Alþýðublaðið - 11.02.1938, Page 3

FÖSTUBAÖ 11. FISR. 19S8.
ALFfSUBLASI9
ALÞÝBUBLAÐIÐ
L ««710»!
F. R. VALDEMARSSON
AFCRSIBSLAt
AL>VBeHUSINC
(Inng»npnr h& Hvnrttiégötnt,
itHA&l 4S00-4m
4!XX): Afgrelðtia, auglýsmgai.
4íX)l: Riiatjórn (Innlendar Sréttlr),
tí502: Ritstjóil.
<*03: Viihj. S.VilhjálmBson(heima)
4íXM: F, R. Valdernarsson (heíma)
4005: Alþýðuprentsmiðjan,
4906: Afgreiðil#.
AUFfÐUFlENTSM19XAH
Erottvikning
Héðins Valdi
marssonar.
ÞEIM, sem fylgst hafa nueð
stjó-'nmálaferli Héðins VaLdi-
marssonar upp á síðkaB-tið, hefir
verið pað Ijóst, að það hlyti svo
að fara, að hann yrði aigerlega!
viðskila við flokk sinn. Starf&emi
hans siðus’íu mánuðina hefir ver-
lð þess eðlxs, að það var ekki
hœgt að svara henni öðruvisi en
með b.'otivikningu, ef ekki átti
alger’ega að yfirgeía siefnu Al-
þý’Juflokksins og leggja allt starf
hans í rús'tir.
Ef til vill finnst mörgum að
stjóm Alþýðusambandsins hafi
verið seinþneytt tll vandræða og
iá’.ið helzt tál lengi við gangast
klofningsstarfs'smi H. V., en þeg-
ar li ið er á fyrri starfsemi H. V. í
Áiþýðuf.okknum, verður það að
teljast afsakanlegt, þótt stjórn
Alþýðuílokksins veigraði sér í
lengstu lög við að tnia þvi, að
um svo aigerða stefnubneytingu
væri að reeða hjá H. V. Hún hefir
beðið og beðið áíekta til þess
að ganga úr skugga um hvort
H. V. snéri ekki við á þeim
braut, sem hanm var kom-
inn út á. Nú þegar H. V. hefir
'tekið upp hatrammlega baráttu
gegn flokki sinum í andslæðinga-
blaði og beinlínis gent tdlraun til
að gera fyrirtæki flokiksins gjald-
þnota, þé er öllum ljóst, að Héð-
lnn Valdimarsson á ekki lengur
samleið með flokknum, að um
álgera siefnubreytingu í skoðun-
um hans er að ræða.
S.uttu eftir alþingiskosningam-
ar í sumar.kom H. V. fram með
ti'.lðgu í Dagsbrún um að Alþýðu
flokkudnn skyldi taka upp samn-
inga við Kommúnistaflokkinn um
„tafartausa sameiningu" f.okk-
anna. Sljórn Alþýðufokksins og
allur þorri meðlima flokksins var
því meðmælt að gerð væri tilnaun
líl að sameina flokkana, ef hægt
væ 1. Þessi tilraun var gerð.
Samningatilrauni:nar leiddu í
ljó.3, að kommúnistiar vildu enga
sameiningu, ne.na því aðeins að
hínn sameinaði flokkur yrði kom-
múnistiskur flokkur. Samninga-
nefndin áleit því með réttu þýð-
ingarlaust að halda áfram samn-
ingum og stjórn Alþýðuflokksins
lýsti því yfir, að samningunum,
væri sli.ið.
Þá tekur H. V. sig til ó bak
við sambandsstjórnina og fer að
semja við ío'sprakka komim,úni.sta
upp á eigin spýltur og í algerðu
hei'mildarleysi. Á Alþýðusiam-
bandsþinginu, sem síðar var kall-
að saman, leg,gur harxn siðan
fram f.umvarp að stefnuskrá.sem
hann hefir náð s'amkomulagi um
við forsprakka komrnúnista.
