Alþýðublaðið - 15.05.1939, Blaðsíða 3

MÁNUDAG' 15. MAÍ 1939
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Islenzki S ánlnn dreglnn
nlður af kommimistum.
Övirðulegur þáttur i hátiðahðldunum
á Norðfirði þann 1. maí síðastliðinn.
HIÐ skýrasta ytra tákn full-
veldis og sjálfstæðis
hverrar þjóðar er þjóðfáninn.
Við íslendingar höfum ekki far-
ið varhluta af þeirri baráttu,
sem að jafnaði fellur í skaut
smáþjóðanna fyrir þessu tákni
fullveldisins. Á sínum tíma var
fánamálið eitt af þeim málum,
sem dýpstan hljómgrunn átti í
hugum fjöldans. Einn hinn
þjóðlegasti félagsskapur, sem
rætur hefir fest í íslenzkri mold
— ungmennafélögin — tók
þetta mál á sína arma og auðn-
aðist að bera það fram til sig-
urs með aðstoð margra ágætis-
manna af öðrum starfssviðum.
Við fánann okkar eru að vísu
ekki tengdar minningar um
blóðuga baráttu móti erlendu
ofriki, en litaval hans er samt
mótað af minningum um bar-
áttu þjóðarinnar í þúsimd ár
við þá örðugleika, sem þjóðin
hefir horfst í augu við frá land-
námstíð, baráttuna við hafið, ís-
inn og eldinn. Það má því furðu
gegna, að til skuli vera þeir ís-
lendingar, sem á annað borð
vilja telja sig unna frelsi og
sjálfstæði þjóðarinnar og viður-
kenna baráttu hennar fyrir til-
veru sinni, en jafnframt dirf-
ast að kasta rýrð á þjóðfánanii.
Ég veit, að mörgum hefir þótt
nóg um þegar t. d. sumir stjórn-
málaflokkar hafa tekið það
vafasama ráð, að skarta með
þjóðfánann næstum því sem
flokksmerki, eins og Sjálfstæð-
með Brúarfossi til Reykjavíkur
og fara héðan til Akureyrar.
Um 20. júlí fara þeir aftur til
Danmerkur og hefir hver þeirra
með sér íslenzkan félaga frá
mentaskólanum í Reykjavík eða
á Akureyri. 9. ágúst leggja svo
íslnzku mentaskólanemarnir af
stað heim með Drottningunni.
isflokkurinn er ekki saklaus af,
en hitt er þó öllu lakara þegar
erindrekar erlendra öfgastefna
gerast til þess að óvirða þjóð-
fánann eins og nýlega hefir átt
sér stað hér í Neskaupstað.
Hinn 1. maí sl. skeði sá atburð
ur, sem nú skal greina: Nokkrir
borgarar höfðu daginn áður
fengið leyfi bæjarstjóra til þess
að nota flaggstöng á hafnarhúsi
bæjarins undir þjóðfánann og
strax að morgni var hann dreg-
inn þar að hún. Skömmu síðar
tók svo aðstoðarmaður á skrif-
stofu bæjarins sér það bessa-
leyfi að draga fánann niður, en
í staðinn dró hann upp rauðan
fána. Maður þessi, Jóhannes
Stefánsson, er formaður Verka-
lýðsfél. Norðfj.. og einn í liðs-
sveit kommúnista hér. Margir
undu þessu tiltæki illa, sem
vonlegt er, og skarst bæjar-
stjórn í málið og lét aftur draga
upp þjóðfánann, en hinir „föð-
urlandslausu“ fengu lánaða
loftnetsstöng undir rauða fán-
ann. Þessi atburður er þó nægur
til að sýna það hugarfar, sem
ríkjandi er hjá „leiðtogum“
kommúnista bæði hér og ann-
ars staðar. Fyrsti maí er nú eft-
ir þrotlausta baráttu Alþýðu-
flokksins orðinn hvíldardagur
og helgidagur verkalýðsins ís-
lenzka eins og verkalýðs ann-
ara landa. En þrátt fyrir það er
hann með því ekki orðinn fyrst
og fremst baráttudagur fyrir er-
lendu blóðveldi. Fyrir íslenzka
alþýðu og íslenzk verkalýðs-
samtök er hann baráttu- og
minningadagur fyrir batnandi
kjörum, menningu og stéttar-
samtökum landsmanna sjálfra.
Rétt er og skylt að sýna fulla
viðurkeriningu á baráttu ann-
ara þjóða að sama marki, en
það er rangt og fjarri öllum
sanni að missa við það sjónar á
Húseigendnr
og
húsráðendnr
hér í bænum era «1-
varlega aðvaraðlr «n
ah tilkynna þegar, er
fólk hefir flutt úr hús~
um peirra eóa í pau.
