Alþýðublaðið - 30.03.1938, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Sigurður Guðmundsson:
JÓN BALDVINSSON er
dáinn.“ Þessi orð voru
sögð við mig á fimtudagsmorg-
uninn þann 17. þ. m. kl. 9,55.
Mér brá við fregnina, ekki af
því að ég hefði ekki getað bú-
ist við henni, heldur vegna
þess erindis er ég var að reka
fyrir mína húsbændur, og þess
atburðar, er gerst hafði um
nóttina, samþyktar gerðar-
dómsfrumvarpsins.
Mig hefði langað til þess, að
minnast þessa mæta manns
fyrir hönd þess félags, er ég
hefi starfað fyrir undanfarandi
— en atburðurinn er gerðist 13.
febr. s.l. er þess valdandi, að
ég geri það ekki. Er það þó
ekki af því, að þar sé ekki margs
að minnast.
Jón heit. Baldvinsson var
ekki einn af þeim mönnum,
sem láta fara mikið fyrir sér,
en ef hann sagði eitthvað, þá
var hlustað, og ef hann lagði
eitthvað til málanna, þá var
tekið mikið meira tillit til álits
hans, en allra annara, hann
hafði sem sé það til að bera,
þá óvenjulegu hæfileika, að
geta samrýmt hinar ólíkustu
skoðanir. Við, sem höfum ein-
hverntíma lent með honum í
samningum, getum minnst
þess, er hann sagði: „Mér finst
þetta ekki heppilegt orðalag,
getum við ekki fengið betra
orð yfir þetta eða hitt.“ Með
þessu sneið hann af sárustu
broddana, þó meiningin væri
hin sama. Og ég hefi orðið þess
var, að verk, sem Jón heit.
kom í framkvæmd, voru eignuð
öðrum mönnum, eða að aðrir
menn, sem hvergi höfðu kom-
ið nærri, eignuðu sér þau; ekki
var hann að fást um það.
Hver var það, sem farið var
til með vandamálin, þegar all-
ar leiðir voru lokaðar og leysti
þau ávallt á heppilegasta hátt?
Hver var það, sem leysti deil-
urnar, sem komu við
virkjun Sogsins, þegar allir
voru uppgefnir að ráða fram úr
þeim, hafði deiluaðila sinn á
hvorri hæð og gékk á milli og
náði samkomulagi? Enginn ann-
ar en Jón Baldvinsson, — og
svona mætti lengi telja. Jón
heit. skrifaði mikið, enda kom
hann miklu í framkvæmd, og
get ég hugsað mér, að það sé
vart til heimili í þessu landi,
sem ekki eigi honum eða hans
verkum eitthvað að þakka beint
eða óbeint.
Við Alþýðuflokksmenn höf-
um mist mikið. Við höfum mist
foringja, sem við virtum og dáð-
um og máttum treysta, foringja,
sem hörðustu andstæðingar við-
urkendu sem gáfaðan og merk-
an drengskaparmann. — Skarð
hans er vandfylt, en við skulum
ekki láta merkið falla, við skul-
um hver og einn festa okkur í
minni hans síðustu ummæli og
starfa eftir þeim: „Eðli verka-
lýðshreyfingarinnar er ekki
skyndiáhlaup, hávaðafundir og
æfintýri, heldur markvíst sleitu
laust strit fyrir málefnunum“.
Þetta voru hans síðustu orð
til verkalýðsins, síðasta ráð-
legging hans, og það ráð mun
reynast okkur vel eins og ráð
hans önnur.
Ef við störfum eftir þessu all-
ir sem einn, þá er sigurinn vís,
og það er sá bezti minnisvarði,
sem við getum reist Jóni Bald-
vinssyni.
Sigurður Guðmundsson.
Jón Arason:
ÍJ KKi datt mér í hug, að það
yrði hinzta kveðjan, er
Jón Baldvinsson kvaddi mig,
er hann gékk af Dagsbrúnar-
Nokkrir verkamenn minnast foringjans.
«..-
fundi í Nýja Bíó, fyrir skömmu
— en þó varð svo, því í dag er
hann til moldar borinn. í dag
fylgjum við hinum vinsæla al-
þýðuforingja síðustu sporin í
þessum heimi, út að gröfinni.