Ef það hefði verið’ samþykt ó-
breytt, ihefði hinn sameinaði
floldcur verið koinínn yfir á
giur.dvöll koniin.únismans. Al-
þýiu-ambandsþingið samþykkíi
siðan tilboð um sameinin.gu til
Kommúnistaflokksins, sem átti að
standa til 1. des., en falla þá nið-
ur, ef kommúnistar vildu ekki
að því ganga. H. V. lofaði því
báííðlega I votta viðairvist, að
hann skyldl hætta ðllu samninga-
makki við kommúnlita, e! þeir
gengju ekki að þv! \tilboði, á
»ma hitt og h*nn hefir marg-
íinnis viðUrkent, að sameinfng-
in hafi ítrandað á vantandi sam-
einingarvilja kommúnista.
Þrátt fyrir samþykktir Alþýðu-
sambandsþings, þrátt fyrir það
þótt þíngið lýsti því yfir, að þaö
teldi hvem réttrækan, sem héldi
uppi klofning,sstarfssemi, og fyrir
skipaði stjórn Alþýðusambands-
ins að koma fram sem einnmað-
ur gagnvart kommúnistum, þrátt
fyrir gefin loforð, heldur H. V.
áfram samningum sínum við
kommúnista, svo hann t. d. vao-
rækir öll þingstörf vegna fund-
arhalda með þeim.
Enda þótt honum sé Ijóst, að
kommúmistar vilji enga samein-
ingu, nema því aðeins að hún sé
á kommúnistiskum grundvelii, —
tekur H. V. upp samninga um
,sa;infylkingu“, sem hann hafði
manna mest fordæmt og hein-
línis gengist sjálfur fyrir þvi, áð
þeir Pélur G. Guðmundsson og
Árni Ágústsson yrðu gerðir ræk-
ir úr flokknum fyrir það, að þeir
óskuðu eftir samvinnu við kom-
múnista. Eftir að hver maður
með ó'brjálað'ai skynsemi, getur
sagt' sér sjálfur að sameinlng er
ómöguleg, vegna þess að komm-
istar vllja enga sameinmgu, held-
ur H. V. áfram' samningum við
þá. Slík starfsemi getur aðerns
þýtt það, að H- V. er genginn
kommúnistum á hönd, að hann
miðar markvist að þv5 aö kljúfia
AlþýðuPxOkkinn.
Þeir, ,sem tiúðu því, að H. V.
Vildi raunvemlega sameiningu
flokkanna, hljóta nú að sjá, að
tilgangur hans er aillt annar.
En hver er ástæðan til þessarar
stefnubreytingar H. V., ssm hefir
gert það að verkum, að hann
leitar nú bandailags við sína
fyrri haíur,smenn og vill ganga að
öilum skilmáium þeirra?
Það á seranllega eftir að koma
betur í ljós, hverjar em hinar
dýpri orsakir til klofnrngsstarfs-
semi H. V. Persónuleg óvild
hans á nokkrum beztu mönnum
Alþýðuflokksins, persómuleg
valdagirni hasns sjálfs til æðstu
vaLda Iranan flokksins hafa vald-
ið miklu um fraanferði hans, en
ekki er óliklegt að aðrar dýpri
orsakir eigi efíir að koma í ljós.
Auðn
Aístrikanirnar.
BLAÐ kommúnista birtfr í gær
útdrá'tt úr ræðu Héðins
Valdimarssonar á kaffikvöldi þvi,
sem1 starfsmenm A-liistans héldu
á þriðjudagskvöldlð. H. V. gefur
þar ótvírætt i skyn, að fjöldi
Alþýðuflokksmarma hafi sikilað
auðu og kennir m. a. því um at-
kvæðalap listans, og málgagm
kommúnista hefir þrásinnis áður
|a’.að umi auðu . seðlana frá
„hægri leiðtogumi Alþýðú-
flokksins og fylgiliði þeirra."
Gefuir það í skyn, að þess-
ir menn hafi svikið A-listann og
á ekki. nægilega hörð orð til að
lýsa þessari „pólitísku stiga-
mennsku."
