Alþýðublaðið - 23.11.1938, Blaðsíða 2

MIÐVIKUDAG 23. NÓV. 1938
ALÞfÐUBLAÐIÐ
UMRÆÐUEFNI
T BRÉFI til Porsteins Erlings-
sonar segir Stephan G.:
Pa'ð ier ekki einleikið mieð fjar-
skyggni þína Þorsteinin, að pú
skulir sjá á myndinni af kofa
mín'um, að glugginn miinn muni
sniúa við austri; mér fer að
standa stuggur af slíkri ófrteskis-
gá'fu, ofan á annaln wdargmg.
En ögn hiefi ég pó vilt þér sýn,
en það gátu engir töfrar varazí.
Hér hagar svo tii, að sk'aparinn
hafir vist verið átta-viltur, eða
ögn hiorniskakkur, þegar hann
Jiagði árfarveg og mokaði samian
hóluni og hryggjum. Ég bygði
húisið mitt eftir hans lögurn, svo
gilluggarnir á horninu míútu hérna
vita: Sá næst dyrunlum í austur
sá næsti í suð-a|uistur, og sá fjær
sti í suð-vestiur. En nærgetull
ertu siamt, það skail ég segja.
Ég er nýbúi’nn að lesa hlaupa-
fregnir bilaðanna hérna um milli-
lalndaisalmning ykkar. En alt er
enn ólesið ofan í kjöl. Fyrsta
boðorð mitt er jafnrétti. Annars
er nú gott að fá að vita, að
mianni sé ekki ætlað það, og kysi
ég nú að baisila einn.
Það er þó kiomin hláfca, og ó-
sköp verður nú sagt og sungið.
Leysing spræk fékk ræskt og
ræst
middar-tæki strauma-dunu.
Smæstu lækir hafa hiæst,
hrína og skrækja í hverri buniu.
Heyrðu, ég legg í póstinn iof-
urlitinn pakka til þín. 1 hionum
eru 2 imiður til að Leggja í bók,
sem maður er að Lesa. Ég ætla
þér annan, len Guðnúnu hinu. Þeir
eru ekki eins Laglegir og ég hélt
nð þeir yrðu. og eflaust eigið
þið isjálf fállegri miða en þassa,
en síámt senidi ég ykkur svionia
ófémætt iog ófélegt glinigurogbið
ykkur að þiggja — ef það foemst
nú til ykkar .— Ég bið ,alúð-
Lega að heilsa þínu heimili og
ósfca, að altént megi vel um þig
fara.
*
í bréfi til Eggerts Jóhannssion-
ar siegir Stephan:
Eggert rninn góður. — Hérna
er ég þannan miorgun heima hjá
Hall, eftir að hafa farið náttfari
frá Duluth og náð hingáð í gær.
Víst er gott að vera hjá
vina-sveit og grönnum
og kunna réttar áttir á
allri byggð og mönnum.
*
Ojg í öðru bréfi til Eggerts seg-
ir hann:
Góði vin. — Kominn hingað
haill á húfi. Hress og í góðviðri
— rigningu.
Það ier blítt í byggð tog tind,
bezti veðra kostur.
Ráðin yfir veðri og vind
vann ég svona af Foster.
*
f bréfi til Jóns .lónssonar
yngran
Góði frændi. — Hér er ég heill
á húfi. Komst frá Grafton 4 kl.-
tímUmi á lunidan áætlun með: lest-
inni, sem fara átti kvöldinu éðiur,
en foomst ekki fyrr, sökum ó-
færðar. Ég foeypti mér svo
keyrslu hieim til Eggerts í gær-
kveldi (það eru um 2 mifur *af
bæjargötum), og komst. áður en
hann lagði upp ofan á vagnstöð,
tiil að mæta mér kl. 11, eíns og
hann ætlaði.
Hjartans kveðjur til allra þinna
og
Jionni minn, ég þafcka þýtt —
þýðra en orðin sýna —
fyrir bæði fomt og nýtt,
frændsemina þína.