Tekið á méti tilkynn*
ingum fi manntalsskrif-
stofi u hæjarins Pésthás
stræti 7 og fi lögreglu*
varéstofunni, og fást
par að látandi eyðu~
blðð á báðum stððum.
Þeir, sem ekki tií-
kynna flntninga
verða kærðlr til
sekta lðgnm sam-
kvæmt.
Borgarstjérlmn.
♦------------------------1
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON,
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON. ,
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÖSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
1196: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Hitaveitan.
I'*’ M fátt er mönnum tíðrædd-
* ara nú hér 1 bænum en
það, hvort takast muni að koma
hitaveitunni í framkvæmd.
Hitaveita fyrir Reykjavík er
hvorttveggja í senn, eitt merki-
legasta verkfræðilegt viðfangs-
efni, sem tekið hefir verið til
meðferðar á Norðurlöndum og
eitt mesta hagsmunamál Reykja
víkurbæjar. Ef svo færi, að tak-
ast mætti að hita Rykjavík alla
upp með heitu vatni úr upp-
sprettunum á Reykjum eða ann-
arsstaðar hér í grend, væri
Reykjavík orðin einn sérkenni-
legasti bær hér í álfu fyrir það
eitt.
Svo merkilegt væri þetta
eitt út af fyrir sig, að hér norð-
ur við heimskautsbaug væri til
allstór borg, þar sem hvorki
þyrfti kol né rafmagn til hit-
unar, heldur væri allur hiti feng
inn frá heitum uppsprettum á
hinu kalda íslandi. Er ekki að
efa, að það eitt mundi auka
ferðamannastraum til landsins,
því margir mundu vilja fá að
sjá með eigin augum þá undur-
samlegu borg.
Hin hliðin á málinu er þó
þýðingarmeiri, sú sem snýr að
Réykvíkingum sjálfum, og um
þá hlið málsins er það, sem
menn ræða mest um.
Verður hitaveitan byggð?
spyrja menn. Því verður enn
Dr. Jón Diíason:
i.
TVARP OG DAGBLÖÐ
flytja oss fregnir. Allar
þjóðir eru með ríkisstyrk, toll-
værndun markaða sinna heima og
innflutningsskömtun, nýrri tækni
á öllum sviðum og öllu, sem
nöfnum tjáir að nefna. Fregn
berst um, að Norðmenn ætli að
kpma sér upp fljótandi síldar-
verksmiðjum við Island til að
keppa við síldarverksmiðjur vor-
ar og sigra þær í samkeppninni.
Portugal ætlar að auka fiskiflota
sinn stórkostlega og m .a. senda
nýjan fiskileiðangur með móður-
skipi til Grænlands. Eitt af við-
fangsefnum nýju stjórnarinnar á
Spáni verður efalaust að koma
upp öflugum fiskiveiðum og gera
Spán óháðan innflutningi á fiski.
Frá Noregi koma fregnir um
stórkostlegan afla við Lófót og
lágt verð á fiski. En þetta er að
eins fyrri hlutinn af þorskfiskinu
þar. Er Lófótvertíðin hefir staðið
frá því í janúar og fram í síðari
hluta apríl, byrjar ný þorskver-
tíð við • Finnmörk, er stendur
langt fram á sumar. Sú vertíð
hefir venjulega gefið minni fisk
en Lófótvertíðin, en stöku sinnum
þó eins mikinn afla. Áður en
ekki hægt áð svara með fullri
vissu. Ákveðið tilboð liggur nú
fyrir í þetta mikla mannvirki og
lánstilboð fylgir því. Lánið er
óhagkvæmt, sérstaklega vegna
þess hve það er til stutts tíma,
— 8 ára — og það virðist næsta
djarft áætlað, að fyrirtæki, sem
kostar um 7 milljónir króna, geti
borgað sig niður á 8 árum auk
vaxtagreiðslna, án þess hitinn
verði óheyrilega dýr fyrir al-
menning. Að vísu ætti að mega
gera ráð fyrir því, þó tilboðinu
yrði tekið nú, ef því yrði búinn
fjárhágslega öruggur grund-
völlur, að „konvertera“ mætti
láninu síðar, en aldrei er þó
vissa fyrir því, að það takist.
Hitaveitumálið mun nú vera
hjá ríkisstjórninni til athugunar
og mun síðan verða sent Lands-
bankanum — því bankatrygg-
ingar mun krafist fyrir því, að í
skilum verði staðið með yfir-
færslur og greiðslur.