Við kosningarnar komu frarn
150 auðir seðlar. Getur það ekki
tallist há tala, miðað við allan
atkvæðafjöldann. Við kosningarn-
air ívor komufram 113auðir seðl-
ar. Munurinn er ekki ýkja mik-
ill og bendir ekki til þess að um
skipu'.agða slarfsemi til þess að
fá fólk til að skila auðu, eins
og Þjóðviljinn gefur í skyn, hafi
verið að ræða.
Benda má á það, að í Hafnar-
firði voru 18 auðir seðlar og jjr
það hiutfallslega meira en I
Reykjavík; þar befðu aðelns átt
að vera 15 auðir seðlar til þess
að sama hlutfall væri og í
meno bv
Mynd Leifs heppna við sýningarskála tslendinga
Skýrsla þrlggja kunnra Vestur*
íslendinga til rikisst|órnarinnar
A TVINNUMÁLARÁÐHERRA Haraldur Guðmundsson
fékk þá Vestur-íslendingana dr. Rögnvald Pétursson,
dr. Vilhjálm Stefánsson og Guðmund Grímsson dómara til
að takast á hendur rannsókn á möguleikum fyrir okkur ís-
lendinga til að taka þátt í heimssýningunni í New York.
Starf þeirra, sem hefir verið allviðfangsmikið, hefir nú
borið ágætan árangur og er nú undirbúningi af þeirra hálfu
langt komið og einnig undirbúningi hér heima.
Alþýðublaðið birtir hér á eftir útdrátt úr skýrslu, sem
Rögnvaldur og Guðmundur hafa sent ráðherranum og er
hún skrifuð í New York:
„Uradir eíras og við komum til
New York, fórum við á futnd
sýniragaTnefndarinnar, höfðum
einnig tal af Vilhjálmi Slefáms-
syni, og tók haran þekn tilmæl-
um vel, að starfa með okkur
hér og síðar meir reynast hjálp-
leguT við að vekja athygli á þátt-
töuk tslands i sýningurani. Höfum
við svo allir verið hér að verki
síðan, þó' seint hafi gengið og
verið torsótt með flest, einkum
með að fá full'naðair samþykki
fyrir þvi, sem við höfum farið
fram1 á. H-efir aðailega síaðið á
því, að sýningamefndin heíir ekki
getað (og þatr af leiðandi ekki
búrn) ákveðið endanlegt fyrfr-
komulag og tilhögun sýningar-
ínnar. Bandarikjastjóm reiisir all-
ar byggingar, sem léðar verða
erlendum þjóðum og kostar þær
að öliu leyti. A byggingu þessara'
skála er ekki byrjað. Sumarið
hefir genjgið í að undirbúa völi-
imn, sem tekinn er úr mýri upp
ftá svo nefndum Flushlng Bay.
Verðiur sýnlngarvðllarlnn rúmar
3 enslcar mílur á lengd og um
2ljiTCLbi á breidd. Er nú búið að
samþykkja, hvennig völlurinn
verður útlagður (Laindscape Plan)
og verkinu nokkuin veginn lokið
við þurkun og innfyllingu. Kom-
in eru upp heiztu hús sýningar-
nefndarinnar sjálfrar, en byrjað
veTður nú strax á öðruim bygg-
ingum, og er búist við að þeim,
verði Jamgt komið á næsta sunxri.
Reykjavík. I Hafnarfirði vont
allir þeir menn, sem til mála gat
komið að kærnust að á A-listan-
Um, hreinir Alþýðuflokksmenn. —
Enginn kommúnisti gat komizt
að. Það erþó f jarri Aiþýðuiblaðinu
pð gafa I skyn að það hafi verið
kommiúnistar, sem sviku listaim,
en það væri jafn nærtækt og
aðdrótta'rtir kommánista að Al-
þýðuflokksmö'nnum i Reykjavik.
En hver er sönnuniin fyrir því,
að auðu seðlunum hafi frekar ver-
ið skilað af Alþýðuflokksmöninum
en kommúnistum?'
Útstrikanimar á listanum, sem
| ern þó það eiriá, sem hægt er að
jj draga ályktanir af um holfustu
flokkanna við listann, sem heild,
benda eliki í þá átt, að það hafi
frekar verið Alþýðuflokksmenn
en kommúnistarnir, sem skiluðu
auðu.
