Alþýðublaðið - 17.05.1939, Blaðsíða 3

MIÐVIKtFÐAGINN 17. maí 1939.
ALÞÝÐUBLA0IÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
JÓNAS GUÐMUNDSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SIMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
* ’96: Jónas Guðmunds. heima.
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
Oiíufélögin ganga á gerða
samninga við rikisstjórnina.
----4----
Lækkunin, sem þau lofuðu á Siglufirði, tekin
aftur með því að hækka oliuverðið annarsstaðar
--------- . .
Sameiginleg innkaup útgerðarmanna
á oiiu er orðin knýjandi nauðsyn.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
• —----------------———
Frllistinn.
SVO sem skýrt var frá hér
í blaðinu í gær, hefir Ey-
steinn Jónsson viðskiftamála-
ráðherra ákveðið að allmargar
nauðsynj avörur verði teknar á
,,frílista“, þ. e. að innflutningur
þeirra verði hér eftir frjáls,
þannig, að um innflutningsleyfi
þarf ekki að sækja til þess að
kaupa inn þessar vörur. Að
sjálfsögðu þurfa þeir kaupmenn
og kaupfélög, sem þessar vörur
kaupa til landsins, að _tryg'gja
sér gjaldeyri hjá bönkunum til
greiðslu á vörunum.
Þegar innflutningshöftin
voru sett voru allir sammála
um það, að þau væru ill nauð-
syn, en óhjákvæmileg eins og
þá stóðu sakir. Alþýðuflokkur-
inn var þá andvígur þeim, en
beygði sig fyrir þeirri nauðsyn,
sem á því var að þau yrðu sett.
Framkvæmd innflutnings-
haftanna hefir og reynst mjög
erfið og því verður ekki neit-
að, að í skjóli þeirra hafa þrif-
ist ýmis konar óheilbrigðir
verzlunarhættir, og oft óeðli-
lega há álagning á vörurnar.
Hins vegar má þakka höftunum
að miklu leyti mikið af þeim
iðnaði, sem á síðustu árum hef-
ir vaxið upp hér á landi, því
þegar mikil takmörkun eða
jafnvel bann var sett á ýmsar
vörur, tóku menn að reyna að
framleiða þær hér. Sá iðnaður
er að vísu fæstur samkeppnis-
fær við erlendan iðnað af sama
tagí, en engin ástæða virðist þó
til að ætla, að hann fái ekki
áfram að þróast og vaxa.
Mikið af þeím vörum, sem nú
bafa verið settar á „frílista“,
hafa verið fluttar inn nærri ó-
takmarkað hingað til, svo ekki
þarf að gera ráð fyrir að inn-
flutningur aukist mikið á þess-
um vörum. Hins vegar hefir
þurft leyfi til þess að flytja þær
ínn eins og aðrar vörur og þar
með magninu skift éftir ákveðn-
um reglum roilli verzlananna,
en nú hverfur sú skifting og
hver sem vill getur pantað þær
yörur.
Eins og kunnugt er eru Rúss-
ar upphafsmenn innflutnings-
haftastefnunnar, og hafa hin
einræðisríkin síðan tekið þá
stefnu upp eftir þeim.
Sem vörn gegn lokunarstefnu
eínræðisríkjanna tóku Bretar
upp ýmís konar takmarkanir
eftir Ottawa-samþyktina. Urðu
þá flest ríki neydd til þess að
taka upp innílutningshömlur
meiri eða minni, og meðal
beirra var ísland.
.Síðustu tvö árin hefir mjög
verið rætt um það, hve skaðleg
þessi lokunarstefna er að mörgu
leyti, og eru það einkum smá-
ríkin, sem mest finna til undan
henni, enda eru það þau, sem
bar um hafa látið mest til sín
heyra. auk Bandaríkjanna, sem
aldrei haf* t»UW upp hafta-
MEÐ ÁKVÖRÐUN ÞEIRRI, sem skýrt var frá hér í
Waðinu í fyrradag, og falin er í því að svifta alla þá
viðskiftamenn, sem kaupa 15 000 kg. af olíu eða meira á ári,
þeim 0,4 aura afslætti á kg., sem þau hafa hingað til gefið,
hafa olíufélögin gert sig sek um nýja okurtilraun gagnvart
útgerðinni, og þar með þjóðinni allri, sem á fáa sína líka.
í rauninni hafa olíufélögin með þessari ákvörðun farið
í kring um, ef ekki beinlínis svikið þá samninga, sem þau
höfðu nýlega gert við ríkisstjórnina um að lækka olíuverð-
ið á Siglufirði um síldveiðitímann úr 17 aurum niður í löVá
eyri, þannig að sú raunverulega lækkun, sem útgerðar-
mennirnir fá á Siglufirði í sumar verður ekki nema 1,1
evrir á kg. í stað 1,5 eyris, sem lofað var. Og jafnframt er
olían allsstaðar annars á landinu hækkuð um þann 0,4
eyri kg., sem afslátturinn nam.
Hér er því um nýja, ósvífna hækkun olíuverðsins að
ræða í viðbót við þá, sém olíufélögin ákváðu í vetur úr 15
aurum upp í 17 aura kg., þannig að olíuverðið hefir nú
allsstaðar á landinu, að Siglufirði einum undanskildum
um síldveiðitímann, raunverulega hækkað um 2,4 aura
kg., og ekki aðeins um 2 aura, eins og auglýst var í vetur.
