Alþýðublaðið - 07.01.1939, Blaðsíða 3

LAUGAKDAG 7. JAN. 1939
♦------------------------♦
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F, R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl, fréttir).
4902: Ritstjóri.
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝDUPRENTSMIÐJAN
♦ —~--—------------------♦
Heiidsalarnir
neita að hlýða
iogum landsins
DÝRTÍÐIN er orðin svo
mikil,. að almenningur
fær ekki undir risið. — Drýgst-
an þáttinn í því eiga án efa
ínnflutningshöftin. Vegna
þeirra hefir vöruverð allt stór-
hækkað í landinu...“ Þann-
ig fórust blaði heildsalanna hér
íbænum, Morgunblaðinu, orð
í forystugrein sinni í gær.
En í fyrradag varð það kunn-
ugt, að heildsalarnir sjálfir eru
með því að neita að hlýða lög-
um landsins að gera tilraun til
þess að eyðileggja fyrstu al-
varlegu ráðstafanirnar, verð-
lagseftirlitið, sem gerðar hafa
verið til þess að hafa hemil á
dýrtíðinni. Það er von að Morg-
unblaðið tali digurbarkalega
um umhyggj/u sína jfyrir al-
menningi, sem ekki fái risið
undir dýrtíðinni!
Morgunblaðið vill afnema
innflutningshöftm og heldur
því fram, að þar með væri dýr-
tíðinni aflétt. Það vitnar þar í
reynslu Dana, sem undanfarið
hafa rýmkað lítilsháttar um
innflutningshöftin hjá sér. •—
Þessi málaflutningur er ekkert
arinað en ósvífin blekking. —
Gjaldeyrisskortur okkar er svo
miklu meiri en Dana, að eng-
irjn samjöfnuður er möguleg-
ur. Og meðan Danir áttu við
sama gjaldeyrisskort að stríða,
datt engum ábyrgum manni þar
í hug, að .Danmörk gæti komist
af án innflutningshaftanna.
Moi’gunblaðið segir, að vegna
innfluíningshaftanna hafi vöru-
verð stórhækkað í landinu. Það
er rétt. En hvað þýðir sá sann-
leikur og hvernig tekur hann
S'ig út í dálkum heildsala-
blaðsins? Hann þýðir það, að
heildsalarnir hafa notað sér
inhflutningshöftin til þess að
okra á þjóðinni. Það er einmitt
í Viitundinni um þetta, að verð-
lagsnefndin hefir verið skipuð.
Hún á að koma í veg fyrir það,
að heildsalarnir geti framvegis
notað sér innflutningshöftin til
þess að auka dýrtíðina og fé-
fletta almenning. Og það er
ekki Alþýðuflokknum að kenna,
að slíku verðeftirliti var ekki
kojnið á strax þegar innflutn-
ingshöftin voru tekin upp. Það
var yfirleitt ekki að hans ráði
að farið var inn á braut inn-
flutningshaftanna. Hann hafði
mörgum sinnum bent á miklu
róttækara ráð til þess að koma
í veg fyrir áframhaldandi
skuldasöfnun þjóðarinnar er-
lendis og vaxandi gjaldeyris-
skort. Það ráð er alger lands-
verzlun. En þegar ekki var horf-
ið að því og leið innflutnings-
haftanna í þess stað farin,
sýndi hann þegar í upphafi
fram á nauðsyn þess að koma
á ströngu eftirliti með verðlagi
til þess að hindra það, að heild-
salarnir gætu notað sér inn-
flutningshöftin til að okra. á
þjóðinni,
Síðan hefir reynslan sýnt,
hve rétt það var, sem Alþýðu-
flokkurinn sagði þá. En nú,
þegar verðlagsnefndin hefir
loksins verið skipuð, kemur
Morgunblaðið, sem sí og æ er
að barma sér yfir dýrtíð-
inni, sem ætli að sliga almenn-
ing, og reynir að spilla fyrir
þessari fyrstu alvarlegu til-
raun til þess að draga úr dýr-
tíðinni með þeim ummælum,
að á henni „fáist engin lagfær-
ing, hversu margar verðlags-
nefndir, sem skipaðar kunni að
verða,“ eins og það komst að
orði í áðurnefndri grein sinni í
gær. Hvernig getur Morgun-
blaðið verið svo öruggt um
það? Jú, það segir það í trausti
þess, að þess eigin aðstandend-
um, heildsölunum, takizt að
eyðileggja árangurinn af eftir-
liti verðlagsnefndarinnar með
því að neita að hlýða þeim lög-
um, sem sett hafa verið um
störf hennar.