Það héfir komið í Ijós við taln-
ínguna að rúmlega 80 kjósendur
strikuðu út Alþýðuflokksmenn á
llstanum' og rúmlega 90 strikuðu
út kommúnista. Hluitfallslega hafa
því mikiui fleiri kommúnistar
strikað út. Allt bendir til þess, að
auðum seðlurn hafi verið skilaið
ísvipuöu hlutfalli.og kommúnist-
ar því skilað hlutfalislega miklu
fleirri auðum seðlum en Alþýðu-
flokksmenn.
Borg út af fyrðr sig.
Sýningarsvæðið verður borg út
af fyrir sig, með raf-, vatns- og
gas-leiðslum. Vec’ðux settur faist-
uir taxti á hvort um sig, er eigi á
þó að faira frarn úr því verði,
sem sett er 1 baanum. Löggæzia
öil verður í höndum nefndarinn-
air, enn fiemur e'.dvðm og aimaö
þess háttaa". Enga aukaþóknun
gireiða þátttaikeradur fyrir þessa
þjónus'tu, en ákveðmn skatt
gaeiða þeir nefndinni af öliu sem
þeir seija þar é staðnum, hvort
helduT eru sýningarmunir eða
matur," en sá skattur verður ekki
hár, er enn ekki alveg ákveðinn,
en fer ekki upp úr 10o/o.
Verkið, sem fyrir okkœr lá,
efir okkar skiiningi, var aðallega
þetta:
Aið leita allita fáanlegra app-
iýslngia aðlútandi þátttökn er-
Imdra þjóða, hvaða skyldur þær
undiigengjust, hverra hlunniirada
þær nyíu, hvemig þær gaetu hag-
að starfi slnu, hvaö þeism væri
leyft að gera við að tundirbúa
sýningarskála sína (innflurtt vtranu-
'fóilk, sérfræðingar, fagmenn).
Þessti vair greiðlega svarað, því
samþyktir voru til fyrir öllu
þessu. Allair þjóðlr njóta sacna
réttar seira fríriki Bandaiikjainna.
Þæir njóta lögvemdar, iðggæzlu
og þeirra fríðinda, sem á boð-
stóluim eru. Þó verða þær sjálf-
ar aö íko*da etgin vátrygging
giegn allri hættu, jieirra sýningar-
muna, er þær vilja. Vátrygging
þessa eru þær sjálfráðiar aið hvar
þær kaupia. Ég gait þess, að Is-
Jand inyndi vátryggja í vátrygg-
irxgarsiambandí sínu heima fyrir,
og var því itil (svanað, að það væri
í állia staði leyfilegt. Skyldur og
kvaöir ern elgi aörar en að fraan-
an eru táldar. Ef uju hölu er að
ræða á dnhverjuim munum, þá á-
kveða tölllögin hvað gneiða skal,
ef um máltíðiri* ræðir, ákveður
sý i’ga'nefntíin lulurar.indagjaldið.
Hver þátttakaradi er og skyldur
tii að halda reglur þær, sem sýn-
imgamefradin á’kveður meö hreiiv
iæti o. s. frv.
Þjóðirnar ráða útliti
skála sfnna.
Er'leradar þjóðir mega að öllu
ieyli fyrirskipa og ráðstafa verki
við aö uradirbúa skáila sína og
skreyta þá, koma fyrir sýniingar-
numum o. fil. og vista til þess
vinraihjálp, svo sem smíði, vegg-
fóörara og adla fiagmeran, og
gjallda þeiin þaö kaup, sem um
semur, en erfiðismenn, sem engir
ættui aö þurfa að vera, verðá
þær áð vista hér. Þá mega þær
og semja viö hvem sem er aö
vinna alt þetta verk, eða eira-
hvern hluta þess, eftir samningi.
