Alþýðublaðið - 20.08.1938, Qupperneq 3

LAUGARDAGINN 20. ágúst 1038.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
áLltfUBLAÐIÐ
REXSOUéBX:
W. K. VAU»KaXABS»ON.
4FGR1II98LA:
ALÞÝBÐBÚ8IMÐ
(ÍHBgangur frá Hverfisgötii).
SÍMAR: 48*»~49*6.
4SOO: Afgreiðsla, auglýslngar.
4601: Rltstfóm (innl'enöar fréttir),
®02: Rfteílóri.
4903: Vilhj. S.Vilh)áimsson(heima)
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4005: Alpýðuprentsmiðjan,
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRKNXSMIRJAN
Hvemegna neitaði
sænski baiiinn m
lánið?
ARUM saman hefir bæjar-
stjórnaríhaldið og íhalds-
blöðin farið hamförum á móti
og slegið niður allar tillögur um
rækilega rannsókn á hitasvæð-
unum í nágrenni Reykjavíkur
og um að fengnir yrðu til að-
stoðar erlendir sérfræðingar,
með þeirri röksemd, að með því
væri verið að tefja málið; í
fimm ár hefir verið borað á
Reykjum í trúnni á þá fullyrð-
ingu, að þar væri áreiðanlega
nóg heitt vatn fyrir allan bæ-
inn, í fimm ár hefir hitaveitan
,,tafizt“ í höndum íhaldsins.
Ennþá er ekki fyrirsjáanleg
nein framkvæmd hitaveitunnar
og ennþá leikur íhaldið sama
skrípaleikinn: að reyna að telja
fólki trú um, að það sé fjand-
skapur við hitaveituna, að fá
færa sérfræðinga til þess að
undirbúa hana og til þess að
rannsaka önnur hitasvæði sam-
hliða því, sem boruninni er
haldið áfram á Reykjum.
Þessum skollaleik heldur í-
haldið áfram, eftir að hverju
mannsbarni í Reykjavík með
meðal dómgreind er orðið það
fullljóst, að meira en lítið hefir
verið bogið við hinn verkfræði-
lega undirbúning hitaveitunnar
— og að hann hlýtur að hafa átt
sinn þátt í því, að ekki hefir
tekizt að fá lán til þessa fyrir-
tækis, sem íhaldsblöðin segja,
að sé eitthvert hið glæsilegasta,
sem til hafi verið stofnað á ís-
landi og þótt víðar væri leitað.
íhaldsblöðin skýrðu frá því í
vor, eftir aðra utanferð borgar-
stjórans, að miklar líkur væru
á því, að lánið gæti fengizt hjá
ákveðnum banka í Svíþjóð. —
Bankinn vildi aðeins láta
sænskan sérfræðing athuga á-
ætlanir íslenzku verkfræðing-
anna. Allt fram á síðustu
stundu fullyrtu íhaldsblöðin, að
vænlega horfði með lántökuna
í Svíþjóð, það sé aðeins beðið
eftir áliti sænska verkfræðings-
ins. Sama sögðu Magnús Sig-
urðsson og Jón Árnason, er þeir
komu úr utanferð sinni.
En hvað skeður svo, þegar
bankinn fær álit sænska verk-
fræðingsins? Hann harðneitar
um lánið? Er ekki sennilegt, að
eitthvert samband sé þarna á
milli? Ekki hefir fjárhagur ís-
lenzku þjóðarinnar versnað svo
á tveim mánuðum, að banki, —
sem var óðfús til að lána í vor,
dragi að sér hendina, þegar
hann fær upplýsingar um, að
fyrirtækið sé ennþá glæsilegra,
heldur en honum var sagt í
fyrstu, en það segja íhaldsblöð-
in, að hafi verið niðurstaða
sænska verkfræðingsins.
Sannleikurinn er sá, að ein-
mitt skýrsla sænska verkfræð-
ingsins sýndi, að það var meir
en lítið bogið við undirbúning-
inn, að verkfræðingurinn vildi
Samsinna verkamanna og bænda á Finn-
landi hefir brotið LappóhreyHnguna og
ihaldsflokkana algerlega á bak aftnr.
----«----
Friðsamlegar framfarir á grundvelli lýðræðis og þingræðis.
Vlðtal við Vainð Tanner fjðrmálaráðli.