Ljósheimiar
nefnist nýútkomin ljóðabók
eftir Pétur Jakobsson málafllutn-
ingsmann frá SkiolLatumgu. Þetta
er mikið veik, 160 blisi. í IÖiuman-
arhrioti, mieð 135 kvæðum. Það
verður fljótt séð, að bók þessi
hefir foostiað höfundinin geisiniikla
vinnu, hieilabrot og erfiði. Yfir-
lieitt eru kvæðin í bólkinni svo
sviplík og jöfn, að eigi er ástæða
til að benda á eitt fremur ien
annað. En þó má vera, að ádrep-
an, er höf. sendir þama útvarps-
ráðinu, festist helzt í minni. —
Ekkert efnisyfirlit fylgir bókinni,
Dg rýrir það rnjög hið bókmenta-
lega gildi henmar.
Silkisokkarnir. Er peir
hœttulegir? Fyrirspurn frá
Tonny og svar lœknisins
Gydingaofsóhnir\ ?
ÞýzkaiancLi Menta ölinn
og Bruno Kress. Sleinjamr
greiðslumerkjanna. - Tafla
i Alpýðuhúsið.
Athupair Hounesftr á hornimi
AÐ er oft mikið talað um silki-
sokkana. Menn skiftast jafn-
vel í flokka um þá — ég veit varla
í hvorum flokknum ég er, ef til
vill í báðum og þó hvorugum. Mér
finst mjög vitlaust af kvenfólkinu
að ganga í silkisokkum á vetrum,
þegar kalt er. Hins vegar þykir
mér ekki nema eðlilegt, þó að
stúlkurnar vilji ganga í léttum
sokkum á sumrum þegar hlýtt er
í veðri — og þó geta þær alveg
eins gengið berleggjaðar þá mán-
uðina, ef þær hafa þá ekki sjúka
fætur eða lýtta.
•
,,Tonny“ skrifar mér þettá bréf
í gær:
„Ég er nýstaðin upp úr legu, og
síðan ég kom á fætur er alt af
verið að tala um að silkisokkar
séu ekki forsvaranlegur klæðnað-
ur á fótunum, og að þeir séu yfir-
leitt veikluðum sem hraustum ó-
hollir. Ég væri þér afar þakklát
ef þú gætir látið mig vita í dálk-
um þínum hvort þetta sé rétt eða
ekki.
*
Ég spurði Jóhann Sæmundsson
lækni um þetta og hann svaraði:
„Það er yfirleitt óholt að ganga í
silkisokkum og það ættu sem fæst-
ar konur að gera. Ástæðan er að-
allega sú, að silki er góður hita-
leiðari og leiðir því hitann frá fót-
unum. Þeir falla fast að fótunum
og við það myndast ekkert loft-
rúm milli fótanna og sokkanna, en
loftrúm heldur hitanum við. Það
er því ekki heilsusamlegt að ganga
í silkisokkum.“
♦
En hvernig sokka eiga þá stúlk-
urnar að nota? Mentuð útlend
kona, sem ferðaðist í sumar um
landið, sagðist vera alveg hissa á
því að hér væri varla mögulegt að
fá hlýja ullarsokka fyrir konur,
og þó væri íslenzka ullin tilvalin
í fallega, hlýja kvensokka. Hún
sagðist hvergi hafa séð það nema
hér, að stúlkur væru í silkisokk-
um og á götuskóm, í slarkferðum
DAGSINS.
í misjöfnum veðrum uppi um fjöll
eða á skipum með ströndum fram.
Fanst henni þetta vottur um hálf-
menningu.
*
Hinar brjálæðislegu ofsóknir
þýzkra nazista gegn varnarlausum
Gyðingum í Þýzkalandi vekja víð-
ar athygli en meðal stórveldanna.