Ég veit, að Jón Baldvinsson
gleymist ekki íslenzkri alþýðu,
þó hann sé horfinn sjónum vor-
um. Ég ætla ekki að lýsa Jóni
Baldvinssyni sem foringja ís-
lenzkrar alþýðu. Það munu aðr-
ir gjöra, mér færari, en þess má
geta, að ég kem ekki auga á
mann, er fylli hans skarð. En
hins vil ég minnast með þessum
línum, hver vinur Jón Bald-
vinsson var mér persónulega
þau rúm tuttugu ár, er ég var
svo lánsamur að eiga hann að
vin. Ég minnist ekki að hafa átt
fjarskildan vin jafn tryggan og
ráðhollan sem Jón Baldvins-
son. í hvert sinn, er ég fór til
hans með mín vandkvæði eða
annara, sem líka bar við, var
hann manna fljótastur að leysa
þau með góðum og hollum ráð-
um. Og ég veit, að margir hafa
þessa sögu að segja — um þig
látni vinur og félagsbróðir. Það
er ekki hægt með þessum fáu
orðum að minnast á alla kosti
þessa látna þjóðhöfðingja, en
eins vil ég geta, sem hafði þau
áhrif á mig, að ég minnist Jóns
Baldvinssonar ætíð sem fyrir-
myndarmanns, og það var hans
frábæra glaðværð, háttprýði og
prúðmennska við hvern sem var.
Þar var Jón Baldvinsson fyrir-
mynd margra annara.
Nú ertu horfinn sjónum vor-
um, kæri vinur, félagi og for-
ingi, inn á hið friðsæla land.
Við biðjum guð að blessa þér
heimkomuna þangað. í nafni
hinna fjölmörgu vina, og í mínu
eigin nafni og stéttarbræðra
minna, kveð ég þig vinur hinztu
kveðju. Þökk fyrir alla samver-
una, þökk fyrir alla hlýjuna og
allan kærleikann frá fyrstu tíð
til síðustu stundar.
Eyjan vor með faldinn fanna
flytur þökk í sorgum hljóð,
þú ert kvaddur þúsundanna
þakkarkveðju af íslands þjóð.
Jón Arason.
Ofar auðn og moldu,
æðsta lifir þráin.
Fölva slær á foldu,
foringinn er dáinn.
drenglunduðum manni, í orðs-
ins beztu merkingu.
Ég var einn þeirra mörgu,
sem var svo heppinn að hafa
kynst Jóni Baldvinssyni allvel,
og er orðið langt síðan að kynn-
ing okkar hófst. Það var í des-
ember 1905, sem við sáumst
fyrst. Þá var það kvöld eitt rétt
fyrir jólin, að margt fólk safn-
aðist að fundarhúsi einu hér í
bænum til að stofna Good-
templarastúku. Upp úr því
kyntumst við Jón Baldvinsson,
því að við vorum báðir í þess-
um skara. Það kom brátt í ljós,
að þar sem Jón var, þar var vel
skipað sæti. Og þessi stúka, sem
hér um ræðir, átti Jóni Bald-
vinssyni manna mest að þakka,
að hún lifði af sína fyrstu erf-
iðleikatíma.
Hófust víst þarna hin fyrstu
sem að vísu var ekki samnings-
rof. En hér verður þetta mál
ekki rakið lengra, en þess má
geta, að þarna sýndi Jón Bald-
vinsson mikla lipurð og lægni,
og leiddi allt til viðunandi
sátta, að vísu með tilstyrk
fleiri nýtra manna. Svo liðu ár-
in, og við, sem vorum í þessari
stúku (Skjaldbreið hét hún) lit-
um ávalt til hans sem eins
okkar allra bezta félaga, og voru
foringjahæfileikar hans þá auð-
sæir hverjum þeim, sem hafði
eftirtekt til að meta slíkt.
Um 10 ára skeið starfaði Jón
í stúku þessari, og um þær
mundir, sem starfi hans lauk
þar, skrifaði einn stúkufélaginn
einskonar eftirmæli eftir hann í
stúkublaðið. Þessi félagi var
Felix Guðmundsson. Höfðu þeir
starfað allra manna ötulast í
Síðnstu orðin, sem Jón Baldvms-
son talaði til íslenzkrar alpýðn.}
SÍÐASTI FUNDURINN, sem Jón Baldvinsson mætti á
hjá verkalýð landsins var Dagsbrúnarfundurinn 13.
febrúar síðastliðinn. Af þessum fundi fór hann í rúmið og
komst aldrei út eftir það.