Heildsalarnir neita að láta
verðlagsnefndinni í té þær upp-
lýsingar, sem þeim ber skylda
til og nauðsynlegar eru til þess
að hún geti haft eftirlit með á-
lagningu þeirra og komið í veg
fj'rir að þeir okri á almenningi
skjóli innflutningshaftanna.
Slíkt framferðl er í raun og
veru ekkert annað en ósvífin
uppreisn á móti lögum lands-
ins og allur almenningur mun
áreiðanlega vænta þess af
stjórnarvöldunum, að á móti
slíkri uppreisn verði tekið með
fullri einurð og festu.
Bæjarstjórnia í Aróittm
hefir ákvieð® 'að efna þair til
mikillar sýni'nigair árið 1941 á 500
ára afmæli bæjairim. Hefir þiegar
verið skipuð ruefnd til þess að
vielja sýningmmi stað og luindb-
búa hama, FO.
ísfisksöliun
í fyrrád. sieldui: Gylliir í Hull
1788 vættir fyrir 1100 stpd. og
Gylfi lika í HuII 1850 vættir fyr-
ir 1130 stpd.
Saltsíld hefir pegar verið
seld fyrir rúmar 9 milj.króna
.»
Erlendur Þorsteinsson skrifstofustjöri síldarútvegs-
nefndar ræðir um saltsíidina í viðtali við Alþýðublaðið.
SALTSÍLDARAFLINN var á síðastliðnu sumri, eins og
kunnugt er, óvenjumikill, og hefir þegar verið selt af
honum fyrir rúmar 9 milljónir króna.
Alþýðuhlaðið hefir snúið sér til Erlends Þorsteinsson-
ar alþingismanns, skrifstofustjóra síldarútvegsnefndar, og
liefir hann gefið blaðinu eftirfarandi yfirlit um saltsíldina:
Söltunin byrjaði 20. júlí og Söltun var meiri í ár en
lauk 24. september. Veiði var nokkru sinni fyr, eða alls, fyrir
fremur treg framan af, en batn- utan Faxasíld, 338 641 tunna
aði þegar kom fram í ágúst- en í fyrra var söltunin 210 271
mánuð og hélst kraftafli til 7. tunna,
september. Þá hættu flest
snurpuskip veiðum, en þrjú Síldin skiftist þannig eftir
skip héldu áfram og höfðu á- söltunarstöðvum, og er til sam-
gætan afla, 10—14 þús. kr. anburðar skifting söltunarinn-
virði, eftir að flotinn hætti. ar í fyrra:
1938 1937
Akureyri og umhverfi . 14 301,5 9 668
Hólmavík 5 459 4 491
Húsavík 1 775 2 386
Ingólfsfjörður 9 328 2 514
Reykjarfjörður (Djúpav.) 9 732 10 173,5
Sauðárkrókur 5 156 4 521,5
Siglufjörður .. 253 618 147,151
Skagaströnd 5 921 2 340
Dalvík 6 949 4 843
Hrísey . . 15 772,5 11454
Ólafsfjörður 8 520 8 833
Vestfirðir 15 863
Hofsós . . 2 094 1 033
338 641 210 271
Söltunin skiftist þannig eftir ig til samanburðar skifting
verkunaraðferðum og er einn- verkunarinnar frá því í fyrra:
1938 1937
Matjessíld 1/1 83737
do. 1/2 54526 27263
111 000 76 962,5
Venjuleg saltsíld 107 968 55 416
Stór saltsíld 519,5 877,5
Magadr. saltsíld 11 618 12 423,5
Haussk. & magadr 36 924,5 14,204
Hreinsuð 416,5 1 330
Kryddsíld m/haus .... 2 342 2 736,5
Kryddsíld haussk 45 652 32 341,5
Sykursöltuð 17 288,5 13 722,5
Flött 1471 257
Aðrar aðferðir 3 431
338 641 210 271

Erlendur Þorsteinsson
alþingismaður.
