Alþýðublaðið - 01.12.1938, Blaðsíða 1

&ITSTJÓRI: F. R. VALDEMARSSON
ÚTGEFANDI: ALÞÝÐUFLOKKURINN
XIX. ÁRGANGUR
>• axCKH
FIMTUDAGINN I. DES. 1938
280. TÖLUBLAÐ
Fullveldið hefir fært alþýðu
bætt kjör og aukið öryggi.
\ ------------♦--
Eftir Stefán Játaann Stefánssson alþm.
---♦—--
IDAG er minst 20 ára full-
veldis íslands. Allir góðir
íslendingar gleðjast yfir fengnu
frelsi, fagna því, sem áunnist
hefir, og hrósa sigri yfir því,
að tekist hefir að vernda og efla
fullveldið í 20 ár.
Alþýðuflokkurinn fagnar full-
veldinu fyrir margra hluta
sakir. Hann átti sinn þátt í því
að fullveldið fékst og á hvern
hátt það fékst. Nokkru áður en
sambandslögin voru afgreidd
fór Ólafur Friðriksson utan á
vegum Alþýðuflþkksins, til
þess að reyna að hafa áhrif á
flokksbræðuma í Danmörku,
sérstaklega í þá átt, að fá við-
urkendan íslenzkan siglinga-
fána. Danskir jafnaðarmenn
tóku þessari málaleitun með
góðum skilningi og fullri vel-
vild, enda reyndust þeir við
fullnaðarsamninga víðsýnir og
velviljaðir, en það leiddi ekki
hvað sízt til þeirrar farsælu
niðurstöðu, er fengin var fyrir
20 árum,
Alþýðuflokknum var og er
það fullkomlega ljóst, að við-
urkenningin á fullveldi lands-
ins er geysimikils virði. En
sjáift fullveldið markar þó að-
allega afstöðuna út á við. Og
til þess að það komi að fullum
nótum, þarf afstaðan inn á við
einnig að breytast til bóta. —•
Fullveldi landsins þarf og á að
fylgja aukin hagsæld þjóðar-
heildarinnar og vaxandi menn-
ing hennar og þroski. Ef svo
er ekki, verður fullveldið að-
eins eins og fögur skikkja á
Hátíðahöldin í dag
af tilefni 20 ára fullveld-
is íslands verða meiri og al-
mennari inn land alt en 1. des-
ember hátíðahöld hafa áður
verið..
í sumar skipaði ríkisstjóm-
in 5 manna nefnd til að gera til-
lögur um fyrirkomulag hátíða-
haldanna og ýmislegt annað í
sambandi við þetta merka af-
mæli. Voru skipaðir í nefndina:
Ásgeir Ásgeirsson, Bjarni Ás-
geirsson, Björn Ólafsson, Þor-
stéinn .Briern og Kristinn And-
rósson, einn frá hverjum
stjórnmálaflokki.
Viðtal við Ásgeir Ásgeirs-
son.
Alþýðublaðið snéri sér í
geerkveldi til Ásgeirs Ásgeirs-
sonjnr og spurði hann um störf
wefndarinnar.
,,Þim h«f* visu ®kki orð-
sársjúkum manni. Skáldið
Matthías Jochumsson hefir lýst
þessu ágætlega, með þessum
vísuorðum:
„Hvað heimtum vér? Að fólkið
frelsi skilji,
og fjöldinn þróist, siðist, ment-
ist vel.
Ef fólkið styður hvorki vit né
vilji,
þá veslast upp hver stjórnarbót
í hel “
Alþýðuflokkurinn er aðeins
einum 2 árum eldri en full-
veldið. Og stefna hans miðar
fyrst og fremst að því, að þjóð-
in fái notið ávaxta sjálfstæðis-
ins út á við, með því að auka
hagsæld hennar og menningu
inn á við, eða með öðrum orð-
um, að efla kjarna fullveldis-
ins.
Eins og flest öll önnur þjóð-
félög, er íslenzka þjóðfélagið
bygt upp af mismunandi at-
vinnustéttum. Kjör stéttanna
eru og hafa verið misjöfn. —
Sumar stéttirnar búa við góð
kjör og ýms forréttindi, en aðr-
ar við slæm kjör og misrétti.
Sumar stéttir eru fullvalda og
lifa áhyggjulitlu og tiltölulega
öruggu lífi. Aðrar stéttir eru
háðar vilja og valdi annara, eiga
í látlausri baráttu fyrir tilvist
sinni, og vantar alt öruggi í
lífinu. Kjarninn í stefnu og
starfi Alþýðuflokksins er að
bæta úr þessu misrétti. Og á
þeim 20 árum, sem vér höfum
átt fullveldi að fagna, verður
ekki annað sagt en að mikið
hafi áunnist fyrir baráttu Al-
ið margbrotin, enda var okkur
aðeins gert að gera 'tillögur. Við
héldum nokkra fundi og send-
um út umburðarbréf til allra
ræðismanna erlendra ríkja með
upplýsingum um land og þjóð,
bækling og bók með fallegum
myndum af náttúru landsins.