"ir AINÖ TANNER, sem mörgum er að góðu
® kunnur á íslandi af skrifum Jónasar Jóns-
sonar um hann, sem einn af forvígismönnum
samvinnustefnunnar, hefir ekki síður unnið sér
það til ágætis, að vera um mörg ár foringi Al-
þýðuflokksins á Finnlandi og ráðið mestu um
stefnu ílokksins, þó J. J. hafi getið þess að litlu.
Vainö Tanner er nú fjármálaráðherra í stjórn
þeirri, sem Alþýðuflokkurinn í Finnlandi hefir
myndað með Bændaflokknum og hinum frjálslynda
Framsóknarflokki Finnlands. Auk þess er hann for-
stjóri kaupfélagsins í Helsinki og forseti í alþjóða-
sambandi samvinnumanna.
Eftir ósk minni f. h. Alþýðublaðsins skýrir hann
frá samvinnu verkamanna og bænda í Finnlandi á
þessa leið:
„Eftir mörg erfið ár hefir nú loksins komist ró á í
landinu. Ljósasta dæmið um þetta er það, að Alþýðu-
flokkurinn tekur nú þátt í stjórn ríkisins. Þetta er
að vísu ekki í fyrsta sinn, því árið 1917 vorum við
með í myndun ríkisstjórnar, sem þá átti sér þó
skamman aldur á þeim miklu óróatímum, sem þá
gengu yfir landið. Næst kom Alþýðuflokkurinn til
valda 1927 og í það skifti einsamall. Þetta var þá
VAINO TANNER.
skoðað sem merki þess, að
þjóðmálaástandið í landinu
væri að komast í fastar
skorður. En óeirðir brutust þó
út á ný og í ársbyrjun 1930 var
borgarastyrjöld í landinu.“
LappohreiHiiiit *| ift-
nrbaljfi bretið á bak
attnr.
— Hin fasistiska Lappo-
hreyfing, sem þá náði völdum
í landinu, hefir ekki getað hald-
ið þeim?
„Nei, alls ekki. Þeir gátu á
engan hátt leyst úr hinni fjár-
hagslegu kreppu, sem landið
lenti í, og flokkur þeirra tvístr-
aðist vegna innbyrðis ósam-
komulags. Auk þess þoldu Finn
arnir ekki hina þýzku kúgun,
sem reynt var að færa yfir þá í
sambandi við fasistabyltinguna.
Nú hefir þjóðmálaástandið aft-
ur komist í fastar skorður eins
og sést á því að Alþýðuflokkur-
inn tekur nú aftur þátt í ríkis-
stjórninni með tveimur borgara
legum flokkum. Ráðherrar eru
alls þrettán og er verkum skift
þannig, að Alþýðuflokkurinn
hefir fimm ráðherra. — Ég er
fjármálaráðherra, Voichmaa
er verzlunarmálaráðherra, Fag-
erholm er félagsmálaráðherra,
Pyomá er samgöngumálaráð-
herra og Salovaara er varasam-
göngumálaráðherra, en undir
hann heyra hinar almennu op-
inberu stofnanir ríkisins. Hinn
frjálslyndi Framsóknarflokkur
hefir forsætisráðherrann og ut-
ekki líta við neinni af þeim á-
ætlunum, sem bæjarverkfræð-
ingarnir höfðu gert um hita-
veitu fyrir allan bæinn, vegna
þess, að þær voru byggðar á
blekkingum, en ekki veruleika.
Hann gerði því algerlega
nýja áætlun með kolahitunar-
miðstöð.
Það er enginn vafi á því, að
klaufaskapur borgarstjórans
við lánsútvegunina, átti drjúg-
an þátt í því að ekkert lán
fékkst, en það er nú orðið full-
ljóst, að hinn lélegi verkfræði-
legi undirbúningur var önnur
aðalástæðan.
anríkismálaráðherrann en
Bændaflokkurinn hina ráðherr-
ana, þ. e. a. s. landvarnirnar,
landbúnaðinn, innanríkismálin,
lögreglumálin, bæja- og sveita-
stjórnarmálin og fræðslumál-
in.“
— Var ekki erfiðleikum bund
ið að koma þessari samvinnu á?
„Jú, það var mjög erfitt. Það
er ennþá til íhaldsflokkur hér á
landi, sem hefir þá stefnu og
skoðun, að Alþýðuflokksmenn
eigi að eilífu að vera útskúfaðir
úr mannfélaginu.