Á fundinum flutti Jón Baldvinsson stutta ræðu, sem var
þrungin af alvöru og rökum.
Útdráttur úr þessari ræðu birtist í Alþýðublaðinu 18.
febrúar, því að þetta voru síðustu orðin, sem Jón Bald-
vinsson talaði til alþýðunnar, sem hann hafði starfað fyr-
ir í 22 ár, og má því líta á þau sem síðustu heilræði hans til
hennar — og skulu ummæli hans birt hér enn.
Hann lauk ræðu sinni á þessa leið:
„Eðli verkalýðsbaráttunnar er ekki skyndiupp-
hlaup, hávaðafundir og æfintýri, heldur mark-
víst, sleitulaust strit fyrir málefnunum sjálfum.
Islenzkt fólk er frábitið hugsunarhætti komm-
únismans og hann sigrar aldrei hér á landi fyr-
ir atheina íslendinga. Það er hið hættulegasta
æfintýri fyrir íslenzka alþýðu að taka sér merki
mannanna frá Moskva í hönd og ganga með það
út í baráttuna. Undir því merki mun hún bíða
ósigur og falla. íslenzk verkalýðssamtök geta
aldrei unnið fullnaðarsigur nema með aðstoð —
og í bróðurlegri samvinnu við millistéttina, iðn-
aðarmennina, hina lægst launuðu embættis-
menn o. s. frv. Ég vænti þess, að reykvísk al-
þýða skilji þetta og fari eftir því, sem hún á-
lítur skynsamlegast eftir rólega yfirvegun.“

Autt er öðlingssæti;
einn úr fallinn stríði,
merkisberinn mæti,
mannkostanna prýði.
Sjást ei sárabætur;
söknuð fyllist vonin.
Gamla ísland grætur
göfga merkis-soninn.
J. A.
Magnús Gíslason:
JÓN BALDVINSSON er lát-
inn, og merki Alþýðu-
flokksins drúpir nú í sorg um
stund, því að æðsti foringinn
er fallinn í valinn. En það mun
hefjast brátt að hún aftur, því
að hollvættir íslenzkrar al-
þýðu munu skipa fram nýjum
foringjum, þó að einhverjir
falli frá. Hér er foringi fallinn,
sem íslenzkri alþýðu er mikill
sómi að hafa átt sem sinn
fyrsta foringja, og hann ætti
jafnan að verða fyrirmynd
þeirra alþýðuforingja, sem á
eftir koma. Þeir, sem kynntust
Jóni Baldvinssyni, munu flest-
ir mæla það einum rómi, að þar
hafi þeir kynst prúðum og
afskifti Jóns Baldvinssonar af
félagsmálum, og gáfust þegar í
byrjun næg tækifæri til að prófa
starfshæfileika hans. Ýms atvik
voru því valdandi, að stúkan
þurftr að beita harðsnúinni
vörn, því að harðskeyttir menn
sóttu annarsvegar að.
í byrjun hafði stúkan tekið
húsnæði í Báruhúsinu (nú K.R.
húsið) — og reist sér með því
hurðarás um öxl. Komst hún
því sem næst í gjaldþrot áður
en fyrsta árið var liðið, sökum
of hárrar húsaleigu og einnig
þess, að fjöldi þeirra, sem lagt
höfðu á stað í förina, þegar
stúkan var stofnuð, höfðu
brugðist. Bauðst nú stúkunni
hagkvæmari leigumáli í Good-
templarahúsinu og flutti hún
þangað fyrirvaralítið. Önnur
stúka var þá starfandi í Báru-
húsinu, og í þeirri stúku voru
ýmsir úr Báruhússstjórninni.
Sóttu þeir nú stúku okkar heim
í hinum nýju heimkynnum, og
urðu fyrstu fundirnir þar mjög
róstusamir, því að Báruhúss-
stjórnin vildi krefjast hárra
skaðabóta fyrir samningsrof, —
stúkunni allt frá stofnun henn-
ar. Þessi grein, sem var rituð
í mars-byrjun 1915, mun vera
það fyrsta, sem um Jón Bald-
vinsson hefir verið ritað, og er
hún að því leyti all merkileg.