Var þetta aðallega ætlað er-
lendum blöðum, sem vildu geta
landsins í sambandi við þetta
afmæli. Þá hefir þessum aðil-
um einnig verið send bók um
ísland á Norðurlandamálunum,
sem Skúli Skúlason blaðamað-
ur er að gefa út. — Þá hvött
um við til að bæjarstjórnir og
hreppsnefndir eða félög gengj
ust fyrir hátíðahöldum, en hér
væri afmælisins aðallega, auk
starfsemi stúdentanna, minst í
útvarpinu með hátíðaræðu for-
sætisráðherra og ávörpum leið-
toga stjórnmálaflokkanna."
(Frh, á 4. síðu.)
þýðuflokksins, þó að sjálfsögðu
vanti mikið á, að fullum ár-
angri sé náð.
í upphafi núverandi fullveld-
istíma vora mátti svo segja, að
tæplega væri hægt að tala um
nokkra félagsmálalöggjöf (so-
cial-löggjöf). Það voru aðeins
lítil og ófullkomin slitur eða
smávísir í þá átt. En á síðustu
20 árum hefir tekist, að lang-
mestu leyti fyrir atbeina Al-
þýðuflokksins, að hrinda í fram-
kvæmd álitlegu upphafi að
fullkominni félagsmálalöggjöf.
Arið 1921 eru sett fyrstu lögin
um styttingu vinnutíma við
erfiða vinnu. Það voru lögin um
hvíldartíma háseta á íslenzkum
botnvörpuskipum. Það kostaði
mikinn áróður og lægni Al-
þýðuflokksins að fá löggjöf um
þetta efni. En þó hefir tekist
að fá endurbætur á þessum lög-
um árið 1928, þar sem hvíld-
artíminn var lengdur. Árið
1921 voru sett lög um slysa-
tryggingu sjómanna, en þau
náðu til sjómanna einna, en
ekki verkamanna í landi. Og
árið 1925 eru sett lög um al-
mennar slysatryggingar og
voru þau lög sérstaklega undir-
búin með þátttöku frá Alþýðu-
flokknum, en í þeim lögum var
ákveðið að iðgjöld til trygging-
anna skyldu greidd af atvinnu-
rekendum. Þessi lög voru síð-
an aukin og endurbætt 1928 og
1931. Á fátækralögunum feng
ust nokkrar breytingar í mann-
úðlegri átt 1927. Hin ófull-
komnu ellistyrktarlög frá 1909
fengust lítið eitt lagfærð 1928.
Eftir tillögum Alþýðufl. voru
sett lög um atvinnuleysis-
skýrslur 1928. Árið 1930 voru
gerðar breytingar til bóta og
viðaukar við lögin um greiðslu
vei'kakaups. Sama ár voru að
tilhlutun Alþýðuflokksins sam-
þykt ný sjómannalög, er höfðu
að geyma ýmsar réttarbætur
fyrir sjómenn. Árið 1931 voru
samþykt lög um verkamanna-
bústaði og þau fengust lagfærð
nokkuð 1935. Alt frumkvæði
að þeirri löggjö(f og fram-
kvæmd hennar hefir Alþýðu-
flokkurinn haft. Árið 1935 voru
sett ný framfærslulög í stað
fátækralaganna. Þar fengust
margar breytingar til bóta í
framfærslumálum landsins. Og
hin merkilega alþýðutrygg-
ingalöggjöf var samþykt 1935,
en gekk í gildi 1936, en þau lög
voru endurbætt árið 1937. .Með
þeirri löggjöf var lýðtrygging-
armálum þjóðarinnar, fyrir
bein áhrif og íhlutun Alþýðu-
flokksins, komið í fast form,
slýsatryggingaírnar endurbætt
ar, skyldusjúkratryggingar
lögfestar í kaupstöðum lands-
ins, elli- og örorkutryggingar
ákveðnar og atvinnuleysis-
tryggingar heimilaðar með
styrk af opinberu fé. Þessi lög
marka tímamót í íslenzkri fé-
(Frh, á 3. sfðu.)
Tðlhðgun fuliveldls-
hátiðarinnar 1 dag.
t
Endurvarp frá Vestur-íslendingum kl.
3,15 og Íslendingakátíðinni í K.hðfn.
filæsileit nýtt listaverk
eftir ísmund Sveinsson.
----♦----
„Fyrsta hvíta móðirin í Ameríkuw á að
prýða sýningarskála íslands í New-York
A SMUNDUR SVEINS-
SON myndhöggvari
hefir nýlega lokið við stóra
höggmynd, sem hann hefir
unnið að síðastliðna átta
mánuði. Er þetta stærsta
mynd, sem Ásmundur hefir
enn gert, um 3 metra að
hæð, og hið glæsilegasta
listaverk.