Þær xnega og ieigja frá sér nek&t-
ur alirar greiðasölu, ef þeim þyk-
ir það hagkvæmara, en þó bera
ábyrgð á rekstrirarm. Ætlast er
til, að erlendar þjóðir, er rekai
greiðasölu íranan sirana vébaaxda,
Leggi aðaláheralu á að frambena
þann sérataka mat, sem heima
hjá þeim er tíð'kaður; koanast
þær með því móti hjá strangari
regiugerð, sem sett er almeran-
um vei.ingastöðum; þó iraega þær
haga matsð’u þaranig, að gestuira
sé gefinn kosíur á að velja um
rétti, eftir vl’d, en þó svo, að
einhver sérréttanna fylgi máltíö-
rnnl. Frystlgeymslur verður aÖ
semja um við hiutaöeigandi féiög
hér i borginni; sýnlngamefndira
gerir engar ráðstafanir fyrir því.
Raffrysting er fremur ódýr og
má koma' rafskápum fyrir i eld-
húsunum.enum kosínað áþví er
ekkl sem steradur hægt ,að fá
fullnægjandi upplýsingar. Lenda
má af sjó fa&t upp viö sýningar-
svæðlðy og er þair ákveðið víð-
áttmnikið skipuLag. Þar er sett
fríhöfln og vönir, ailar teknar i
Lajad, undainskyidar skatti. Leyfir
legt er skipxxm asð dvelja þar um
leragri eða) skemri tíma, og gest-
um aö búa þar.
ísienzkl staóurlnn.
Um þettáj urðu dálitlar tog-
streytur og furadum viö strajx aö
maiðurinn, sem aöaJíega hefir má)
þettat meö höradum, hafði 1 suftnar
sem léið, ráðfært sig við ein-
hverja usn sýningarstaö IsJands.
Stakk hann fyrst upp á því, aö
Island fésti sér aðeiras háift
svæöi, 50 feta frannihlið, 100 feta
Janga. Þvi raedtúðuan við ákveðiö.
Avinningur að því var engiínn!
fyrir Islanid, þar sem skálinn
var ókeypts, en sýniileg óþcegiradi
á hinn bógirm aö geta gesxgið
svo frá framhliö, að staöurinn
yriði ábærilegur. Þá fannst oJtk-
ur og þarQaust, aö lslalrad léti
þreragja svo aö sér, aö ektó færi
meira fyrir því, era ostsköfunni á
milli brauðslnelðanina. Svo verður
frá iinngöngum gengiö og frara-
hJiðunu sýningarsJtálaras, að hæg-
lega gelur gesturn sést yfir þær
sýningairbúðir, sem framhlið hafa
og JítiÖ tækifærf er gefið, tii
þess að vekja eftirtekt ú sér. Þá
höfum vlö og atmað í hyggju, er
ú hcimti myndarlega og sæmiiega
bifrdðaframhiið, en það var, ef
leyfi fengist til a(ð raota Leifs
Eiirikssonar myradastyttxma við
framhiið sýningairskálairas — til
þess að auðJtenna hann og tengja
IsJand á sögulega visu lírítónu,
sem fyrir sýninguirani stendur. —
Kom þetta til tals á fundi bcráða-
blrgðanefndar yðar í baust, eins
og yðuir er kxxnnxigt. Eftir þvi,
sem við komumst næst, eiru það
aöeins fnumstæðxxsíu þjóðir, sem
settái' eru niður á j>essum' „hálf-
svæSium". Fannst okkur ekki við
þáð unaradi fyrir islamds hönd.
Eftir nokJtuirt skraf um þetta
og ítalriegt viðtal við aðalréöa-;
maun sýningamefndarinnar, aö-
mírál, William H. Staradley, var
aö loJfum' samþykkt aö útihluta
Islandi „heilt svæði“. Var þá eft-
iir aö ákveða staðinn. Álittun við
að ábærilegustu staðirnir væru i
námundat við aðal sýningarhðll
Bandaríkjanna, og fórum við
fram á, aö lslaradi væii visað þar
til núms.
Aðal-korasúll Daraa, hr. Georg
Bech, tókum við aö raokkru leyti i
róð með okkur, beratun viö feon-
Mm &, aö ef tiS . vU! væri þaö
heppilegm áö lsJand hefðl sér-
stakan atað, fráskilinn Norður*
iöradum, sökum atvinmivega og
afstöðu iaradsins. Var hann því
ekki beírat mótfaiJinn, en þó rajög
lítlð fylgjandi. Fannst horaum'
métlara, að kosið væri svæði í
námunda við Daramönku. Harara
hefir verið okkur að öihx ieyji
hinn vinsamlegasiti, en fyigjast
hefir hann viljaö með því, sem
víð hðfum verið að gjöra.