Hér hefir mjög verið talað um
þetta mál og það má fullyrða, að
hjá langsamlega flestum hafi þess-
ar ofsóknir, sem fáa eiga sína líka
í útspekúleruðum djöfulskap, vak-
jð viðbjóð og hrylling. Á laugar-
daginn var rætt um þetta mál á
málfundi í Mentaskólanum — og
maður skyldi ekki ætla að óreyndu
að þar ættu ofsóknarseggirnir
nokkurn málsvara, en raunin var
önnur. Þar reis upp unglingur, sem
mælti þeim bót — og jafnvel fleiri
en einn. Hann komst að vísu ekki
upp með moðreyk vegna magn-
aðrar andstöðu hins siðaðri hluta
nemendanna, en samt er það um-
hugsunarefni, að slíkt brjálæði
skuli eiga nokkurn málsvara í ein-
um af helztu skólum landsins.
*
Annars hafa mér sagt það nem-
endur úr Mentaskólanum, að
þýzkukennari skólans, sem er
þýzkur maður, Bruno Kress að
nafni og æstur nazisti, hafi alloft
frammi nazistiskan undirróður í
kenslustundum. Er það vítavert og
óþolandi til lengdar. Það er ekk-
ert við því að segja þó að þessi
maður kenni þýzku við skólann,
en pólitískar umræður, — og það
til framdráttar einni villimannleg-
ustu stjórnmálastefnu, sem nú er
uppi, mega ekki eiga sér stað.
*
„Skilvís" skrifar mér á þessa
leið: „Ég reyni oftast nær að borga
skuldir mínar á réttum gjalddaga,
enda er maður ekki frjáls ef það
er ekki gert. En eitt vekur oft við-
bjóð hjá mér, þegar ég er að borga
skuldir mínar, og það er hve al-
títt það er, að menn sleiki greiðslu-
merkin og lími þau síðan á kvitt-
anirnar. Menn eiga að hætta þessu.
Vatnspúði kostar ekki mikið fé og
þá á að hafa við hendina til þess-
ara hluta.“
*
Frá „Nokkrum villuráfandi
sauðum" fékk ég þetta bréf fyrir
nokkru: „Okkur langar til að biðja
þig, Hannes minn, að koma þeirri
ósk til réttra hlutaðeigenda gegn
um þitt víðlesna blað, að sett verði
upp tafla í anddyri Alþýðuhússins
við Hverfisgötu yfir skrifstofurnar
í húsinu, eins og tíðkast í öllum
stærri skrifstofubyggingum hér í
bæ. Það veldur- oft ókunnu fólki
óþægindum að þurfa að leita lengi
að þeirri skrifstofu, sem það hefir
erindi við. Einnig verður fólkið
á skrifstofunum, sem næst eru
uppganginum, fyrir ónæði af þessu
villuráfandi fólki.“
Ég er alveg á sama máli og síð-
asti ræðumaður.
Hannes á horninw.
Bindindisstarf ig fé-
iagslif á Anstfjirðum
Eftir Pétar Sigurðsson.
í dag er síöasti október. Ég
er staddur á Reyðarfirði og bíð
eftir „Súðinni“. Hún er seint í
förum að þessu sinni og er þar
mörgu um að kenna, en ferða-
menn á íslandi verða að taka
á þolinmæðinni, og ætti sú
kristilega dyggð að geta orðið
þeirra að lokum.
Síðastliðnar þrjár vikur hefi
ég dvalið hér á Austfjörðum, og
vil nú segja, með sem fæstum
orðum, þeim sem gjarnan vilja
vita, hvernig þar er ástatt um
þessar mundir með bindindis-
starfið og félagsmál. Það er tæp-
ast hægt að segja að mikill
drykkjuskapur sé á fjörðunum,
sumsstaðar er hann mönnum þó
áhyggjuefni. Á Seyðisfirði flutti
ég tvö erindi og sat ofurlitla
ráðstefnu með sýslumanninum,
prestinum og einum kennaran-
um, og var þar ákveðið að hefj-
ast handa með einhvern félag-
skap — sennilega ungmenna-
félagi, er hefði bindindisheit, en
starfaði annars á breiðum grund
velli að ýmsum menningarmál-
um. Þetta skyldi vera tilraun, en
ef það ekki lánaðist mundi verða
horfið að stúkustofnun á ný. —
Barnakennarinn Sigurður Gunn"
arsson ætlar einnig að veita
barnastúku forstöðu á Seyðis-
firði.