Þess má fullkomlega vænta,
að ríkisstjórnin og aðrir ráða-
menn í þjóðfélaginu leggist á
eitt um það, að fá hrundið nú
þegar í framkvæmd hitaveit-
unni, og hjálpist að því, að
sníða af þá agnúa, sem enn
kunna að vera á tilboði því, sem
fyrir liggur.
Væri það hinni nýju ríkis-
stjórn mikill sómi, ef eitt
hennar fyrsta stórvirki gæti orð-
ið það, að hrinda hitaveitumál-
inu í framkvæmd.
Heimsóho dðflsku
menotaskólanem-
anna i snmar.
ISUMAR eru væntanlegir
hingað danskir mentaskóla-
nemar og munu þeir dvelja hér
um hálfan mánuð. Þegar þeir
fara munu jafnmargir íslenzk-
ir mentaskólanemar fylgjast
með þeim og dvelja um hálfan
mánuð í Danmörku.
Dönsku mentaskólanemarnir
eru frá Östre Borgerdydskole í
Kaupmannahöfn.
Leggja þeir af stað 1. júlí
pessu fiski lýkur er feitsíldin
komin við Noreg. Sí'ðar að sumr-
inu hafa Norðmenn Bjarnareyja-
Svalbarðsfiskið og djúpgrunna-
fiskið heima, Grænlandsfiskið og
síidfiskið hér við Island. En er
því líkur, byrjar haust- Og vetr-
ar-síldfiskið heima við Noreg, er
stendur langt fram á vetur.
Norsk veiðiskip hafa óslitnar
uppgrípa vertíðir allan ársins
hring. Fiskimennirnir og skipin
geta verið í stöðugri atvinnu.
Vildu íslenzkir sjómenn ekki
bera þetta saman við aðstöðu
íslenzkra skipa til veiða í venju-
legum árum, og segja mér, hvort
ekki sé umbóta þörf?
En nú er ekki venjulegt árferði
á sjónum, miklu síður en svo.
Þorskaflinn hefir enn brugðist.
Vertíð botnvörpuskipanna, sem
er aðalatriði fyrir afkomu lands-
manna, hefir enn algerlega brugð-
ist. Skip koma aflalaus inn. Sum
hafa gefist upp og eru að gefast
upp. Það er sagt fisklaust um
allan sjó við ísland. Ríkisstjórnin
hefir sent botnvörpunga í fiski-
leit kringum land, en árangurs-
laust. Annað skip sendi ríkis-
stjómin í fiskileit vestur í kalda
sjóinn við austurströnd Qræn-
lands. Það varð varla fiskvart,
því botnhitinn var 1° á þeim
slóðum, sem reynt var á, því
sízt von á betri árangri.
1 júní fara flest ísl. skipin að
búa sig á síldveiðar. Menn spyrja
kvíðafullir: Kemur nú ekki að
því, að síldin bregðist í sumar?
Hún þykir ekki trygg, þótt hún
hafi bjargað landinu undanfarin
„aflaleysis“-ár.
Vonandi rætist betur úr en á
horfist.
En engu að síður verður aldrei
of oft á .það minst, að við Is-
lendingar eigum, eins og Norð-
menn, tvennar uppgripavertiðir af
þorski, þótt að eins önnur þeirra
sé nú róin. Tvær ástæður liggja
hendi næst fyrir því, að á þetta
sé minst:
1) Allmörg íslenzk veiðiskip,
sem vel gætu haldið áfram þorsk
veiðum alt sumarið, komast ekki
eða geta' ekki farið á síldveiðar.
Og það er líka dýrt, að hafa
veiÖarfæri á skipin til margskon-
ar veiða. Meðal þeirra skipa, er
margt af góðum bátum í Vest-
mannaeyjum.
2) Það er áhættuspil að láta
allan fiskiflotann fara *á síld-
veiðar í júní, því allir viður-
kenna, að síldveiðin getur hæg-
lega alveg bmgðist, og hún
stendur ekki lengur en fram í
september.
Það væri vinningur, ef þau
mörgu veiðiskip, sem ekki geta
farið á síldveiðar, gætu haldið
áfram þorskveiðum á þessari síð-
ari þorskvertíð Islendinga við
Vestur-Grænland. Og það væri
vinningur, ef nokkur hluti þeirra
skipa, er nú fara á síldveiðar,
gætu stundað tryggari veiði við
Vestur-Grænland að sumrinu, ef
aflamönnunum sýndist það ráð.
II.
