Alþýðublaðið - 30.03.1938, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Finnur Jónsson:
LL MANNRÉTTINDA-
MÁL fólksins við sjóinn,
sem samþykt hafa verið á Al-
þingi síðan Alþýðuflokkurinn
eignaðist þar fulltrúa, svo og
iögin um almennan 21 árs
kosningarétt og kosningarétt
þurfamanna hafa í upphafi ver-
ið flutt af Alþýðuflokknum. —
Jón Baldvinsson sat á alþingi
lengst þingmanna Alþýðu-
flokksins og hann var þar eini
Alþýðuflokksmaðurinn árin
1921 til 1926. Á þeim árum
vann hann brautryðjendastörf-
in fyrir mannréttindamálunum.
Þau störf vann hann með því
þreki og þrautseigju, sem hon-
um einum voru lagin. Þarna
var við ofurefli að etja, en aldrei
brast Jón Baldvinsson kjarkinn.
Með festu og stillingu hélt
hann á málstað alþýðunnar.
Stundum vann hann stóra sigra
— eins og þegar hann fékk
samþykt lögin um hvíldartíma
togaraháseta, gegn heiftúðugri
andúð hinna voldugustu út-
gerðarmanna. Stundum varð
hann að láta sér nægja litlar
breytingar, sem seinna urðu
þó grundvöllur undir gjör-
breytingu, eins og t. d. á fá-
tækralögunum, en alltaf hélt
hann ótrauður áfram í áttina.
Með starfi sínu á alþingi hef-
ir Jón Baldvinsson öllum
mönnum fremur, sett svip sinn
á löggjöf samtíðar sinnar.
Jón Baldvinsson var enginn
hávaðamaður, en hann var
rökfastur, og hnittinn í tilsvör-
um, þegar hann vildi við hafa.
Ræður hans voru jafnan þing-
legar, en þrungnar sannfær-
ingu fyrir því, að barizt væri
fyrir góðum málstað, jafnhliða
því, sem þær voru fluttar af
þeirri göfugmensku, sem á-
vann Jóni Baldvinssyni hylli
samþingmanna hans, án þess
þó að hvika nokkurn tíma frá
settu marki.
Lægni Jóns Baldvinssonar
við að koma málum sínum
fram, var alveg einstök, og það
var eins og einhver sérstök
gæfa fylgdi öllu því, sem hann
tók sér fyrir hendur. Hvar-
vetna þar, sem hann fór, ávann
hann sér traust og virðingu,
hvort heldur í einkaviðtölum
eða í opinberum erindagerðum
fyrir land og þjóð, bæði innan
lands og utan. Okkur samþings-
mönnum hans og flokksmönn-
um var hann hverjum manni
ráðhollari. Við höfum bæði
mist góðan vin og góðan for-
ingja.
Jón Baldvinsson hefir unnið
stærra starf en nokkur annar,
í þágu frelsisbaráttu alþýðunn-
ar á íslandi, eftir að landið fékk
sjálfstæði sitt viðurkennt. Vest-
firðingar mega vera hreyknir
af því, að Jón Baldvinsson var
Vestfirðingur að ætt og upp-
runa, eins og Jón Sigurðsson
og Skúli Thoroddsen. Þeim ber
skylda til að minnast hans
— ásamt alþýðu manna um
land allt — með því að halda
merki hans hátt á lofti. Við
hörmum andlát Jóns Baldvins-
sonar, en ekki myndi það vera
að hans skaplyndi, að láta hug-
fallast. Heldur myndi það
sanni nær, að taka sér í munn
orð Ólafar ríku, er bóndi henn-
ar hafði veginn verið, heimfæra
þau upp á Jón Baldvinsson, og
segja: ,,Eigi skal gráta Jón
Baldvinsson, heldur safna liði,“
ekki þó til mannvíga, heldur til
áfamhaldandi frelsisbaráttu al-
þýðunnar og mannúðarstarf-
semi á grundvelli Alþýðuflokks-
ins, í anda Jóns Baldvinssonar.
Finnur Jónsson.
Ingimar Jónsson:
ÓN BALDVINSSON varð
ekki gamall maður. Þó var
hann orðinn útslitinn af þrot-
lausu og hvíldarlausu starfi
fyrir aðra.
Okkur, sem lengi höfðum
starfað með honum, fanst hann
fara alt of fljótt. Við erum
minnugir þess, hversu alt af
var til hans leitað, þegar erfitt
var að ráða fram úr vandamál-
um og hvernig hann fann alt
af þá lausn málanna, sem bezt
hentaði. Ratvísi hans í völund-
arhúsi atburðanna var óvið-
jafnanleg. Það var eins og hann
vissi a!t af fyrir, hversu langt
var hægt að komast um hvert
atriði, og þótt ekki væri stund-
um allir á einu máli strax um
það, sýndi reynslan ávalt, að
hann hafði séð rétt.