Á Norðfirði starfar ágæt
barnastúka, mjög fjölmenn. —
Hún hefir starfað þar töluvert
á annan áratug og borið mikinn
árangur. Fjöldi ungra manna og
H. it. Haggard:
Kynjalándið.
84.
þiað alð við megu:n ekki láta hiania heyra n-eitt mieirai
af fyrirætlumu'm okkar; hún vieit nú þiegar alt of:
mikið.
— Ég is.kil ©kki hve.rnig Sóa er lorðin, sagði Júanna;
hún sýnist svo bneytt.
— Þér hafið sagt þa'ð áður, Júanma; ég fyrir mitt
leyti hiSld ekki, að hún sé nieitt b'reytt. Því er barai
svo varið, að hennar leyndu dyg'ðir hlafa komið í Ijós
við þalð að hún sá bless.aðan kaiilinn hann föður isinn.
XXV. KAPITULI.
Fóirnfærfngjin eftir hiuu.n nýja sið.
Þriðji ciagurinn foom, dagur fórnfæringarinniar eftir
hinuim nýja s,ið. Ekke.rt markvert hafði gerzt; að eiins
höfðu þei7’ Lsonard 'Og Francisoo gengið mokkuð um
bæinn og haft Pétur og nýiendumeninina fyrir lífvörð.
Þeir sáu ekki mikið nema húsin aö utan, bygð úr steini
og þakin torfi, og kuidaliega forvitnisiglópið frá hundr-
•uðum augna, sem ávaólt fvlgdi þeim, kom inn hjá
þieiim órólieik io,g hélt þieiim alveg frá frekari rannisiókn.-
Uim. Einiu sinini höfðu þeir reyndar -numið staðair á
torginu, sem var fult af fólki og á augabraigði hættu
öill viðskifti; seljendur, kiauipenidur, hjarðmienn og prest-
ar, sem veittui torginiu forstö'ðu, fiyktust utian uim þá
atörðu á þá, half-hræddir og hálfforvitnir, því að þeir
höfðu aídrei séð hvíta menn áður. Þietta gátu þeir ekki
þoiað, svo þeir snéru aftur til hallariunar.
Auðvitáð Leyfðist þe'ím Otri og Júönnu ekki slík
dægmis.tytting .Þa'u vorU' guðir, og saimkvæmt því
urðu þau áð lifa. Einn dag þoldi Otur það; annian dag-
fór hann, þrátt fyrir .aðvarainir Leonards, að skemta
sér við brúði sí,na, Sögu. Það var byrjun tii ilís, því
að ef anginin maður er hetja 1 aiuguim herhergisþjóns
-síns, þá getur hann mikliu síðiur haldið lengi áfralm að
vera ,guð í augim forvitimnar stúlku. Hér á það við,
ein® og í öðruim efnuini', að kompáaiaskapur Leiðir af
sér fyrirlitningu.
Leonard sá þessar hættur og tai,aði við dverginn
urn málið reiðulega. En það gat ekki duli.zt honum,
að þótt ekki væri höfð hliðsjón af leiðindum dvergs-
ins, sem gerðu framferði hans alveg'eðlilegt, þá stóð
himn, villimaðu'rinn, að minsta kosti í örðugri istöðu'.
Svo Leonaird ypti öxlum og huggaði sig sem biezt hann
gat við þá hugsiun, að koman muin'di að minsta kosti
kenna dvergnum eitthvað í máiiiniu, ®sm haran var
annar® sjálfur fárinin, að stumda kostgæfMega Utídir til-
sögn Júönnu og Sólu.
Um hádegi hélt fJokkurinn til mus'terisins ,og var
hópiur af presíum og hermönnum með þeim; sam-
kvæmt 'fyrirmælum Júönnu var hátíðin haidin um
dag, ien ekki að næturþieli. Eins; og áður var mikla
hringhúsið tnoðfult af þúsundum manna, en nú var til-
högunin ömniur.
