Alþýðublaðið - 24.04.1939, Side 3

t-
MÁNUDAG 24. APRÍL 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDBMARSSON.
í fiarveru hsns:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverflsgötu).
SÍMAR:
4860: Afgreiðsla, auglýsingar.
iig&l: Ritstjóm (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4008: V. S. Vilhjálms (heima).
H8BS: Jtess GuBmunds. heima.
4&&S: AlþýBuprentsmiBjan.
#»«: A4fesaMMa.
AfcÞ>Á»Ul»MKTSMiBJAN
..----------------------•
Samstarf.
S Ú tilraun, sem stjórnmála-
flokkarnir hér á landi hafa
nú gert til samstarfs. er merki-
leg á margan hátt. Ýmsir virð-
ast líta svo á, að hin nýja
stjórnarmyndun og samstarf
flokkanna sé ávöxtur af starfi
þeirra manna í hverjum flokki,
sem þannig hafi sveigt mikinn
meirihluta fólksins í flokkunum
til samstarfs, sem því væri
þvert um geð. Kemur þessi
skoðun einna helzt fram hjá ,
kommúnistum. En hverjum
þeim, sem vill líta á málin með
réttsýni og rólegri athugun
verður strax ljóst, að hér er
ekki um neitt slíkt að ræða.
Það samstarf, sem nú er hafið,
milli stjórnmálaflokkanna, er
ávöxtur þróimar, sem staðið
hefir yfir í langan tíma.
Síðan slitnaði upp úr sam-
vinnu Alþýðuflokksins og Fram-
sóknarflokksins með þingrofinu
1937, hefir í raun réttri sú
stjórn, sem við stýrið yar, aðeins
verið bráðabirgðastjórn, sem
ekki hafði nein ákveðin verk-
efni til að leysa og fór ekki
eftir neinni ^kveðinni linu 'í
landsmálum. Stuðningur og
þátttaka Alþýðuflokksins í
þeirri stjómarsamvinnu hefir
ekki haldist af því, að þess
væri vænst, að hún kæmi fram
néinum stórmálum, enda aldrei
fengist samkomulag um reglu-
legan gagnkvæman stuðning
um nokkur stórmál milli þess-
ara tveggja flokka síðan 1937.
Afleiðing þessa ástands, sem
nú hefir verið 1 nærfelt tvö ár,
er fyrst og fremst sú, að öll lög-
gjafarstarfsemin hefir verið 1
molum. Á síðustu tveim árum
hefir engin löggjöf verið sett
er neitt kveður að og í engar
þær framkvæmdir ráðist, er
mikla þýðingu hafa fyrir al-
þjóð. Verður þetta sérstaklega
vel Ijóst, ef borin eru saman
árin 1934—1937, meðan fult
samstarf átti sér stað milli AL
þýðuflokksins og Framsóknar,
og árin 1937—1939.
Til lengdar getur slík kyr-
staða í stjórnmálum ekki átt
sér stað og verkanir hennar
koma fljótlega í ljós á mörgum
sviðum þjóðfélagsins.
knýjandi þörf gengislækkunar,
vegna langvarandi aflabrests
og markaðsörðugleika. Það er
hreinn misskilningur, að lög-
festing gengisins í 27 krónur ís-
lenzkar á móti sterlingspundi
hafi verið verk ákveðinna
manna eða flokka, heldur var
þár aðeins um að ræða að reyna
að stöðva fall krónunnar, sem
allir vita, að þegar var orðið
mikið meira en ákveðið var með
lögunum.
Út af þessu öngþyeiti sá eng-
inn aðra leið, sem fær væri.
Nýjar kosningar gátu tæplega
fært Alþýðuflokknum og Fram-
sóknarflokknum aukinn þing-
styrk eða mikla kjósendaaukn-
ingu. Framsóknarflokkurinn
gat ekki einsamall náð meiri-
íluta og Sjálfstæðisflokkurinn
ekki heldur. Hugsanlegt var, að
Sjálfstæðisflokkurinn og kom-
múnistar gætu saman náð
meirihluta, en um samstarf
óeirra í milli gat ekki orðið að
ræða, þó svo hefði farið.