Margir leituðu til Jóns, sem
von var, því að hann var heil-
ráður og heilhugaður við alla
þá, sem til hans komu. „Við
verðum að fara til Jóns Bald-
vinssonar,“ var sagt, og oftast
tókst þá að leysa vandann.
Nú þegar svona er komið
finst okkur, að betra hefði ver-
ið, að Jón hefði hlíft sér ofur-
lítið meira, eða að færri hefðu
leitað hans, svo að hann hefði
ekki þurft að falla fyrir örlög
fram vegna ofurþunga starf-
anna, sem á hann hlóðust, því
að enn eru óteljandi verk, sem
gott væri að njóta hollráða
hans við.
Og þó, — hvernig gat öðru-
vísi farið? Jón var ekki gefinn
fyrir að hlífa sér. Og ef hann
hefði mátt velja milli margra
ára í hóglífi og fárra ára í
miklu og sigursælu eh þreyt-
andi starfi, þá er ég sannfærð-
ur um, að hann hefði valið hið
síðara.
Enda fer það ávalt svo, þeg-
ar frá líður og farið er að líta
yfir æfi merkra manna, að þá
er ekki litið fyrst og fremst á
það, hversu æfiárin urðu mörg,
heldur hitt, hverju afkastað
var, og hver spor voru mörkuð
til áhrifa á eftirkomandi tíma.
Það gildir enn forna sjónarmið-
ið: „Til frægðar skal konung
hafa, en ekki til langlífis.11
Þegar þessi mælikvarði er
lagður á æfi Jóns Baldvinsson-
ar, verður hún stærri en fjöl-
margra, sem lifað hafa 80—90
ár, því að hann hefir, þótt æfin
Skrifstofur stjómarráðslns
lokaðar f dag vegna
larðarfarar.
Minningarsjóður
um JónBaldvinsson
XJ* YRIR forgöngu Alþýðu-
flokksins verður stofn-
aður minningarsjóður Jóns
Baldvinssonar, forseta Al-
þýðusambandsins, sem ber
hans nafn. Verður sjóðurinn
stofnaður með frjálsum fjár-
framlögum félaga og ein-
stakra manna.
Hefir stjórn Prentarafélags-
ins þegar ákveðið að leggja
fram úr félagssjóði fyrstu upp-
hæðina í sjóðinn, en auk þess
hafa nokkur félög þegar á-
kveðið þátttöku sína.
Samkvæmt skipulagsskrá
sjóðsins, sem samin var í gær,
á að verja vöxtum hans til að
styrkja unga menn og konur,
sem hafa starfað um lengri eða
skemmri tíma innan Alþýðu-
flokksins eða í verkalýðsfélög-
unum og hafa sýnt þar ástund-
un, áhuga og reglusemi, til að
kynna sér á Norðurlöndum
jafnaðarstefnuna og málefni
verkalýðshreyfingarinnar með
það sérstaklega fyrir augum, að
taka að sér störf fyrir samtökin.
Munu flest alþýðufélög í
landinu vilja vera með í stofn-
un þessa sjóðs til minningar
um bezta og vinsælasta for-
ingja, sem íslenzk alþýða hefir
átt, enda er markmið sjóðsins
fullkomlega í anda hins látna
forseta.
Eru félög og einstaklingar,
sem vilja heiðra minningu Jóns
Baldvinssonar með því að taka
þátt í sjóðsstofnuninni, beðnir
að snúa sér með það til skrif-
stofu Alþýðusambands íslands.
Jén Baldvinsson
forseti dáinn.
Syrtir í álinn,
svart er í byggð,
horfinn sólgeisli,
horfið vitaljós,
horfið alt,
nema áttleysi,
fullur heimur
af helmyrkri.
Vaki varúð,
vá er í grend.
Hamast í húmi
háð og rógur.
Synda í svaði
sundrungarmenn.
Loga Ijúgtungur
liðhlaupara.
Þó sé á enda saga
og sorg sé nú í byggð,
það verður oss til aga
ef eigum félagsdyggð.
Vér hefjum merkið mæta
og minnumst ávalt hans,
sem kunni góðs að gæta
með göfgi sannleikans.
Hann þekti hljóðan harm
og ætíð las með alúð
í alþýðunnar barm.
Þó lokuð sýndust sundin
hann sá þó færa Ieið,
þá léttist okkur lundin
því leiðin hans varð greið.
Með sker á bóga báða
í brimsins öldukverk
hann hafði hug til ráða
og höndin viss og sterk.