Er Frobisher flotaforingi Elísa-
betar drottningar sigldi vestur
með ísröndinni út af Eystribygð,
lengst út á „botnlausu“ hafi,
rendu menn hans að gamni sínu
beitulausum ryðguðum öngli.
Öngullinn var trauðla fyr kominn
í sjó, en á hann beit regin gol-
þorskur. Þeir drógu þarna vit-
lausan fisk. á ber jámin skamt
tiiðri í sjó um stund.
Á hvalveiðaöldinni, er hófst við
Vestur-Grænland um 1700, var
þorskveiði og lúðuveiði, en þó
einkanlega lúðuveiðin, atriði í
hagsmunamálum þeirrar útgerð-
ar, og öllum var á þeim timum
augljóst, að óhemju dyngjur af
þorski og lúðu væru við Græn-
land.
ivar Bárðarson sagði um 1360
að það væri meira fiski við
Grænland en nokkurs staðar ann-
ars.
Þrátt fyrir þessa þekkingu á
fiskiauðlegð Grænlands, hefir
Dönum á undanförnum tímum þó
tekist að telja heiminum trú um,
og óvirða jafn greipilega og hér
var gert þjóðleg verðmæti.
Neskaupstað, 8. maí 1939.
Oddur A. Sigurjónsson.
María Markan
er nú farin til London til þess
að syngja x Glyndebourneóper-
unni. F.O.
að við Grænland væri enginn
fiskur. Þeim tókst enda eftir síð-
ustu aldamót að senda færeysk
fiskiskip til fiskveiða við Græn-
land, án þess að þau fengju fisk,
með því að láta þau fiska þar
sem sjórinn var of kaldur fyrir
fiskinn. Og þeir gerðu enda það
meistarastykki, að láta vísinda-
legan fiskirannsóknarleiðangur
starfa við Grænland í 2 sumur
eftir aldamótin, án þess að finna
þorskgöngurnar. Þetta mun vera
heimsmet á þessu sviði; enda var
foringi þessarar farar hækkaður
mjpg í tign og er nú virðulegur
prófessor.
Er norskt fiskirannsóknarskip
kom til Vestur-Grænlands fyrir
ca. 15 árum, varð það fiskiauð-
Iegðarinnar vart. Þar eftir hófust
þær geysimiklu þorskveiðar, sem
nú eru reknar við vesturströnd
Grænlands. Þorskstofninn hefir
þolað þessa veiði prýðilega, en
lúðan er gengin mjög til þurðar,
án þess að ég þori að spá hrak-
spám um, að lúðuveiðar þar
kunni ekki að svara kostnaði.
Fiskistofninn við Grænland er
sá sami og hér við land. Þessi
þorskur hrygnir og við Græn-
land. Má vera, að þessi Græn-
landsþorskur gangi minna hingað
til lands, ef árferði er gott í
sjónum vestur þar, og að þeir
menn hafi nokkuð til síns máls,
er því halda fram, að sjórinn
hér við land sé að verða of
Mafréaföt,
bMssnBt e#B Jebbfi-
fðt, anðvltfii Ar
Fatabúðliwf.
Útbreiðið Alþýðublaðið!
heitur fyrir fiskinn, en það er
vissulega fleira og enn alvarlegri
mein, er fiskleysinu valda.
Þorskvertíðin við Grænland
byrjar um líkt leyti og hún end-
ar hér. Það er ekki ofmælt, að
það sé meiri mergð af þorski
við Vestur-Grænland að sumrinu
en nokkurs staðar annars staðar
í víðri veröld.
Fiskurinn hrygnir bæði út af
grunnunum vestur af Grænlandi
tog inni við land á vesturströnd-
inni. VeiÖin og hrygningin byrjar
úti á grunnunum. Síðsumars (i
ágúst) gengur fiskurinn að land-
inu, inn í sund og firði og upp
í landsteina og hrygnir þar. 1
sjónurn er mikið af Ioðnu bæði
úti á grunnunum og svo inni viÖ
land. Gengur fiskurinn að minsta
kosti öðru hvoru í henni upp í
sjó. Skip, sem veiða á línu,
verða að hafa loðnuháfa og afla
sér samkeppnisfærrar beitu. Er
fiskurínn gengur inn að Iandinu
og stendur jxar í þéttum torfum,
mundi mega fá þar óhemjuleg
juppgrip í net.
í Labrador veiða menn þorsk-
inn undir svipuðum skilyrðum í
stauravörpur.
Frh.
Perlur ensku krúnunnar
heitir myndin, sem Nýja Bió
sýnir núna. Þrjú hlutverk leikur
franski rithöfundurinn og leikar-
inn Sacha Guitry.
irænlawdsMi og MUeit