Samstarf hlaut því að hefjast
milli einhverra annara flokka
en þeirra, sem á undanförnum
árum höfðu starfað saman.
Sú leið, sem valin var til
samstarfsins nú, var því hin
viturlegasta lausn þessara mála
sem um var að velja eins og á
stóð, og ef af fullri einlægni er
starfað þar af öllum flokkum,
er ekki efi á því, að framundan
er nýtt viðreisnartímabil í
sögu íslands.
Ýmsir ætla, að flokkarugling-
ur hljóti að eiga sér stað vegna
þessarar samvinnu. En á því er
lítil hætta. Hver flokkur starf-
ar áfram að sínum hagsmuna-
málum og reynir að knýja þau
fram að svo miklu leyti sem
hægt er, og öllum er ljóst, að
enginn getur að fullu fengið sín
mál fram.
árni frá Hðla
jrfirgefor Ngbl!
far frlálsar henðnr til
aS skammast i Vísl.
EINS og kunnugt er hefir
Árni Jónsson frá Múla.
jafnframt því að vera fastlaun-
aður starfsmaður Sölusam-
bands íslenzkra fiskframleið..
enda, skrifað leiðara í Mgbl.
undanfarin ár — og hefir hann
stýrt svæsnust uáásunum á rík-
isstjónina.
Árni Jónsson varð einn af 8-
menningunum í Sjálfstæðis-
flokknum, sem ekki vildu
ganga til sameiginlegrar stjórn-
armyndunar með Framsóknar-
flokknum og Alþýðuflokknum.
Nú hefir þetta haft þau áhrif,
að Árni hefir yfirgefið Morgim-
blaðið — og getur ástæðan ekki
verið önnur en sú, að hann hef-
ir ekki fengið skammagreinar
sínar inn í það blað, en Vísir
tilkynnir á laugardag, að fram-
vegis skrifi hann leiðara þess
blaðs.
Árni er og byrjaður. Talar
hann allmikið um „óhreinar
hendur“ og „kröfur Sjálfstæðis-
flokksins“. Virðist nú eins og
tveir flokkar tali fyrir munn
þess flokks og túlki kröfur hans
og stefnu sinn á hvorn máta.
Tilgangur Á. J. og Vísis er auð-
sjáanlega sá, að gera það, sem
hægt er til að eyðileggja það
samstarf um vandamálin, sem
hafið er.
Erlendir Diálfarar til
kn attspyrn uf élaaanna
RJÚ knattspyrnufélögin,
Fram, Valur og Víkingur,
hafa fengið hingað erlenda
þjálfara. Komu tveir þeirra Mr.
Dimine til Vals og Lindemann
íil Fram i fyrrakvöld með Gull-
fossi. Þjálfari Vikings, sem er
enskur, kémur í næsta mánuði.
Félögin búa sig af kappi undir
sumarstarfsemina. K. R. tekur á
móti tveimur erlendum flokkum,
Fram fer til Norðurlanda og hin
félögin hugsa til mikillar knatt-
spyrnustarfsemí.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Flutt af Vilmundi Jónssyni á
alpingi á miðvikudaginn.
RUMVAHPIÐ er samið af
berklayfirlækni í samráði
við landlækni og hefir verið
Dorið undir Læknafélag íslands
og Læknafélag Reykjavíkur,
svo og alla berklalækna lands-
ins. Er enginn ágreiningur, sem
máli skiftir, á milli þessara að-
ilja um ákvæði frumvarpsins.
Flutningsmaður frumvarpsins
er Vilmundur Jónsson land-
læknir. Gerði hann í framsögu-
ræðu stutta og glögga grein
fyrir frumvarpinu í heild, efni
aess og tilgangi, en vísaði að
öðru leyti til greinargerðarinn-
ar um hinar einstöku greinar
frumvarpsins.
nefna víðtækar berklaprófanir
skólabarna í flestum læknishér-
uðum, stóraukna starfsemi
berklavarnastöðvar hjúkrunar-
félagsins Líknar í Reykjavík,
að komið hefir verið upp heilsu-
verndarstöðvum í flestum
kaupstöðum, sem aðallega ann-
ast berklavarnir, enda styrkur
veittur til þess í fjárlögum, og
að berklayfirlæknirinn hefir ár-
lega, síðan hann tók til starfa,
j'erðast um landið með ferða-
röntgentæki og rannsakað í
samráði við héraðslækna fjölda
fólks, sjúkt og heilbrigt. Hefir
þegar komið í ljós. að mikils ár-
angurs er af starfsemi þessari
að vænta, enda í undirbúningi
að auka hana og fullkomna að
miklum mun.