Júanna og Otur höfðui meitað að sitja á sín-um háu
tigna'rsiætum, en sátu á stólum við fætur risavaxna’
og afskræmislega steingioðsins. Nam stóð einn frammi
fyrir þeim, en Leonard, Francisco og nýliemdumienin-
irnir röðuðu sér til beggja handa. Veðrið var kalt og
ömurlegt, og við og við féll snjórinn í stórum flyks-
U:n frá öskUgráum himninum.
Nam tók tafarl'ausit að ávairpa mannfjölidann.
— Þokulýður! hrópaði hann; — þér hafið safnast
hér saman til þessi að halda hátíð Jalis, s,aimkvæ;mt
fornum sið, én guðirnir hafa komið aftur til ykkar
og hafa brieytt siðunum. Fimmtíu konur voru iifidir-
búnar til fórnar; í morgun fóiru þær á fætur fagnaindi,
hóLdu, að þær væru ætlaðar guðuniulm; en nú hefir
fögnuður þieirra snúist í siorg, því að guðimir vdlja
ekki þiggja þær, og hafa, kosið sér nýja fórn. Látið
b»ra hana fram.
Þegar hann hafði sagt þietta, feomu .drengir fnaim
úmdan goðinu og ráku á umdain sér tvö mögur najuit
og tvo hafra. Hvort sem. það nú var ,af hendingu eða
mieð vilja gert, þá ráku þieir dýrjn svo k'laufaLega,
að þaui flæktust til og frá um stóinpallinn, þangað
til Loksins var gert út af við þau með banefium og
öxUm, að lundantieknuim' öðram hafrinluimi, hann slapp
ttmdan þieim, sam' vora að elta hanm, þaut ofa'n eftir
hringhúsinu, hrökklaðist frá eimu isætinu til aunars
innan ium áhorfendurna og jarmiaði hvað eftir anmað
afarhátt. Sannast að segja var þetta ajit svo skrítið,
að jarnvel þetta' dnungaliegia og þegja'ndálega fólk fór
að hlæja, þar siem það aftur á móti hafði við slík
tækifæri yerið vant við þá hræðilegus og áhrifamiklu
athöfn, áð fjöLda mianns' væri fórniað umi miðnæt'ur-
sfoeið. Þessi fórnarhátíð var ómynld í þietta skifti, það
gat ekki neinium duíist.
— Far þú nú, Þokulýður! sagði Nam svo og benti
4 dauðu dýrin. Fórnin hefir verið færð, hátíð Jals er
lum garð gengin. Betur að Móðirim tali umi fyrir Orm-
inum, svo að blessun 'frjóisemiinnar megi falLa land-
Snu í skaiu-t.
Tæpar tiu mínútiur voru nú iiðuar síðam athöfnin
hafði byrjað, sú athöfn, sem vemjuLega hafði staðið
mikinn hluta inætiurinnar, því að það hafði verið siður,
að drepa ekki niema eina mannieskju í ©inu iog gara
það með hátíðLegri viðhöfn. Öánægju-knurr heyrðist
Erá aftari enda hringhússins og varð haran smátt og
smátt að to,rgi. Fólkið hafði tekið friðarboðskiaþ Júönu
mieð þökkum, en það hafði lo.rðið dýrsLegt af áð sjá
þiessar stöðuglu blóðsúthellingar, og viLdi ekki miissa
af mannfórnum sínum. Rómvierskir lieikhúislsáhorfiendur,
sem saiman hefðu feomið til að sjá heljariieik skilminga-
manna, en hefðui svo í staðiinn fengið þá sfcemfun að
sjá asnavieðhLaup, og hana-bardaga, mundu máumast
hafa gietað' orðið æstari.
