Alþýðublaðið - 04.03.1938, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGUB 4. MARZ 1938.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRl:
F. R. VALDEMARSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHCSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu),
SlMAR: 4900—4906.
4900: Afgreiðtia, auglýsmgar.
4901: Ritstjörn (innienöar fréttir),
í902: Ritstjóri.
4003: Viihj. S. Vilhjáltnsson (heima)
4904: F. R. Valöensarsson (helma)
4005: Alpýðuprentsmiðian.
4808: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Ósvífni útgerð-
armannanna.
0LL framkoma útgerðar-
manna í sjómannadeilunni
hefir verið svo ósvífin, að það
er fullkomlega tími til kominn
að þessir menn verði látnir
standa þjóðinni reikning á gjörð
um sínum. Vegna hinnar vax-
andi dýrtíðar hafa svo að segja
allar stéttir þjóðíélagsins farið
fram á og fengið hækkað kaup.
Síðast hafa bændurnir fengið
mjólkina hækkaða, einmitt sem
einskonar kauphækkún fyrir
þá. Sú stéttin, sem vinnur eitt-
hvert erfiðasta, og langhættu-
iegasta starf þjóðfélagsins, sjó-
mennirnir, hafa farið fram á
lítilsháttar kauphækkun, en
fengið blákalt nei frá útgerðar-
mönnum, sem meira að segja
til að byrja með neituðu alger-
lega að tala við fulltrúa sjó-
manna.
En síðan hefir komið enn
greinilegar í Ijós að tilgangur
togaraeigendanna svokölluðu
er beinlínis sá, að stefna fjár-
hag þjóðarinnar í voða til þess
að geta kúgað ríkisstjórn og Al-
þingi til að ganga að öllum kröf-
um síirum. Það er ekki nóg með
það, að eigendurnir leggi tog-
urunum, þótt nógur fiskur sé
i sjónum. Þeir neiía algerlega
að leigja togarana tii upsaveiða,
ehda þótt samkomulag hafi
náðst um kaupið við upsaveið-
arnar. Einn þriðji hluti togara-
flotans gæti nú verið á upSa-
veiðum með ágætum árangri.
Til eru menn sem vilja og geta
gert út togara á upsaveiðar, ef
þeir fengju leigða togara, en
hinir svokölluðu togai’aeigend-
ur, sem verða að borga stórfé
til fastra starfsmanna, sem
sitja aðgerðarlausir í landi, harð
neita að leigja togarana.
Þetta er beinlínis gert til
þess að skapa vandræði í land-
inu, komá í veg fyrir að sjó-
mennirnir fái atvinnu, og að
þjóðin fái erlendan gjaldeyri.
Þetta tilræði er því ósvífnara
þegar þess er gætt að í raun og
veru eiga þessir menn ekkert
í togurunum. Þeir hafa sóað öll-
um þeim óhemju gróða sem
stórútgerðin hefir skilað þeim á
góðu árunum, í stað þess að
nota hann nú til að borga sjó-
mönnum sómasamlegt kaup og
endurnýja togarana. Þeir hafa
ekki lækkað launin við sjálfa
sig, svo að vitað sé. Raunveru-
lega eru þeim borguð launin af
ríkínu, af bönkunum, sem ríkið
ber ábyrgð á, og þaðan er spari-
fé þjóðarinnar veitt til þeirra.
Fæstir útgerðarmenn eiga
lengur neitt í togurunum, þeir
eru aðeins umboðsmenn bank-
anna, sem eru eign allrar þjóð-
arinnar. Og þessir menn leyfa
sér að banna upsaveiðarnar,
sem gætu fært þjóðinni mikinn
gjaldeyri og skapað mikla at-
vinnu. Getur þjóðin látið svona
vinnubrögð óátalin?
Málarasveinafélag Reykja-
vfkur tín ára gainalt j dag.
EGYPTSKAR
ClGARETTUR ,
IDAG er MálrJPasvelrafélag
Reykjakílcur 10 ára, það var
stofn: siunxmdaginn 4. marz 1928
í Iö.iskólqnium; stofnsndur vora
16 irxálajpasveinar, en nú teljar fé-
laSgið iim 70 meðllml.
Það má segja, að margar or-
siakir hafi legið til þess, aíð fé-
fag faglærðm málairasveina var
síofnað. Höfuiðástæðan var þó
hinh mikli glundroði, sem rikti
innan iðmarkmar urn þess.ar
muindir. Þá varan stór hópur ófag-
lær'ðm manrna að málaraiðn, ýxn-
ist sem sjálfstæðir atvimiurekend-
ur eða hjá faglærðuim mönnum.