Berklavarnalögin hafa nú
verjð tekin til endurskoðunar í
því skyni, að samræma berkla-
varnalöggjöfina við þá tilhögun
berklavarnastarfseminnar, sem
þegar hefir verið tekin upp, og
til þess að hún geti orðið sem
öruggastur grundvöllur undir
áframhaldandi sókn eftir hin-
um sömu leiðum.
Bátaábyrgðarfélag Vestmanna-
eyja 1862—1937
heitir nýútkomin bók, sem gef-
in er út í tilefni af 75 ára af-
mæli félagsins. Er það saga fé-
lagsins um þetta tímabii, samin
af Jóh. Gunnari Ólafssyni lögfræð-
ingi. Saga Bátaábyrgðarfélags-
ins er merkur þáttur i atvinnu-
sögu Vestmannaeyja og ér þar
auk þess um að ræða merkilegt
brautryðjendastarf, sem á það
skilið að því sé gaumur gefinn.
Aðalefni greinargerðarinnar
er á þessa leið:
Berklavarnalöggjöfin í þeirri
mynd, sem hún er nú, er orðin
18 ára gömul, en á þeim tíma
íafa orðið æðimiklar breyting-
ar á þekkingu manna á ’út-
breiðsluháttum berklaveikinnar
og jafnframt á skilningi manna
á því, hvernig skynsamlegast sé
að hátta berklavarnastarfsem-
mni, þannig, að hún sé líkleg
til að bera sem skjótastan og ör-
uggastan árangur.
Núgildandi berklavarnalög
miða um of við þá kenningu,
sem ekki fær lengur staðist, að
Derklasmitun eigi sér nær ein-
göngu stað á barnsaldri ög fyrir
því þurfi ekki svo mjög að
sinna berklavörnum meðal full-
orðinna. auk þess sem lögin
leggja of einhliða áherzlu á þá
hlið berklavarnanna, sem að
vísu er þýðingarmikil, en fjarri
því að vera einhlít, að sinna
þeim berklasjúklingum, er l«ita
lækna, einangra þá og sjá þeim
fýrir sem beztri læknishjálp.
Berklavarnastarfsenií í nútímá-
skilningi beinist auk þéss að því
að halda upp með bérklapróf-
um og fjöldaskoðunum skipu-
lagsbundinni leit að berklasjúk-
lingum og berklasmitberum,
sem reynslan sýnir, að arínárs
geta leynst jafnvel áratugum
saman eins og heilbrigðir væru
en smitað út frá sér víðs vegar.
Þá er að geta náins eftirlits með
öllu berklasýktu fólki, aðbúnaði
þess og lífskjörum, ekki aðeins
meðan veiki þess er á því stigi,
að það þarfnast sjúkrahúss- eða
hælisvistar eða læknishjálpar í
þrengstu merkingu, heldur
einnig eftir að það hefir náð
þeim bata, að án sérstakra ráð-
stafana mundi það hverfa und-
an öllu eftirliti. Það, sem nú
hefir verið talið til berklavarna,
eru þó enn aðeins berklavarnir
í þröngri merkingu. Hinar víð-
tækustu og um leið áhrifamestu
berklavarnir eru vafalaust sem
bezt lífsafkoma alls almenn-
ings, örugg atvinnuskilyrði, góð
húsakynni, holt mataræði, heil-
brigðir lifnaðarhættir, bindiríd-
issemi og herðing æskulýðsins
við útiveru og útistörf í ljósi og
lofti og skynsamlegar íþrótta-
iðkanir, einkum fyrir þá. sem
innistörf stunda.