•— Komið þið með konurnar! Látið Jal fá þá fórn,
smn venja hjefir verið Ú1 frá fornu fari, grienjuðu þeir
kvenna á Norðfirði neyta hvorki
tóbaks né áfengis. Sigdór Brekk-
an kennari veitir stúkunni for-
stöðu og hefir fylgt henni frá
byrjun með miklum áhuga og
þrautseigju. Fram að hinum
allra síðustu árum vann skóla-
stjórinn, Valdimar Snævarr,
einnig ósleitilega að stúkustarf-
inu á Norðfirði, og fleiri kennar-
ar á staðnum. Stúkan „Nýja
öldin“, sem lengi starfaði með
miklu fjöri á Norðfirði, hefir lít-
ið starfað síðustu árin, en er þó
starfandi í vetur og færist nú
vonandi í aukana. Sigdór Brékk
an er umboðsmaður hennar og
hefir einnig starfað mikið í
þeirri stúku frá upphafi vega
hennar.
Á Eskifirði starfar nú all-
fjölmenn stúka —- um 70—80
félagar, mest ungt fólk. Skortir
þar helzt á forustumenn. Emil
Björnsson sýsluskrifari hefir
reynst stúkunni hinn ágætasti
liðs'maður síðan hann gerðist
félagi hennar. Hann er nú ein
hennar bezt mátta,rstoð. Þótt
pklfí taki leiðandi menn þorps-
ins frekari þátt í stúkustarfinu,
ræður stúkan þó yfir fremur
góðum kröftum og lofar nú góðu.
Kunnugir menn á Reyðar-
firði segja mér, að þar hafi varla
sést ölvaður maður 1 meira en
áratug. Það mun óhætt að trúa
því, að þar sé engin óregla. —
Ungmennafélag, sem telur um
60 félaga starfar nú á Reyðar-
firði. Á Fáskrúðsfirði er allt slíkt
félagslíf í rústum. — Sennilega
hefjast menn þó handa þar, því
sagt er að nokkuð beri þar á
óreglu meðal unglinga. Annars
er félagslíf mjög dauft á Aust-
fjörðum, og kirkjulíf einnig. —
Með þessu er ekki verið að segja
neitt ósatt eða slæmt um Aust-
firði. En hér þarf að verða breyt-
ing til batnaðar. — Það er til
dæmis, illt til þess að vita, að
á Austfjörðum skulu vera minst
32 menn á opinberum launum,
svo sem prestar, skólastjórar,
kennarar. sýslumenn og læknar,
en aðeins 9 af þeim sinna félags-
málum og slíku menningarstarfi
á einhvern hátt. Ég á við í kaup-
stöðunum. Þátttaka þessara
manna er allsstaðar eftirsótt og
mikilsvirði, þar sem hún fæst.
í okkar fámennu þorpum og
kauptúnum er þörfin líka mikil
fyrir foryztu og liðveislu þess-
ara manna. Annríki þarf ekki
æfinlega að vera til fyrirstöðu.
Ég brá mér upp að Eiðum'og
flutti þar tvö erindi á hinu stóra
skólaheimili. Þar þótti mér gott
að koma, eins og áður. Skólinn
er fullskipaður og hópurinn hinn
myndarlegasti. Stjórn virðist
vera hin bezta. Ríki þeirra á
Eiðum er stöðugt að f ærast í
aukana. Nú lýsir þeim og hitar
rafmagnið. Þá hefir risið upp hin
nýja endurútvarpsstöð og eitt-
hvað meira byggst, og sundlaug
hvað vera á næstu grösum.
Tíð hefir verið góð hér eystra
og ganga bílar enn yfir Fjárðar-
heiði. Er það fremur óvanalegt.
Atvinnulífið er dauft, en flokka-
pólitík í fullu fjöri, en á henni
virðast bæði sálir manna og lík-
amir þrífast illa. P. S.
Kopar keyptur í Landssmiðj-
unni.
Dömur, takiS eftir! Hattastefa
mín er flutt frá Laugavegi 19 á
Skólavörðustig 16 A. Mikið úr-
val af nýtízku höttum. Herra-
hattar litaðir og breytttr í
dömuhatta. Lsegsta verð í bswe-
um. Vönduð vinna. Fljót af-
greiðsla. Helga Vilhjálms. S4n»i
1904.
Lesið Alþýðublaðið!