Við höfum unnið mikið á við
tvennar kosningar til ríkisþings
ins í röð, og loks var flokkaskip-
unin orðin þannig í þinginu, að
ómögulegt var að mynda meiri-
hlutaríkisstjórn án okkar að-
stoðar. Samt hindraði þáver-
andi forseti ríkisins það, að við
tækjum þátt í myndun ríkis-
stjórnar, og loks eftir að búið
var að skifta um forseta var
mögulegt að mynda ríkisstjórn
á þingræðis- og lýðræðisgrund-
velli.“
SterkR? meiriblnti i bak
við Bivcruii itiém.
— Hvernig hefir samvinnan
gengið?
„Mér þykir vænt um að mega
fullvissa um að samvinna innan
ríkisstjórnarinnar hefir gengið
vel, sérstaklega get ég undir-
strikað það, að stjórnarflokk-
arnir bera fult traust hver til
annars. Þetta traust var lítið í
fyrstu, en það hefir styrkst við
árangurinn af samvinnunni.
Núverandi stjórnarflokkar
hafa vitanlega mörg sameigin-
leg áhugamál, en þó ber að
sjálfsögðu margt á milli. Hver
flokkur hefir sína eiginlegu
stefnuskrá, og reynir að ná
sínu marki eftir ólíkum leiðum.
Þegar svo stendur á, getur vit-
anlega enginn einn flokkur lagt
sína stefnuskrá til grundvallar
fyrir framkvæmdum ríkis-
stjórnarinnar. Þegar ríkisstjórn
in var mynduð, urðu flokkarnir
því að koma sér saman um
sameiginlega stefnu fyrir ríkis-
stjórnina og mynda þannig und-
irstöðu fyrir samstarfið.“
— Hvernig hefir þetta tekizt?
„Þessi samvinna um ríkis-
stjórn, sem stefnt hefir að á-
kveðnu marki, hefir borið mjög
góðan árangur. Við höfum losn-
að við hinar borgaralegu minni-
hluta ríkisstjórnir, sem voru
stefnulausar og leituðu styrks
til skiftis hjá flokkunum, og
feyktust úr einni áttina í aðra,
og komu því engu í fram-
kvæmd. Nú hefir orðið á þessu
mikil breyting til batnaðar, rík-
isstjórnin styðst við staðfastan
meirihluta og heldur ákveðinni
stjórnmálastefnu.
Stjórnarsamvinnan var haf-
in til verndar lýð. og þingræð-
inu, og höfum við vegna á-
standsins yfirleitt í heiminum,
orðið að strika yfir ýmsar gaml-
ar væringar, sem mjög hefði
verið erfitt að gleyma nema
af því að brýn nauðsyn bar til.
Samvinna bænda og verka-
manna annarsstaðar á Norður-
löndum hefir einnig verið okk-
ur ágæt til eftirbreytni, og það
hefir viljað okkur til láns, að
hinn frjálslyndi Framsóknar-
flokkur, sem var myndaður hjá
okkur af ýmsum embættis- og
millistéttarmönnum, hefir tekið
þátt í þessari samvinnu.“
Hagsbætar fyrlr alpýðuaa
— Hvað hefir sérstaklega ver
ið gert til hagsbóta fyrir al-
þýðuna í landinu?
„í fyrra voru afgreidd al-
menn lög um ellitryggingar,
sem koma að fullul leyti til
framkvæmda árið 1940. Iðgjöld
in eru greidd af tryggjendum
sjálfum, ríkinu og atvinnurek-
endum. Auk þess hafa verið af-
greidd lög um öryrkjatrygg-
ingu, stofnaður kreppulána-
sjóður, látin fara fram rann-
sókn á húsnæði og veitt stórfé
til bygginga bæði í bæjum og
sveitum.
