á fund.
En ekki gefa nöfn allra nefndanna
til kynna um hvað þær fjalla. Til
dæmis er 8 manna nefndin mjög
dularfull og ekki verður maður mik-
ils vísari af að vita að hún er undir-
nefnd 17 manna nefndarinnar.
Samrábsnefnd, Nomeskonefnd ís-
lands, fslenska stablaskrárnefndin,
Skababótanefnd og NOMUS-nefnd-
in eru sömuleiðis leyndardómsfull-
ar.
Nokkrir staðir á íslandi þykja það
merkilegir að ekki þykir annað fært
en að sérstakar nefndir fjalli um
málefni er kunna að tengjast þeim.
Þannig eru til Þingvallanefnd,
Hrafnseyrarnefnd og Geysisnefnd.
Þá fá nokkrar dýrategundir sérstak-
ar nefndir útaf fyrir sig. Áður var
minnst á Hvalanefnd og Lobnu-
nefnd en einnig eru til Lobdýraleyfa-
nefnd, Starfshópur um vinnslu á kú-
fiski og Nefnd um tilraunadýr.
Sumar nefndir hafa þungar skyld-
ur eins og Nefnd til ab gera tillögur
um abgerbir til varnar því ab hraun
geti runnib ab og skemmt Kröflu-
virkjun. Vorharbindanefnd þarf
sömuleiðis að fjalla um mikla vá og
Nefnd um mebferb sprengiefna hef-
ur æði hættulegt umfjöllunarefni.
Fundir þeirrar nefndar hljóta að
vera spennandi á sama hátt og fundir
Nefndar um gœbamat á smjöri og
osti hljóta að vera mettandi.
Sumum nefndum hefur verið falið
nær óyfirstígandi verkefni. Það þarf
hugaða menn til að taka sæti í Nefnd
til ab kanna orsakir verbmyndunar
á raforku til almennings, Starfshóp
til ab kanna vinnutilhögun á skatt-
stofum og gera tillögur til úrbóta.
Nefnd til ab kanna stöbu og þýbingu
íþrótta í þjóbfélaginu, Nefnd um
skort kennara í hússtjórn og heim-
ilisfrœbum og Nefnd um áhaldahús
Hafnamálastofnunar ríkisins.
Sum málefni eru það flókin að
ekki nægir að ein nefnd fjalli um
þau. Þannig störfuðu samtímis á ár-
inu 1984 Nefnd um endurskobun
laga um atvinnuréttindi vélstjóra og
skipstjórnarmanna á íslenskum
skipum, Nefnd sem veitir undan-
þágur til vélstjóra og skipstjórnar-
manna á íslenskum skipum og Ráb-
gefandi nefnd um veitingu undan-
þága til vélstjóra og skipstjórnar-
manna á íslenskum skipum. Hins
vegar voru aðrar nefndir látnar ein-
ar um að fjalla um mjög yfirgrips-
mikil og mikilvæg málefni. I því
sambandi má benda á Afreks-
merkisnefnd, Stjórn sjóbsins Þjób-
hátíbargjöf Norbmanna, Nefnd til
ab fjalla um samskipti vib Vestur-Is-
lendinga, Nefnd um málefni búfjár-
genbanka, Beitunefnd, Matsnefnd
vínveitingahúsa, Nefnd til ab fjalla
um Bergþórshvolsprestakall, Utan-
ríkismálanefnd Þjóbkirkjunnar,
Nefnd um orlof, Ferbakostnabar-
nefnd, Skipulagsnefnd fólksflutn-
inga, Uthlutunarnefnd atvinnuleyfa
til leigubifreibastjóra í Reykjavík,
Nefnd um varnir gegn flugránum,
Prófnefnd kafara, Frímerkjaútgáfu-
nefnd, Nefnd um mönnun stóru tog-
aranna, Nefnd um komu og dvöl er-
lendra ferbamanna, Nefnd um veit-
ingasölu og gistihald, Gufubor-
stjórn, Samstarfsnefnd um um-
hverfisathuganir, Höfundarréttar-
nefnd, Handritaskiptanefnd, íslensk
málnefnd, Samstarfsnefnd um upp-
lýsingamál, Skobunarmenn kvik-
mynda, Nefnd um fuglaveibar og
fuglafribun, Nefnd til ab fjalla um
ályktun Rithöfundasambands Is-
lands frá 5. maí 1984 og fleiri og
fleiri og fleiri og fl.
Alls sitja 3035 manns í 555 nefnd-
um á vegum ríkisins.
leftir Gunnar Smára Egilsson
HELGARPÓSTURINN 19