Þetta fyrirkomulag sik'apaði að
líkuim vilta siamkeppni mn vinra-
una, sem síðan hafði svo mikil ó-
hrif á kaup siveima og fcaiup-
grteiðslur. Kaupið var þá upp og
ofan og vangreiðslur mjög tíðar.
Réttur hinna faglærðu máliara-
sveina var þá enjgu meiri en ó-
faglærðm mainma, eða réttana
sagt, þeir höfðu ekki aðstæður
til þesis að hagnýta sér iðnrétt-
indi. Með stofinum félagsins' er í
raiUin og veru lagður grutndvöllur
að stéttarsamtökum islenzkra
miálarasveina.
Á fyrsto þrem árum félagsins
virðist það ekki megnuigt að
Svar útgerðarmanna við til-
lögu sáttasemjara ríkisins sýnir
og greinilega til hvers útgerðar-
menn ætla sér að nota sjómanna
deiluna. Þeir segjast ekki geta
gengið að því að kaupið haldist
óbreytt, nema ríkisstjórnin verði
við þeim kröfum, sem þeir hafi
gert til hennar. Þetta sýnir að
útgerðarmenn neita ekki sjó-
mönnum um kauphækkun
vegna þess að hún sé afgerandi
fyrir rekstur togaranna, heldur
vegna þess að þeir vilja not-
færa sér kaupdeiluna til þess,
að koma gjaldeyrismálum þjóð-
arinnar í algert öngþveiti. —
Stöðvun togaranna er því póli-
tískt verkbann frá hendi stór-
útgerðarinnar, og hrein og bein
fjörráð gagnvart þjóðinni.
leysa þaU verkefni, sem fyrir
lágu, til hlýtar. Þó náðist saan-
komulag við meistarafélagið um
ákveðinm kauptaxta félagsmaama
(kr. 1,60 u:n tímainin).
Árið 1931 færist nýtt Iíf í fé-
lajgsstarfið; enda hiafa þó bæzt
nýir starfskraftar í félagið: þá
er fengin váðurkenining á eftir-
nætur- og helgidajga-vkinukaupi,
einnig: samþykti félagið að hafa
V2 tímá i kaffi tvúsvar á daig, sem •
þektist ekki áður; enda börðust
meistarar mi'kið á móti því. Þá
er fyrst tekin upp fyrir alvöru
baráttan gegn hjálparmönnuim
(f úskurum); ýmsum mönnum,, sem
uránið höfðu leng.i í iðninni, er
gefinn kostur á að gerast með-
lirnir félaigsins, pg þá koma fraim
háværar raddir um að hafa áhrif
á nemendafjöMa í stéttinini á
hverjum tima. FéLagið var eitt
áf stofnendum Iðnsambands
byggingamanna, sem stofniað var
haustið 1931.
Má nú segja, að óslitin barátta
sé haíin iiman féiagsins fyrir
hagsmunamálum félaigsmanina.
Nemend atakmörkunin er eitt
þeirra mála, siem mikill s'tyr
stendur um. Þá var ieitáð sam-
komulags við meist-ara um ýms
málefni félagsins, og vorið 1933
er fyrsti málefnaisamninigur und-
írritaður milli félaganna. 1 hon-
uni var meðal annars ákvæði'um
takmörkun nemenda og skuld-
bindingu imeistara um að note.
eingöngu meðlimi féLagsins til
aillrar málningairv’'mnu.
Þessir málefnasamningar hafa
siðan vérið endurnýjáðir og ávalt
verið bætt í þá nýjum ákvæðum
til hagsbó'ta fyrir meðlimi félags-
ins.
Árið 1934 hækkaði kaupið úr
kr. 1,60 upp í kr. 1,70 um thn-
anm og málefnasaimningur var
gerður um ýms' máiefni.
Vorið 1935 stóðu yfir samn-
ingaumleitanir við mdstarafélag-
ið; ágreiningur varð mdkill um
takmörkun nemenda, sem ieiddi
tiil verkfails, sem stóð yfir í 3Vz
vinwudag og endaði með rnikium
sigri félagsins. Má segja, að þetta
hafi verið eldskím félagsdaxs í
stéttabaráttunni.