Ýmsum finnst að talið um
verkamenn og bændur sé ekki
annað en innantóm „,slagorð“,
en samband þessara stétta er
mjög þýðingarmikið. Samvinna
stéttanna byggist á eðlilegum
og sjálfsögðum grundvelli. Báð-
ar þessar stéttir, sem eiga að
vera ráðandi í landinu, eru af
sama bergi brotnar; þeir sem
nú eru verkamenn, en þar á ég
einnig við sjómenn og iðnaðar-
menn, hafa alveg nýlega eða
í lengsta íagi fyrir einum eða
tveimur mannsöldrum flutt sig
úr sveitunum til bæjanna. —
Bændasynirnir, sem ekki fengu
jarðnæði heima fyrir, urðu
lausamenn, og þegar iðnaður-
inn fór að þróast, fengu þeir
möguleika til að vinna fyrir
sér og settust þá að í bæjum og
verksmiðjustöðum. Vegi bænda
og verkanianna hefir að vísu
skilið og fyrir hefir komið að á-
rekstrar liafa orðið á milli þeirra
— en ef annar hvor á við erfið
kjör að búa, þá kemur það nið-
ur á hinum. Það er þessvegna
eðlilegasí, að þessar stéttir
styðji hvor aðra.
Samvinna ríkisstjórnarinnar
er byggð á þessu, og hefir tekizt
framar öllum vonum. Friður er
kominn á í landinu, og hinir
fátækari, sem áður voru varn-
arlausir, hafa aftur öðlast trú á
framtíðina. Það hefir tekizt að
bæta mjög mikið kjör almúg-
ans og tryggja afkomu bæði
bænda og verkamanna. Skatta-
lögum hefir verið breytt þeim
fátækari í hag og opinberir
starfsmenn, sem vanist höfðu
við allskonar hlutdrægni og ó-
siði undir stjórn Lappó-mann-
anna, eru nú aftur farnir að
sinna störfum sínum hlutdrægn
islaust. Komi einhver óregla
fyrir, er tekið á henni hörðum
höndum.“
— Hvernig líkar bændum og
verkamönnum samvinnan?
„Ekki er annað sýnilegt, en
að almenn ánægja ríki yfir á-
standinu hjá miklum meiri-
hluta landsmanna. Hinsvegar
er íhaldið fjandsamlegt gegn
þessari samvinnu, og öll fram-
koma þess ber ljósan vott um,
að það berst eingöngu fyrir
hagsmunum auðvaldsins, og í
samræmi við það hamast það af
alefli gegn hinni núverandi
st j órnarsamvinnu.“
KommMstai áhiifa-
lansii.
— Hvað er um Kommúnista-
flokkinn?
„Hann er bannaður með lög- -
um, en margir þeir, sem áður
börðust í þeim flokki, eru nú
komnir í Alþýðuflokkinn til
okkar. Kommúnistar reka nokk
urn leynilegan undirróður inn-
an verkalýðshreyfingarinnar,
en samt sem áður eru Alþýðu-
flokksmenn þar alls ráðandi.“
Ég hefi orð á því að mér
virðist, eftir að hafa farið um
endilangt Finnland, og dvalið
nokkra daga í höfuðborginni,
og farið mjög víða um hana, að
alþýða manna sé mjög frjáls-
mannleg, og telur Tanner, að
það hafi breyzt mjög til batnað
ar á síðari árum. Á tímum
Lappohreyfingarinnar hafi al-
þýðan verið kúguð og niður-
dregin, en eftir að sú hreyfing
var yfirunnin, hafi verið eins
og fargi væri létt af þjóðinni,
enda sé mikið gert til að bæta
kjör alþýðunnar. Verkalýðsfé-
lögin starfi að því, að hækka
laun hinna ófaglærðu verka-
manna, sem séu mjög lág. Sam-
vinnuhreyfingin hafi mikla
þýðingu fyrir alþýðu manna,"
og ennfremur eins og að fram-
an er sagt, sé unnið mikið að
því frá hálfu stjórnarinnar, að
bæta húsakynnin, sem séu mjög
léleg, sérstaklega í sveitunum,
og auka vellíðan almennings á
allan hátt.
Eftir því, sem mér kom fyrir
eyra, ber Vainö Tanner al-
mennast traust allra manna á
Finnlandi á sama hátt og Staun-
ing í Danmörku, Nygaardsvold
í Noregi og Per Albin Hansson
í Svíþjóð. Slíkir merkisberar
hafa unnið jafnaðarstefnunni
sigur á Norðurlöndum.
Finnur Jónsson.
Kambfiarnsföt
í bránum, siráum
oi/ döhkum litum
ávallt SfirirUtifil
emdi.
Saumum eftir níijj•
ustu tízku allskon
ar karlmannsfatn
ssÖ ofi frakka,
Gangið í Gefjunar-
fötum ofi þér. eruð
ántefi&ur.
Verksmiðjniítsalan
GEFJUN
IÐUNN
Malstræti.