En hún er þó öllu merkilegri
fyrir það, hvað starfshæfileikum
Jóns Baldvinssonar er þar lýst
af mikilli glöggskyggni, því sú
lýsing ber alveg heim við það,
sem öll þjóðin kynntist síðar,
þegar hann fór að starfa að op-
inberum málum. Jón Baldvins-
son reyndist þannig sami maður
í starfi sínu fyrir Alþýðuflokk-
inn eftir að hann gerðist for-
ingi þar, eins og hann hafði áð-
ur reynst í þessari Goodtempl-
arastúku. Þannig reynist sannur
maður alltaf jafn trúr, hvar sem
hann er settur til starfa, hvort
sem það er á hærri eða lægri
stöðum. Þann sannleika vottaði
Jón Baldvinsson með starfi
sínu fyr og síðar.
Það var eins og það andaði
jafnan hlýju frá Jóni, hvar sem
hann sást, og sú hlýja var ekki
fölsk. Hún kom frá hjartanu, og
vermdi eins og sólargeisli hvern
sem hún náði til. En þau eru
líka einkennin sönnu á flestum
góðum mönnum.
Magnús Gíslason,
Þórsgötu 9.
Jón S. Jónsson:
ÞEGAR ég heyrði lát Jóns
Baldvinssonar, hins merka
foringja verkalýðsins, þá komu
mér í huga þessi orð eftir
Hjálmar í Bólu:
Fallin er til foldar
sú hin fræga eik,
sem laufguð var listablóma.
Sterkbygð lengi stóð
og storma þoldi
mannviðar á mörk.
Öll alþýða þessa lands á nú á
bak að sjá þeim ástríkasta og
sigursælasta foringja, sem hún
hefir átt, Jóni Baldvinssyni.
Hann hafði hlotið í arf alt það,
sem góðan foringja prýðir. Þeg-
ar ég sá hann í fyrsta sinn, það
var á fundi í Dagsbrún fyrir 17
árum, þá sagði ég við sjálfan
mig: Þetta er glæsimenni að
vallarsýn, þetta hlýtur að vera
drengur góður, og við nánari
kynni sá ég að mér hafði ekki
skjöplast.
Ég þekki engan, sem betur
væri treystandi að vinna stóra
sigra en honum, og aldrei vissi
ég til þess að hann vantaði ráð
til þess að leysa þau verkefni,
sem framundan voru.
Hann hafði valið sér það verk
ið, sem enginn vildi vinna, og
það var að vera forystumaður
þeirra fátæku og smáu, og ár-
angurinn af því starfi ber hátt
í hugum allra þeirra, sem vilja
vera drengir góðir, og með þess-
um orðum vil ég kveðja þig,
fallni foringi:
Farðu vel á friðarlandið blíða,
þar fær þinn andi dýrstu sigur-
gjöf,
þín minning varir lengi meðal
lýða
og leggur heiðurskranz á þína
grÖf.
Jón S. Jónsson.
Bjarni Eggertsson:
IG1 YRSTU kynni mín af Jóni
Baldvinssyni voru þau, að
árið 1912 leitaði ég ráða hans
um vandamál nokkurt, er mér
þótti vera viðkomandi verka-
lýðnum hér á Eyrarbakka, Ég
hafði heyrt hans að góðu getið
í verkalýðsmálum, og því fór
ég til hans.
Skoðanir okkar um málefnið
fóru ekki saman, en svo varð
nú samt, að ég tók ráð hans
fram yfir skoðun mína, og
greiddist vel úr vandanum.
Þetta litla atvik varð til þess,
að binda okkur vinsamlegum
félagsböndum, sem ekki brustu
í þessi 26 ár, sem liðin eru frá
því.