Síldveiði til söltunar stund-
uðu með snurpiniót 192 skip
með 162 nætur (í fyrra 137 næt-
ur) og 106 reknetabátar (í
fyrra 125).
Mestu afladagarnir voru 15.
ágúst, á öllu landinu saltað
18510 tunnur, þar af á Siglu-
firði 14685 og 21. ágúst 16672
— þar a£ á Siglufirði 14814.
Mesti afladagur í fyrra var 9.
ágúst 11601 tunna, þar af á
Siglufirði 9986,
Fjórar hæstu stöðvarnar
voru í sumar: Söltunarstöð
Ingvars Guðjónssonar 29536 tn.
—- söltunarstöð Friðriks Guð-
jónssonar 25335 tunnur, H.f.
Njörður 15586 tunnur og Sam-
vinnufélag ísfirðinga 15381 tn.
Frá því byrjað var að matés
verka, hefir aldrei á einu ári
verið saltað jafnmikið, eða í ár
111 þúsund tunnur. En mest
mun hafa verið verkað áður
árið 1933 um 107 þús. tunnur,
en þess má geta, að verkun síld-
arinnar héfir líkað yfirleitt vel
í ár og sama og engar skemmd-
ir komið fram á síldínni, en
1933 mun mjög verulega hafs
borið á slíkum skemdum.
Útflutningur hefir gengið
mjög greiðlega í ár, svo að segja
öll síld á Norðurlandamarkaði
var útflutt fyrir áramót og
nemur verðmæti þeirrar síldar
um 5,8 milljónir króna. En
verðmæti matéssíldar og ann-
arrar sérverkaðrar síldar, sem
flutt er út af síldarútvegs-
nefnd, mun nema um 3,3 til
3Ý2 miljón króna, svo að verð-
mæti saltsíldarinnar í ár verður
rúmar 9 milljónir.
Síldarútvegsnefnd veitir
leyfi fyrir útflutningi á allri
síld og hefir auk þess sölu á
allri matéssíld. Auk þessa hef-
ir nefndin í sumar selt sérverk-
aða síld til Ameríku um 4 þús.
tunnur og Þýzkalands um þús-
und tunnur. Þá hafa einnig
fyrir atbeina nefndarinnar ver-
ið í sumar seldar til Þýzka-
lands 3600 tunnur kryddsíldar.
Um áíramót hafði Verið
flutt út matéssíld samtals
58394 heiltunnur og 42619
hálftunnur, eða 79704 reiknuð
í heiltunnum, en allur útflutn-
ingur matéssíldar í fyrra vaf
68946 tunnur.
Þá er eftir að afs^iijpa til
Póllands 7500 tunnur, sem gert
er ráð fyrir að fari í þessum
mánuði, og með S. s. Katla nú í
næstu viku verður afskipað 4
til 5 þús. tunnum matéssíldar
og 2500—3000 tunnum af
Faxasíld. Auk þessa er óafskip-
að nokkrum smásendingum,
sem gert er ráð fyrir að fari
mjög bráðlega.
ManBÍtalsskýrsliur á Norctar-
iönáum
Siýna, að fólk hieldiu'r áfram áfe
flytjaist úr sveitonium til bæjanna
Ibæð'i í Finúilaindi og Sviþjófe, en í
Osto hiefi'r íbúum fækkað. — í
Síiokkhóimi búa nú 573 þúsiuind
•nianins, í Hélsingforis 310 þústtmd
ínönins, en í Osilo 273 þú>slunid
manns. FÚ.
♦
Snæfellingiamótlð
vieröiur haldið aö Hótel Borg
[í Itvöld. ÁðigönguimiiiÖa se
vitjað í Tóbaiksvierztonina Lom
don og Skóbúð Reykjaan’fcur, Að-
alstræti.
Soffía Ingvarsdóttlr;
Mataræði oo heilsufar.