Þessi samninguir stóð til vorsins
1937, þá sagði félagið upp samn-
ingum, Samningar náðust eftir
mikla: bairáttu.
Það má segja, að samningur
þessi sé sá bezti, sem félagið
hefir fengið síðan það hóf samn-
ingabaráttu sína; ýms ákvæði,
sem áður voru ekki í samning-
um milli félaganna, voru upp-
tekin, svo sem sjúkra- og slysa-
trygging vegna vinnu, um vinnu
utan Reykjavíkur, öryggi
vinnutækja, hækkun kaups eftir
vísitölu, viðurkenning é sumar-
Ieyfi og kaupgreiðsiur meðlima
íélagsins tryggðar; einnig vax
kaupið sett í samninginn, sem
áður var samiö um utan þeirra;
kaupið hækkaði þá úr kr. 1.70
upp í 1.85 um tíma,nn i dag-
vinnu.
í april 1936 var stofnaður at-
vinnuleysisstyrktarsjóður imnain
félagsins. Greiða félagsmenn 20/0
af vinnulaumum sinum til sjóðs-
íns; þó rennur 1 /6 hluti jjesjs í fé-
Jagssjóð. Sjóðurinn er nú tæp-
lega tveggja ára gamall. Þær á-
ætlanir, sem gerðar voru um vöxt
haps og viðgang, hafa fullkom,-
lega staðizt. 1 sjóðnum eru nú
kr, 5763 33. Sjóðuriinn á almenrs-
um vinsældum a,ð fagna og má
vænta gótðs af starfsemi hans í
framtíðinni.
Málarasveinafélagiið var eitt af
stofnendum S veinasam bands
byggingamamia, þegar Lðnsam-
bandið var lagt niður. Kaiup-
greiðslur málarasveina fara fram
á skrifstofu Sveinasa'mbandsins
og greiiðir hver meðlimur lo/'o af
launum sírtum til starfsemi sam-
bandsims. FéJagið hefir ávalt
staðið fralmarlega I stéttabaráttu
iðnfélaga hér í bænum.
í tilefni 10 ára afmæiinu,
heldur félagið afmætisfagniað í
OddfeUowhöIlinni annað kvöld,
(5. .rnarz) með fjðlbmeyttri skemti-
skrá og dtyizi.
Minnismerkl jríir
drnknaða sjðmenn i
Vestmannaeyjnm.
IVESTMANNAEYJUM er haf-
inm undirbúningur að því að
reíst verði veglegt minnismerki
yfir druknaða, sjómenn tog þá,
sem látið hafa, lif siitt í fjalla-
ferðuan. í þessu skyni hefir sjóö-
Ur verið stofnaður, og birtist hér
saga þessa máls eftir heinrildum
ritara i sijórn -sjóðsins.
Á þjóðhátííð Vestniannajeyja
1935 fiutti Páll Oddgeársson kaup-
maður minni sjómajma og stofn-
áði sjóð í þeim tilga^igi aið reist'
yrði í Vestmannajeyjum minni'S-
merki drukknaöra sjómanna við
Ves'tmannaeyjar og þeirra er lát-
ið hafa líf sift í fjaliaferðum.
Hiran 25. f. m. var svo stofn-
fundur sjóðsins haldinn og stjóm
kosin. Stjórndnia skipa Páll Odd-
geirsston kaupmaður, forma'ður,
Magnús Jónsson útvegsmaður,
ritari, Kristján Linnet bæja(rfógeíi
gjaldkeri og meðstjórnendur þeir
Gísli Wium forstjóri og Þorstetnn
Jónsison skipstjóri.
Stjórnin ákvað á fyrsta fundi
sínum, að minmismerkið yrði, er
ástæður leyfðu, reist eftir erlendri
fyrirmynd, I líkingu minnismerkjvt
hermanna er fallið hafa í ófriði.
Nöfn hinna drukknuðu og töpuðn
allt frá síðustu aldamótum verði
skráð á töflur inni í irdnnismerk-
inu, sera og í framtíðinni, ef slxk
slys bera að hönduim. Mínmis-
merkið hugsar stjórnin að reisu
i fyrirhuguðum trjá- og blórrm-
gaiði bæjarins.
Stjórnin birti ávarp í vikublað-
inu Víði í Vestmann aeyjum og
mæltist til þess, að útvegstnenn
og sjómenn og íbúamir í heild
sýndu málefni 'þessu samúð og
stuðning og hefir stjórnin þegat
orðið þess vöi, að undirtektir út-
vegsmanna og sjómanna eru hiav
ar bezt u.