Skálinn veiður afheratur Iskmtí-
ingum fuliger að utan og innara.
en miLligerðalaus. Veggir sléttiir
en ómálaðir, stein&teypugióJf, ö-
sléttað.
AUar leiðslur — vatn, rafxraagn,
ræsi, gas o. fl. — verða lagðe.r
inn i bygginguraa að kostnaðan-
iausu, getu? svo hver viðtekanidi
lá:ið Jeiða þær ira skálann, senx
iionutn sýnist, en á eígira kostoað.
MHnnlsvarðl Leifs
vió skálann.
Guðm. dómari Grímsson fór
nýlega til Washington, að fá
leyfi til þess að fá að hafa eftir-
Ukingu af Leifsmyradastytturani tll
þess að vekja athygii á íslenzkra
sýniingarskálanum, ef urant væri,
eftirlíking af myndastytturani hér
í New York er nota mætti. Höfð-
um við tal af myndhöggvamnum
— Mr. CaLder — ec býr hér í
borgin/ni, og virtist honum áfram
um að þetta gæti gengið.
Eftir að málið var skýrt fyrir
viðkomandi mönnum, gáfu þeir
samþykki sitt til að myndin yrðá
notuð, og jafnframt skrifiegt leyfi
tll myndasmiðsins um að hontum
yrði léð húra um tima, meðara
hann mótaði aðra eftir henrai, er
notuð yrði meðara á sýningurad
slæði. Kostnaðinn við þetta er
ekki hægt að áætla með raeinni
vissu. Að ágizkan Mr. Calders ei
hann sagður nema allt að 350ÍX)
doll. að meðtöldu veririnu við
að koma myndinni fyrir á sínuro
stað í garðinum. Virtist okkur
þetta \era alltexf mikið fé, þó því
sé ekki að raeita, að mjög værf
það æskilegt, að myndin gætí
verið þar til sýnis, einkum sök-
um þess, sem é haran er Letrað. f
voröi þessu er falið, að starad-
myndin sjálf sé koparsteypa.
eins og sú í Reykjavik, og að
öllu leyti af sömu gerð.
Hefir okkur hugkvæmst, aö
fara þess á ieit við Bandarikja-
stjórnina, hafi hún ékveðið að
prýða garðiran með myndum af
þessu tagi, að hún láti mynd
þessai fylgjast með, en ura það er
ékkert hægt að fullyrða að svo
stöddu, þvi ekki mura áætlan
stjómarinnar komið svo laragt, að
þessu máli.sé ráðstaíað. Enaiála-
leiiun þessari verðxxr haldið
fram þangað til endanlegur úr-
skurður fæst.
Að lokum viidum við wegs
benda ó, að með þvi að svæðið
er þetta stórt, eiras og ákveðið er,
þá má notai það á svo margvís-
legan hátt til þesa að gjðra ís-
Lenzku þ;óðsýninguraa sérstaklega
aðlaðandi og frábrugðna öðrum
þjóðsýningum. Barst elnmitt þetta
atriði i tal við listadeáldarstjónaí
sýniragarinnar, Mr. Vorhees, sem
er sérfróður urn þau efni. Félst
hann á það eitt með öðru, sem
oftast skorti á þjóðsýningar, að
það vært staður innan skálanna,
þar sem þreyttir gestir gætu hvllt
sjg um sturadarbil, og þá raotið
upplýsinga utn leið um laradið
og þjóðina, sem þeir væri stadd-
ir hjá. Einskonar hvíldarstaður,
þar sem gestir jafnframt þvi sem
þeir hvíWu sig, gætu horft á, i
myndasýningu, fegunstu síaði
landsins. Sýning þesisi yrði að
vera hreyfimynd í eðiilegxun lit-
um, ánnars nyti laradslagið shi
ekki. Þá mætti og bylja alla
Frh. 6 4. sitta> j