Hann kunni að leita lags,
svo gleðjumst yfir afla
við enda mikils dags.
Enn og aftur,
annað sinn
fallinn forseta
fólkið syrgir
forsvar fátækra
og fánabera,
úrræði öreiga
og einingu.
Mildi og mannúðar
merki fallið.
Styrk og staðfestu,
stórhug félaga,
einingu alþýðu
öllu er spillt.
Blæðir úr brotnum
baugum öreiga.
Og uppi á þjóðarþingi
hann þráfalt liðfár stóð
mót mælgi og mærðar kyngi
með mála efni góð.
Hve þá var heitt um hjarta,
hve hugarlogi brann,
sjá augna eldinn bjarta
um alþýðunnar mann.
Við höfum mikils mist,
þann róm með rökin þungu
þá rögg með orðsins list.
Nú er á brautu borinn
Jón Baldvinsson í dag.
En áfram eggja sporin
að efla þjóðarhag,
að verða ei harmi háðir,
en hefja eigið traust,
að efla dug og dáðir
með drengskap æðrulaust.
Því, upp skal merkið enn,
unz lausn úr fátækt finnum
og frelsi þurfamenn.
Sigurjón Jónsson.
rTWWil........... r
yrði ekki lengri, afkastað svo
miklu, að hann hefir með full-
um rétti unnið sér sæti á bekk
með afreksmönnunum í sögu
þjóðarinnar.
Ingimar Jónsson.
Asgeir Asgeirsson:
AÐ hafa margir ástæðu til
að minnast Jóns Bald-
vinssonar. Það hrærist við-
kvæmur strengur í brjósti þús-
unda um land alt við fráfall
hans. Hann hafði við sín marg-
háttuðu störf komist í snerting
við fleiri menn af öllum stétt-
um en nálega allir hans sam-
tíðarmenn. Náfn háns var fyrir
löngu búið að fá merkingu, sem
flestir höfðu hugboð um. Á-
sjóna hans var búin að fá þann
svip hins vitra og lífsreynda
manns, sem aðeins kemur fyrir
langt og gott starf. Ég undrast,
þegar ég hugsa til þess, að hann
varð aðeins 55 ára gamall.
Störf Jóns Baldvinssonar
voru margháttuð. Hann stund-
aði sjó og sveitavinnu, var
prentari, framkvæmdastjóri og
bankastjóri, bæjarstjórnarfull-
trúi, alþingismaður, forseti Al-
þýðusambands íslands og for-
seti Sameinaðs Alþingis. Hann
seildist ekki eftir mannvirðing-
um, en félagslyndi, áhugi á al-
mennum málum og farsæld í
störfum bar hann áfram eins og
fyrir þungum straumi. Hann
var ekki skólagenginn, en
hafði þó á sér blæ hins ment-
aða manns. Hann sómdi sér
jafnt í félagsskap hárra sem
lágra, og mun flestum, sem
kyntust honum, hafa þótt hann
vera sömu stéttar og þeir sjálf-
ir voru, enda mun svo réttast
að orði kveðið, að háir og lágir
finnist í öllum stéttum þjóðfé-
lagsins.
Þó Jón Baldvinsson ætti
jafnan ábyrgðarmiklum skyldu
störfum að gegna, þá voru fé-
lagsstörf og stjórnmála samt
meginþátturinn í lífi hans. í
þeim efnum gerði hann hvort-
tveggja að sækja á og sætta.
Hann hafði þá dygð, sem mest
var talin að fornum sið og köll-
uð var: hóf. En það táknar
bæði þrótt og þjálfun og frið-
semi. Úrlausnir hans bygðust
oft á því, að hann hugsaði skýr-
ast þegar aðrir blésu ákafast og
var óþreytandi þegar af öðrum
dró. Því var hann friðsamur og
farsæll foringi, sem að vissu
leyti er erfitt að lýsa vegna
þess jafnvægis, sem ríkti í sál
hans og störfum. En það fundu
allir traust í nálægð hans og
öryggi á úrslitastundum.
Jón Baldvinsson hefir mótað
alþýðuhreyfingu íslands og
hún mun lengi bera hans svip,
enda var hann sjálfur mótaður
af þeim jarðvegi, sem hún er
vaxin upp af. Hann var Vest-
firðingur eins og Jón Sigurðs-
son forseti. Ég nefni ekki for-
setann af því ég vilji bera þá
saman, heldur vegna þeirra
lífsskilyrða, sem þeir hafa báð-
ir mótast af í uppeldinu. Bú-
skapurinn á landi og formensk-
an á sjó skapar góða stjórnara.