-----—♦
ASEINNI TÍMUM hefir al-
mieninlur áhiugi a;ukist á nær-
ingarcfnafræöi. Ber mairgt til
þiess. Þjóðabanidalagið vakti á
sínwm tíma athygli á þosisium
niá.mjm. Op'iiniberar vísindaistofn-
a;n‘ir og læitnar hafa lagt kiapp á
ví tam ínran n s ókn'ir fæÖiuíegiunda.
Rikin hafa komið á matvæiar
skoðiun og eftiriiti, og fleira
mætti telja.
NæringaæfnafræðingaT Tieyna
jafnan áð komast eftir þvi, hvaÖa
fæða er heppiiiegiust og hvers
vegna. Ýmsir þeirra ránnsaíka til
hlítar þetta, sem á útlendto máli
er ltailað minimtuiuidiet, þaið er
að segjai þaö lifsviöurvæfi, spn
hægt ler að fleyta fraim Jifinu á,
án þiess að bíöa tjón á heilsu
sinni og þreki.
Aðrir efnafræÖingaT leggja
kapp á að finna hina hollustu og
beztu fæðu, aem völ er á. Ö-
nieitanliega á hiÖ siöiairnefnida aÖ
vera þaö siem koma sfcal, öJlum
atéttlum jafnt til afniota. Fyrir því
herja,sit Alþýðuflokksmenn allra
lainda.
( Bænidluir í löinid'um ailmient hafa
ekfci nægain maricað fyrir vönuir
siniair.. En vegna þeslsara fæðu-
rannsókna hefir hann aufcist víða
i seinni tíö. T. d. fyiir smjör,
egg og alls konar grænmieti. En
jaínvægi framleiðslu og nieyzlu
Strandar á þiei'rri sorglegu staö-
íeynd, að fátæklimgarnlr í toorg-
unum geta efcki fceypt.
Kona etn í enska verfcattnanna-
flokknum skrifaöi nýlega:
„Hiö örðttvrasta fyrir bænduima
er þaö, aÖ þeir erto sivo óheppn-
ir áð framLeiða vörur, aem eru
fæðuiegundir toanda fólki. Hugsi-
iö ykkur eftirsipurnina á mark-
aðsvöium þeirra, ef hinn nýi her-
skipafloti þyrfti að sigla í mjólk,
eða ef sjálfsagt þættl, áð smyrja
ailar hernaöarfiugvélar i nýju
kúasmjöri. Hviíík kyns'tur yrðu
franfliei'dd og toeypt af þesisUm
vltamínrikU og hoLLu vörum', siem
viö fátæklmgarnir rnegnum eklri
aö hafá á borðum hjá okkur.“
Maturinn er mannsins megin
segir gamall málsháttor. Þáð er
viðUrkent, aö afkö<st þess ma'iinsi,
er skortir naegilegt viölu'rværi,
eiu minni en elia, og heilsa
þeirra, síem vantair hin nauösyn-
íegu efni til viðhalds líkaimainum,
er i toráöri hættiu. Einkum er
fábreytt og lélegt fæði háskalegt
fyriir börn og unglinga.
Gamall, glöggur \'erfcamaöur,
s|@m étti hraust iog mannvænleg
uppfcomín böra, sagði mér, áð oft
hefðu börnin sin ekki átt nein
sparifö't og fátt eitt til skifta.
Hann hafði altaf hugsáð um þiað
fyrst og fæmst, aö þau hiefðu
nóg og eitthvað kjamgoitt til
matar. Grannkona hans, sem lífea
átti erfitt- uppdráttair, hugsaði
aftur á móti meira um það, að
börnin væru klædd eins og betiur
stæð börn, en hún hafði þá auð-
vitáð minna úr áð spila til mat-
arkalupa. Börn hiénnar urðu
heilsutæp og sum náðu ekki full-
ofðinsaldri. Þetta munu ekki eins
dæmi.
Það hefir sýnt sig við rann-
sóiknir í enskum fátækrahverfum,
áð fátæklingar, sem bjuggu í
gömlum íbúöum, voru hraustari
hieldur en þeir fátæklingar, sem
flUzt höfðu í nýjár ítoúðir og
ufðu að borga meiri húsaleigu
og spara þar af leiðandi við sig
í mat.