Ég mintist þess oft eftir á, er
ég sá hvernig ýmsum málum
miðaði fram til sigurs undir for
ystu hans, hversu hann var
glöggskygn og langsýnn inn í
framtíðina, og vegna þessa alt
of fágæta hæfileika varð hann
að minni hyggju hinn happa-
drýgsti verkalýðsforingi, er við
höfum átt. Sigursæld hans um
mál alþýðunnar, þótt oft væri
hann fáliðaður framan af starfs
árunum, og oft væri við mikla
örðugleika að stríða, lá í því, að
málin voru vel hugsuð, að bak
við alt starf mannsins var
bjargföst sannfæring um sigur
góðra mála, og að stilling, göf-
ugmenska og hreinskilni var
hvarvetna í baráttunni, þar
sem hann tók höndum að verki.
Við, sem þektum Jón Bald-
vinsson svo vel og unnum með
honum í fleiri eða færri ár,
munum öll geta borið honum
slíkan hróður, sem ég hefi gert
í þessum línum, og öll munum
við óska, að þjóð okkar eignist
sem flesta slíka menn, sem Jón
Baldvinsson var.
Bjarni Eggertsson,
Eyrarbakka.
Sigurjón Á. Ólafsson um
Jón Baldvinsson.
(Frh. af 1. síðu.)
um meðan hann lifði. Því meiri
harmur er okkur í brjósti við
fráfall hans, og engum ljósara
hve verkalýðshreyfingin og Al-
þýðuflokkurinn hefir mikils
mist. En þeir, sem fjær honum
stóðu, munu æ betur og betur
viðurkenna störf hans er tím-
ar líða, og skoða hann einn
hinn merkasta mann sinnar tíð-
ar.
í línum þessum vil ég minn-
ast hans sem manns og félaga.
Öðrum þáttum í lífi hans og
starfi munu aðrir gera skil.
Kynni mín af Jóni Baldvins-
syni hófust 1917, en samstarf
okkar byrjaði í raun og veru
árið 1919.
Öll þessi ár vorum við sam-
herjar á svo mörgum sviðum.
Hann foringinn, ég liðsmaður-
inn. Ég þekti hæfileika hans,
drengskap og hina óviðjafnan-
legu skapgerð, sem fáum er
gefin í jafn ríkum mæli. Traust
mitt á honum til hinna þýð-
ingarmestu starfa var ávalt ó-
breytt til síðustu stundar.
Sem maður í hversdagslífi
var hann sérstaklega aðlað-
andi, svipurinn hreinn og gáfu-
legur, framkoman prúðmann-
leg við hvern, sem í hlut átti.
Kátur og skemtilegur í viðræð-
um og gleðimaður í vinahópi.
Hvar sem hann fór vakti hann
á sér traust. Hann kunni manna
bezt að stilla skap sitt, svo
kunnugir sáu ógjörla hvort hon
um líkaði betur eða ver. Marg-
ur mun hafa litið svo á, sem
viðkvæmni væri honum ekki
eiginleg. En í raun og veru var
hann sérlega viðkvæmur og
stór í lund, en duldi það fyrir
flestum. Ég minnist atviks, er
ég sá honum hrjóta tár af aug-
um, er við ræddum tveir einir
um ákveðið mál. Skildi ég þá
hve viðkvæmt hjarta sló í
brjósti þessa sterkbygða manns,
sem duldi sig fyrir öllum þorra
manna hvað tilfinningar snerti.
Engan mann hefi ég þekt sem
talaði af meiri varfærni um
hina harðvítugustu andstæð-
inga sína og þótt hjarta hans
blæddi af sorg yfir vissum at-
burðum, þá voru ekki bölbænir
eða stóryrði í garð þeirra, sem
þeim höfðu valdið. Það var virð
ingu hans ekki samboðið. Fáum
mun kunnugt um hjálpsemi
Jóns við Pétur og Pál, er til
hans leituðu, en þeir munu hafa
skift hundruðum Hann var
ekki að hrópa slíkt á götum og'
gatnamótum, og færri munu
hafa farið erindisleysu á hans
fund. Honum var gleði að því
að gera öðrum greiða. Sem að
líkum ræður um jafn mikinn
skapfestumann var hann vinur
vina sinna, en þá átti hann
marga og reyndist þeim hinn
fórnfúsi og ráðholli maður.
Þannig þekti ég manninn
Jón Baldvinsson um 20 ára
skeið.
Sem félaga á sviði félags-
mála og stjórnmála hefi ég eng
um orðið samferða, sem meiri
ósérplægni hefir sýnt, meiri
(Frh. á 3. síðu, 6. dálki.)