Þrátt fyrir hin þröngu á-
kvæði núgildandi berklavarna-
laga um berklavarnastarfsem-
ina hefir svið hennar verið
rnjög fært út hin síðustu ár, og
einkum eftir að sérstakur yfir-
læknir var ráðinn til að annast
framkvæmdir þessarar starf-
semi (1, apríl 19ý5). Má þar til
Guðmundur Böðvarsson:
Hin hvítu skip.
-----«—•———
UM NOKKUR allra síðustu
ár hafa við og við birzt
kvæði í blöðum og tímaritum
eftir ungan borgfirzkan bónda,
Guðmund Böðvarsson. Kvæði
þessi vöktu þegar nokkra eftir-
tekt vegna þess, hve höf. var
sjálfstæður í vinnubrögðum og
kunnáttumeiri og gáfaðri en
flest hinna yngstu skálda okk-
ar. Fyrir þrem árum gaf hann
út Ijóðabók' urídir hinu skáld-
lega nafni: Kyssti mig sól . .. .,
en þar voru mörg góð kvaéði og
sum ágæt, ög nú er nýkomin út
eftir hann önnur ljóðabók: Hin
hvítu skip.
Það verður ekki sagt um
þennan unga ljóðahöfund, að
mikill gustur standi af honum,
en hann gengur föstum og á-
kveðnum skrefum inn í höll
Braga og hagar sér heimamann.
lega, tekur sér sæti með Braga-
bræðrum, veltir engum glösum
um koll, en situr keikur í sæti
sínu og þaðan verður honum
ekki þokað.
Guðmundur Böðvarsson hefir
næma gáfu til þess að skynja
hið mikla í hinu smáa, og í því
er máske skáldgáfan fólgin
mörgu öðru fremur; og viðhorf
hans er oftast viðhorf einyrkja-
bóndans, t. d. í kvæðinu: Vís-
urnar við hverfissteininn árið
1936, þeir sögðu við mig, og
einkum í mörgum kvæðunum í
fyrri bók hans. Þó getur hann
ort, eins og dreyminn ungling-
ur um náttúruna og mannlífið:
Guðmundur Böðvarsson.
Um gólfið fer þess fína geisla-
spil, —
við feiknir húmsins berst það
veikum mætti.
Það verpur rauðum bjarma á
brík og þil,
það blaktir til í kvöldsins and
ardrætti.
Á gluggann myrkrið leggst sem
helþungt haf
og hótar lágt í bældri reiði
sinni,
að fossa inn og flæða um pall
og staf
og fylla þessi litlu húsakynni.
En örsmátt blað af eldsins stóru
rós
í auðmýkt sinni bægir ógn og
húmi.
— Ó, slökkvið ekki þetta litla
ljós,
sem logar eitt hjá gamla
mannsins rúmi.
Það líður ekki enn úr minni
mínu:
Ég mætti honum, litlum dreng
í skógi,
með morgunbjarma í augum —
einu siríni.
Með þessum tveim ljóðabók-
um sínum hefir Guðmundur
Böðvarsson kvatt sér svo mynd-
arlega hljóðs, að honum verður
veitt athygli eftirleiðis.
og unga, mjúka rós í hendi sinni.
Og guðsins son í rökkurríki
Pans
hann reikaði um í föllnu laufi,
á tánum.
Það sváfu hvítar hindir undir
trjánum,
sem hræddust ekki skot af
boga hans.
Guðmundur er frumlegur í
vali yrkisefna. Hann yrkir t. d.
um boltaleik, eitt af beztu
kvæðum hans, um skóinn sinn
og um venjulegan stein. —
Kvæðið: Vor borg, er ágætt að
hugsun og byggingu, en bezta
kvæðið í bókinni er ef til vill
lítið ljóð með hinu yfirlætis-
lausa nafni: Ljós.
Karl ísfeld.
Þurknð bláber
nýkomin.
Harðfiskur.
Riklingur.
ísl. smjör.
Ostar, margar teg.
Egg, lækkað verð.
Sent um allan bæinn.
Tjamarbúðin
Sýni 3570.