Stjórnin hefir rætt ýnts aitKt&s
skipulagisskrár, sem verður sajmin
næstii' daga og verður síðan sóti
uni konunglega stoðfestingu
(FO.).

Lofíur.
Útbreiðið Alþýðublaðið.
Rússneska ráðgátan:
SkðpiiÐ nýrrar yfirráðastéttar.
.—.—..-—-—-
MEÐAN borgarastyrjöldin
geisaiði í Rússlandi á árunum
1918—20 hélst einræði kotmmún-
ísta uppi og þreifst vegna þess,
áð þei'r þjónuðu málistáð bylting-
arstéttanna, verkiaimanna og bænda
og vörðu hagsmuni þeirra gegn
gagnbyltingarmönnum. En höf-
uðverkefni eánræðisins, að kúga
og brjóta á toak aftur gágnbylt-
inguna, var brátt lokiið. Þá hefði
þvi átt að linma, smám siamian,
hægt og öruigt. En meðan þetta
‘gerðisit, hafði einræði kommún-
iisitai vaxið í sjálfstæða sellu í
líkaana þessarar hreyfingar, þvi
vaxið eigimdlji, oig valdið fengið
keirn af helgiváldf, sem leitaði
feftir að viðhalda sjálfstæði sinu
og tryggja framtíð sina og óháð
alræðisvald um stjórn ríkisins til
frambúðar.
Jafnfraant því, að rikinu óx
fiskUT um hrygg fjárhagslega,
Urðu háværari kröfur almennings
Um félagsieg qg stjórnmálaleg
þegnréttindi, og eftir því sem
framfariir líðandi ára bættu kjör
bændainna leiit út fyrir að ókleift
yrði að toaldá við skrifstiofuivaldi
og eínræði kommúnisitallolcksins,
þegar til lengdar léti. Það \nahð
toujgljóst, að slaka varð tiil í áttina>
til lýðræðis. Síðan 1934, eða rnn
það bti, hefir sú skoðun, að sov-
étrikm væru vedl óg hálfvolg í
afstcIBu sinni tti lýðxæðis, verið
borin til baka meíð fyrirlitnángu,
og. bráíðlega var tekið áð halda
þei'rri staðhæfingU' á lofti af sí-
vUxandi ákafa, að sovétríkin væru
I ýðræðis'sinimðust allra ríkja í
víðri veröld. En átti þá stjóm-
skipulagið að breytast i iýðræðis-
skipuldg og eimræðið smám sam-
ah að hverfa? Eða átti einræðið
aðsins á& dyljast undir viðhafn-
alrklæöum lýðræðisinis, og vera
treyst og styrkt með því að
skalpai því nýjan iog breiðari
grundvöll, vera/ nokkum konar
þjóðkjörið einræði, líkt því, sem
Napóíeon I. og Napó'eon III.
.stofnuðu í Frakklandi? Þetta var
kjairnaatriðið í hinu pólitíiskia við-
faingsefni, isetmi leiðlogax komm-
únistá áttu við áð glímia í upp-
hafi árs 1935,
í febrúax 1935 hafði sovétþing-
ið ákveðið, aið stjórnajrskipunin
Skyldi færð á lýðræðilsgirundvöU,
en hitt vafr enn óútkljáð, hvort
verða skyldi fullfeomið lýðræði á
þingræðisgrundvelli eða einxæði
bygt á þjóðalratkvæðii. 'Leiðtog-
áírnir voru sjálfir ermjrá efa-
blatndnár. Þeir höfðu ekki hiina'
niíinstu freLstingtu til þesS' að
hverfa alia ledð til lý&ræðisins,
en þedir virtust ekki með öllu ó-
fúsær til að slaka ögn á eiwræð-
inu og gahga að nokkuirri sam-
braeöslu. Það vair einkar merki-
legt', að þegar eftir þettá þing
höfðu bændur á saimyrkjutoúunurn
mót mfeð sér og sömdu þax
stjórnaflög fyrir samvinnufélögin
á lýðræðdsgruimdvelli. En þá
nráttu fioringjair kommúnista ekki
heyra nefnt lýðræM, og svo loks-
áns sumarið 1936 héldu þeir, eft-
iir nokkuirt hik, inn á nýjár leiðir.