Formaðurinn hlýðir á tal há-
seta sinna og tillögur áður en
ákvörðun er tekin, en þá er líka
haldið á. Það má um Jón Bald-
vinsson segja, sem meistari Jón
segir um einn af postulunum,
að hann var hinn bezti formað-
ur. Þess má alþýðuhreyfingin
minnast og raunar allir íslend-
ingar.
Ásgeir Ásgeirsson.
Erlendur Þorsteinsson:
YRSTA SKIFTI sem ég sá
Jón heitinn Baldvinsson
var á samkomu í Mentaskólan-
um á Akureyri. Hann var gest-
komandi í bænum og hafði ver-
ið boðið á kvöldskemtun, sem
haldin var af nemendum og
kennurum. Á samkomu þessari
flutti hann stutta ræðu og benti
á gildi þess að hafa tækifæri
til þess að afla sér mentunar
og menningar þegar á unga
aldri. Jafnframt brýndi hann
það fyrir okkur að hitt væri þó
enn meira virði að nota ment-
un okkar til drengilegrar bar-
áttu landi og þjóð til gagns og
blessunar.
Ég er í engum vafa um það,
að ávarp þessa virðulega og
göfuglega manns hefir haft
djúp og mikil áhrif á marga,
sem þarna voru staddir. Öllum
hlaut að vera Ijóst að hér var
mælt af manni, sem í öllu sínu
h'fi barðist fyrir áhugamálum
sínum með drengskap og festu
og óbilandi trú þess, að hið
sanna og góða hlyti að sigra að
lokum, þó oft væri við ofurefli
og skilningsleysi að etja.
Síðar er ég kyntist Jóni per-
sónulega, og þá einkum nú
seinustu árin, varð mér það enn
ljósara, hversu mikill dreng-
skapur auðkendi öll hans störf,
samfara þolinmæði hins reynda
manns, sem veit það og skilur,
að göfugu takmarki verður
ekki náð í einu vetfangi, og
fastur og öruggur grundvöllur
til þess að byggja á velferð
komandi kynslóða verður ekki
lagður á einni nóttu. Samfara
þessu hafði hann yfir að ráða
þeim eiginleika, sem hverjum
foringja er nauðsynlegur,
samningslægni og lipurð, og
því að kunna á hverjum tíma
ráð til þess að leysa þau vanda-
mál, sem að höndum bera, og
þá jafnframt því þá list að út-
skýra fyrir þeim, sem á þurftu
að halda og kenna þeim að not-
færa.
Það er ekki ætlun mín að
rekja hér æfistarf Jóns Bald-
vinssonar eða benda á öll þau
miklu velferðarmál íslenzkrar
alþýðu ,sem hann leiddi í ör-
ugga höfn. Það munu þeir
gera, sem um langan tíma hafa
lifað og starfað með þessum
látna forvígismanni íslenzks al-
þýðufólks. En það, hversu
miklu hann fékk til leiðar kom-
ið í harðvítugri baráttu við
skilningsleysi og andstöðu mót-
stöðumanna sinna, sýnir okkur
að gott málefni, sem barist er
fyrir með drengskap og festu,
hlýtur að sigra að lokum.
Við fráfall Jóns Baldvinsson-
ar hefir íslenzk alþýða mist
sinn fyrsta, bezta og öruggasta
forystumann. Með lífsstarfi
sínu hefir hann lagt öruggan
og sterkan grundvöll að því
vígi alþýðunnar, sem barist
verður úr til sóknar fyrir sigri
hins vinnandi fólks. Það verður
framtíðarstarf þeirra ,sem
unna velferð alþýðunnar, að
hefja hið fallna merki og halda
ótrautt áfram að efla og auka
þetta vígi. Þess skyldu allir
minnast í því starfi, að það er
betra að leggja einn lítinn stein
í bygginguna, sem fellur vel og
gerir hana trausta og örugga,
en að hrófa upp háum vegg,
sem ekki stenst árásir óvin-
anna. Með því einu að vinna
með drengskap og göfuglyndi,
festu og einlægni að velferðar-
málum hins vinnandi íslenzka
fólks, á þeim grundvelli, sem
hinn látni forseti hefir lagt,
hefjum við upp hið fallna
merki Jóns Baldvinssonar og
berum það fram til sigurs, ís-
lenzkri alþýðu til heilla, og til
heiðurs minningu hins látna
forvígismanns.
Erlendur Þorsteinsson.
Vegna rúmleysis
í blaðinu verða nokkrar
minningargreinar um Jón
Baldvinsson að biða næsta
blaðs, sem kemur út á morgun.
eru lokaðar í dag
frá kl. 12 á hádegi
vegna jarðarfarar.