Gildi mjólkur til manneldis.
Fyrir nokkru vora gerðar
miefkar tilraunir á 20 000 sfeóla-
börrtonn í Laincashime í Englandi
til raninsóknair á gildi mjóilkur til
mánneldis. Niöurstöðurnar eru
mjög eftirtektarvierðár. 10000
böra' fen’gu daglega % lítier af
mjólk; hintn helmmigurimii enga.
Eftir fjóra mánuiði báru þau börn
siem mjólkina fengu, mjög gæini-
legan \nott um betra heilsufar og
meiri tíkamsvöxt.
Þax áður hafði fairiö fram
hliðstæð tilráun í sfcóla einum í
námunda við Londoin. Allir skóla-
dængirnir fengu fult fæði. Það
var að öllu leyti mjö-g sómasiam-
legt, og þess nákvæmlega gætt,
að engiin efni vantáði í fæöuna,
er likaminn þarfnaðist. Síðan
var drengjunum skift í tvo
flokká, o-g fékk annar fLofckurinn
fæðisuppbót, aðalLega mjólk.
Þegar frá leiö varö milrill míuinur
á þesslum tvieim dængjahiópum,
bæði hvað snerti þyngd og hæð.
Læknirinn, doktor Mann, siem
stjórnaði þesisum tiltaunum, isiegir
svo frá;
„Auk hæðar og þyngdanmvnar
ikom fram alnienn líkamleg heil-
brigöi og meiri mðtstaða gegn
sjúkdómum. T. d. var kuldabólga
fátíð. Einnig voru þeir drengir,
er mjólkina drufcku, betur amd-
lega vakaindi, og þó ekki sé hægt
að sanna með tölum breytingar
á andlegum þnoska þeirra, komu
þær þó skýrt fram.“
Heilsuleysi afleiðing
fátækfar.
Heilbrigðiseftirtít ýmsra landa
\er'ður víða vart við tiifinnainleg-
an næringarsikort, einkum meðal
bama og fcvenna. Oft kemur það
fyrir, að bömin þrífast og dafna
furðianlega, þó heimilin fái ekki
nægan farhorða- í þieitti tilfellum
er þáð móðirin, siem gengur alls
á ttiisi'. Hún lætur sig sitja á hak-
'anum en tinir alt í bömin. Nú
á tímluim ara til linurit og tölur
yfir margt, en það er ótalið ettn,
hve margar fátækar mæÖur, bæðí
hér á landi og ainnars staðar,
hafa stett líf sitt og krafa áö
veði fyrir hetísu ogafkomu baraa
slnina.
Hvarvetna í sfcólum og upp-
elidiststofnunum kenmr i Ijós milfr
ití munur á heilsiufari vel istæðna
og fátækra bama. í ti'Lefni af
því var gerð nákvæm rannsókn
á mörgum börnum í Newcastle
í Englandi. 125 verkamanínabörn
(103 af þeim áttu laltvinin'ulausán
föður) voru tekin til samanburð-
ar við Í24 böra frá betur síæð-
tim heittiilum. Niöurstaðan var
þannig:
Fátæk Velsett
börn. börn.
Undir eðlilegri þyngd55% 13%
Yfir eðlilegri þyngd 11% 48%
Undir eðlilegri hæð 47% 5%
Yfir eðlilegri hæð 2% 11%
Blóðlítil ............ 23% 0%
Til samatibunðiair við þieasar
tölur hefi ég unnið úr skýrslum
er sýma hieiLsufar banna í Austur-
bæjarbarnaskóLanum í Rieykjavík
árið 1937—38. Ég birti hér niður-
stöður úr aðeins tveim flokkunt.
í öðrum flokkinum eru framfær-
entíur bamannia ekkjur, i hiinum
eru framfærienidurair kaupsýsln-
og verzliunarmenn:
Börn Börn
ekkna kaups.m.
Veikluð börn 13% 5%
Berklaveik börn 3% 1%
Of létt börn 14% 8%
Þessar tölur taLa *íuu máli.
(Frh, á 4. síðu.)