Hin nýja fyrirætlun, sem þeir
hafa síðain stöðugt verið að fram-
kvæma, vax sú, aö hráða myndun
nýrrar félagslegrar yfirstéttar,
sern þá vax farið að örla á, og
gæti verið undirstaða einveldis-
ins. Yfii-stétt, sem myndúð var af
mönnum, ®em vaxið hafa upp úr
jaTÖvegi þeirn, er byltingin skap-
aði, mðnnum, sem ekki voru
haldni'r af sósíalistiskum hugsjón-
tmr, mönnum, sem byltingin væri
ekki annað «n fxðinn atburður,
sem þeir ættu að vísu upphefð
sma aðþakfca. Þessi nýja yfirstétt
befix valdið nýrri félagsiegri áð
greiningu, og mikið djúp er stað-
fest milli lífsskilyrða og lífskjara
hennar og hins mikla múgs ó-
breyttra verkamanma. Allux þoirri
þessarar yfirstéttar er fólk, sem
vaxið befir upp eftir byltinguna,
fólk, sem vill áfram, og orð Sta-
lins um þá, „sem þyrstir eftir
fraima“, hljóma eins og goðsvar
og englasöngur i eyruim þess.
Hinir ungu menn og konux, sern
ha,fd) komið ár sinni vel fyrir
borð sjá „sigur byltinga^imnar“ í
þeirra eigin, persónulegu vel-
gengni og oft skjótfengna, frama.
Félagslegar og fjárhagslegar
þa,rfir Mns vinnaindi lýðsjáta' þeir
sig ekki skifta,, Stalin hefir á-
kveðið a,ð grundvalla veldi sitt á
þessari nýju kynslóð bjartsýnna
sérhyggjunxanna, og mi-ða allt
stjórnmálajkerfi sitt og opinberar
skoðapir við þetta maTkmið.
Err þetta, átheimti afdráttax-
la,usa ,hrein>sun“ í öllu starfcliði
flokksins og Mns opinbera^. Allax
helztu trúnaþairstöðuT rikisins og
flokksims urðu, ap svo miklu leyti
sem Unt vax, að vera í hðndum
þeirxa, se:m voru ómerkíngar og
ekki neiitt meðan stonnar bylt-
ingarinnar geisuðu, enkomufram
í fylkingax í stjóxnairtíð Staiins,
og telja öriög sín og alt sitt lám
órjúfaþlega tengt gengl einvald-
ansvTiI þess að þessá endurnýjun
liðsins gæti gengið sem greið.leg-
ast. og til þese að brjóta á bak
aftur alla andstöðu gegn henni
varð að Uppræta gönrlu fauskana,
þá sem tilheyrðu hetjuöld bylt-
inga,rimnar eða jafnvel hetjutíma-
bili f.’okksstalrfs3rr.i'mar fyrir fcylt-
ingu’na,. Þeir hefðu orðið fram-
a^idi og ósamrýmanlegdr hiniuim
nýia, sið. Og það var ekki nóg
ap má j>á af jörðinni líkamlega,
heldúr v,ajrð, bæði pótitískt og
siðferðálegai að brennimerkja þá
sem íéndur þjóðajrmniax og hánna
vinnafndi stétta, æfintýramenn,
sjuðviröáiegia mútuþega eða „óða
bunda“.
Hlifðajláus ,,hreiii}sun‘' var
einnig nuuðsynleg á enir öðru
sviði. Það var ekki einhlítt að má
gersamlega út aliax minjax bylt-
ingaxinnar, heldux ait æm benti
til félagslegrar sjáifsákvörðunar
og gæti verið einhver forboði
Íýðræðis.
Þessi hrMnsun hefir feoarrið
jgreinilegaj í ijós i þjóðfiokkalýð-
veldunum, sem til skaranrs tima
voru stolt og gleði sovétríkiisins.
Þessi þjóðflokka;brot, sean voru
kúguð og þjáð á keisaratíniabil-
inu, fengu við byltinguna nokkur
þjóöernisleg réttindi og sjálfisfor-
ræði. Þó ekki að fuliu. Jafnvel i
þessuim þjóðflokkaxíkjum vax-
þess vel gætt, að einræði rúsc-
neskraj kommúnista væri vatnd-
iegá trygt, og að komrnúnista-
deildir þessaxa smáríkja væm al-
gerlega háðar valdi kommúnista-
flokks saanbandsríkjanniai, En
Frh. á 4. síöu.