Um vatnsrœktim
EG HEFI lesið nokkrar góðar
greinar og heyrt tvo fyrir-
lestra eftir Jón Gunnarsson,
pann er skrifaði um vatnsræktun-
ina í Alþýðublaðið, og hefir inér
verið það ánægjulegt, þvi að Jón
er hinn mesti áhugamaður um
það, sem getur. orðið þjóðinni
til gagns.
En þar sem Jón skrifar um
vatnsræktun, þá er málið ekki
eins auðvelt og hann heldur. í
fyrsta lagi er notkun rafljósa til
ræktunar, mál út af fyrir sig,
sem ekki þarf minni ígrundun en
vatnsræktunin sjálf.
Ég er reyndar þeirrar skoðun-
ar, að við getum notað rafljós til
þess að bæta jurtum, sem rækt-
aðar eru í gróÖrarhúsum, það,
sern á kann að vanta á vetrar-
degi, að þær fái nóga birtu. En
það er fráleitt, að við getuni
notað ljóslitla kjallara til þess
að framleiða í blóm og mát-
jurtir, þannig að afðsamt verði.
Það hagar alveg sérstaklega til
á , Islandi hvað birtu viðvíkur,
miðað við flest önnur lönd, þar
sem gróðurhús eru notuð. Birtan
er of lítil til ræktunar á vetrin,
en alt of mikil á sumrin, og
þurfa gróðurhús okkar því aö
veira miðuð við þetta. Hér er því
stórt atriði að leysa, eins vanda-
samt, eins og sjálf vatnsræktin.
Þess má geta, að jurtir not-
færa sér yfirleitt ekki annað en
sýnilegu geislana, það er: birt-
una, sem mannsaugað sér. Aðeíns
einstaka tegund, sem hefir litar-
efni á yfirborði blaða eða á-
vaxta, notar þó útfjólubláa geisla,
til dæmis eplatréð, til þess að
roða eplin. Hins vegar þarf t.d.
ekki þessa geisla til þess að roða
tómata. Það er því óhugsandi
að nota útfjólubláa geisla í stað
aimennrar birtu, eins og Jóni
Gunnarssyni hefir dottið í hug,
enda eru áhrif útfjólublárra
geisla, umfram þá, sem eru i
sólargeislunum, skaðleg fyrir
jurtirnar og geta jafnvel drepið
þær. Eru áhrifin sem þéssir
geislar hafa á jurtirnar því ger-
ólík áhrifum þeim, sem þeir hafa
á mannlegt hörund. En einnig á
það geta þeir, eins og kunnugt
er, haft skaðleg áhrif, ef of míkið
er notað af þeim.
Ég dreg ekki í efa, að vatns-
ræktin muni verða mikilvæg
fyrir okkur til notkunar í gróð-
urhúsúm, þar eð hægt er að fá
margfalda uppskeru af sama
svæði, íniðað við moldarrækt. En
ég álít að það sé fásinha að
byrja á vatnsrækt sem atvinnu-
grein, nema fyrir þá, sem kunna
hvorttveggja: garðrækt og efna-
greiningu, og er hið síðarnefnda
nauðsynlegt til þess að geta vit-
að á hvaða tíma sem er, hvaða
efni eru í gróðurleginum, sem
verið er að nota.
Það er mikið verk, að læra
hvort tveggja til fullnustu, garð-
yrkjufræÖi og efnafræði, en þess
gerist heldur ekki þörf, að menn
læri hvort tveggja til fullnustu,
til þess að verða vatnsræktar-
menn. Hver sæmilega greindur
og duglegur maður getur lært.
nóg í garðyrkjufræði og nóg i
efnafræði, með tíma og tilraun-
um, til þess að geta orðið góður
vatnsræktarmaður, ef hann viii
halda sér í fyrstu viö fáar teg-
undir.
Ég mun skrifa greinilegar um
vatnsrækt seinna.
öláfur Friðriksson.
Fiskbirgðir
á öllu landinu námu 31. marz
s.l. 13436 þurrum tonnum. Á
sama tíma í fyrra námu þar 6824
þurrum tonnum.
Auglýsið í Alþýðublaðinu!