Myndhöggvarinn Jékk 1 þá
hugmynd að búa til mynd til
sýningar á heimssýningunni í
New York í fyrra haust. þegar
alment var farið að ræða um
hina tilvonandi sýningu.
Myndin, sem nú er fullgerð,
er að hæð um 3 metrar í gips-
afsteypu, sem stendur í lista-
safni Ásmundar, og heitir á
ensku „The first white mother
in America“, „Fyrsta hvíta
móðirin í Ameríku.“
Það er ekkert einkennilegt,
þó áð íslenzkur myndhöggvari
verði til þess að búa til mynd
með þessu nafni, því að það
var íslenzk kona, sem var
fyrsta hvíta móðirin í Amer
íku, kona Þorfinns karlsefnis.
Hún fæddi son í Ameríku, sem
hét Snorri.
Þetta er langstærsta mynd
Ásmundar og sýnir konu, sem
stendur í víkingaskipi og stend-
ur barn á öxl hennar.
Æskilegt væri að sýningar-
nefndin gæti séð sér fært að
koma þessari mynd á framfæri
á heimssýningunni, því að það
er glæsilegt til kynningar þjóð-
inni, að vekja . athygli hinna
fjölmörgu sýningargesta, sem
þar verða saman komnir frá
öllum þjóðum heims, á því, að
það var íslenzk kona, sem var
fyrsta hvíta móðirin þar vestra.
Mín ðtgerð í
¥estm.eyjum.
10 bátum fleira
gert út en í fyrra.
IVESTMANNAEYJUM er
nú mikill áhugi í mönnum
í útgerðarmálum og er búist
við talsvert meiri útgerð en í
fyrra.
10 nýjum bátum hefir verið
bætt við skípaflotann. Hafa
sumir þeirra verið keyptir frá
Danmörku, aðrir ánnars staðar
erlendis frá og enn aðrir utan
af höfnum.
Kommúnistar ærast
útaf sjómannasamn-
íngnnnmíVestmanna
eyjum.
Síðan samningar tókust milli
Sjómannafélagsins „Jötunn“ í
Vestmannaeyjum og Útvegs
bændafélags Vestmannaeyja
hafa kommúnistar látið öllum
illum látum gegn samningun-
um og talið að sjómennirnir.
sem gerðu samningana við út-
gerðarmenn, væru „svikarar"
við samtökin.
Kannast menn við orðbragð-
ið!
Samningarnir þýða 20%
kauphækkun fyrir sjómennina,
þar sem hlutarfiskur þeirra
hækkaði svo mjög eins og skýrt
hefir verið áður frá hér í blað-
inu.
En upphlaup kommúnist-
anna er gert til að reyna að
afla flokki þeirra fylgis.
Kommúnistarnir haía nú í
mörg ár stjórnað verkamanna-
félaginu Drífanda. Þar er ekki
hreyft við því að bæta kjör
verkamannanna. Þar er sofið
svefninum langa.
Allsbeijarverbfallið ð Frakk
landi iiær náði ekki tiliangi
------■».—
Jouhaux taldi þátttökuna þó eftir von-
um með tilliti til gagnráðstafananna.
LONDON í gærkveldi. FÚ.
f^ÁTTTAKA verkamarfna
í allsherjarverkfallinu
á Frakklandi var -mjög mis-
jöfn. Verkfall varð mjög
víða í landinu, en tilraunin
til þess að koma á allsherj-
arverkfalli misheppnaðist.
í stáliðnaðiniun, segir í skeyt
xinx frá París, tóku á að gizka
75% þátt í verkfallinu, af kola-
námumönnxmi 45%, af hafnar-
verkamönnuin og sjómönnum
40%, af starfsfólki í vefnaðar-
verksmiðjum 30%, af starfs
mönnum hins opinbera 30%,
en af verzlunarfólki aðeins um
1%.
Þetta er samkvæmt frétta-
stofuskeytum, en innanríkis-
róðherrann, Albert Sarraut,
segir, að alt hafi gengið stjórn-
inni eins mikið í hag og gerlegt
var að búast við. Sarraut seg-
ir, að aðeins 25% af járn- og
stáliðnaðarmönnum hafi tekið
þátt í verkföllunum, og er það
miklu lægri tala en sagt er frá
í Reutersskeytum.
Um 30Q menn voru hand-
teknir í París í morgun.
Jouhaux, aðalritari franJska
fagsambandsins, yiðurkennir
að allsherjarverkfallið hafi
ekki heppnast, en telur árang
urinn eftir vonum góðan, þegar
tekið sé tillit til þeirra ráðstaf-
ana. sem stjórnin lét gera. Jou-
haux segir að vinna hafi stöðv-
ast nærri algerlega í námum og
verkfall hafnarverkamanna og
sjómanna í öllum stórum hafn-
arborgum hafi farið algerlega
(Frh. á 4. »íöu.)