Siglufjarðar raunverulega
hækkað enn um 0,4 aura kg. í
viðbót við þá 2 aura hækkun
á kg., sem gerð var í vetur,
enda var bæði síldarverk-
smiðjustjórninni og ríkisstjórn-
inni algerlega ókunnugt um
þær fyrirætlanir olíufélaganna,
hafi þær þá þegar verið fyrir
hendi.
sem
Þetta er þá sá þáttur, sem
olíufélögin ætla sér að eiga í
þeim átökum, sem öll þjóðin
hefir nú sameinast um til við
reisnar sjávarútveginum.
Hér er ekki verið að hugsa
um gefin loforð og gerða samn-
inga. Hér er allt slíkt haft að
engu, lofuð lækkun á olíuverð-
inu á Siglufirði að nokkru leyti
tekin aftur, og að öðru leyti
unnin upp með því að hækka
olíuverðið í annað sinn á þessu
ári, alls staðar á landinu utan
Siglufjarðar.
SamniBgvoir vtð oliu-
í vor.
um það, að olían skyldi lækkuð
á Siglufirði úr 17 aurum niður
í 15% eða um 1% eyri kg. um
síldveiðitímann, gegn því að
síldarverksmiðjurnar hættu við
hin fyrirhuguðu olíuinnkaup
sín.
Hvorki stjórn síldarverk-
smiðjanna né ríkisstjórninni
mun hafa dottið það í hug, að
olíufélögin gerðust svo ósvífin,
að ganga raunverulega á bak
þessum samningi með því að
svifta viðskiftamennina eftir á
þeim 0,4 aura afslætti á kg.,
sem þau hafa veitt þeim hingað
til, þannig, að lækkunin á
Siglufirði yrði að nokkru leyti
tekin aftur og olíuverðið utan
Það eru því hrein og bein ó-
sannindi, sem blað Kommún-
istaflokksins og Olíuverzlunar
íslands fór með í gær, þegar
það reyndi að afsaka hina nýju
okurtilraun olíufélaganna með
því, að ríkisstjórninni hafi ver-
ið vel kunnugt um það, þegar
hún samdi við olíufélögin, að
útgerðin yrði um leið svift þeim
afslætti á olíunni, sem hún
hingað til hefir fengið.
Það er yfirleitt mjög greini-
legur mælikvarði á það, hve
djúpt blað Kommúnistaflokks-
ins er nú sokkið í „sameining-
unni“ við Olíuverzlun íslands
og forstjóra hennar, hvernig
það reyndi í gær að klóra yfir
þessa ránsherferð olíufélag-
anna á hendur útgerðinni og
allri þjóðinni. Þar er alt tínt til
olíufélögunum til afsökunar og
viðleitni ríkisstjórnarinnar og
síldarverksmiðja ríkisins til
þess að knýja niður olíuverðið
á Siglufirði svarað skætingi
einum, svo sem því, að síldar-
verksmiðjurnar hefðu þess
vegna getað aelt olíuna ódýrar
en olíufélögin, að þær þurfi
ekki að borga skatta og útsvör
svo neinu nemi!
Hvern myndi hafa órað fyrir
því, að blað Kommúnista-
flokksins myndi eftir alt það,
sem það skrifaði um okur olíu-
hringanna áður en Héðinn
Valdimarsson gekk í Kommún-
istaflokkinn, eiga eftir að af-
saka olíufélögin fyrir okur
þeirra með hinum venjulega
barlómi burgeisanna, að þeir
geti ekki selt ódýrar eða greitt
hærra kaup vegna þess, hve háa
skatta og útsvör þeir verði að
greiða í ríkissjóð og bæjarsjóð?!
En svona furðulega fljótur hef-
ir Þjóðviljinn verið að læra af
hinum nýja formanni flokks
síns, forstjóra Olíuverzlunar ís-
lands!
En hann og Héðinn um það.
Hvorki útgerðarmenn né sjó-
menn, né nokkur maður yfir-
leitt, sem hefir hag af viðreisn
sjávarútvegsins, mun geta skil-
ið, að olíuokrið sé nokkru af-
sakanlegra fyrir það, þótt það
sé nú einnig framið af formanni
Kommúnistaflokksins og varið
af blaði hans. Þessi nýjasta ok-
urtilraun olíufélaganna mun
þvert á móti verða þeim, ríkis-
stjórninni og allri þjóðinni, al-
varleg áminning um það að
hefjast nú loksins handa um
það að brjóta einokun olíufélag-
anna á bak aftur.
giffleteirteB iBBkiip i
oHb knýjaidi nolspa.
Ríkisstjórnin hefir nú sett
innflutning olíunnar á „frí-
lista“, og það ætti að mega
vænta þess, að bæði hún og
bankarnir gerðu sér alt far um
það, að greiða svo fyrir frjáls-
um innflutningi á olíu, að fleiri
yrðu um hituna en einokunar-
hringarnir og þeim strax skap-
að nokkurt aðhald með fram-
boðum úr fleiri áttum á þess-
ari þýðingarmiklu vöru fyrir ís-
lenzka útgerð.
Hér er virkilega verkefni fyr-
ir nefnd þá, sem aðalfundur
Sölusambands ísjenzkra fisk-
franileiðenda skipaði í vetur til
HiHt, pvottbwld
inoaoháisnálMfaig
IRKK-OG MRLNiNGRR-
VERKSMICJRN
■
þess að athuga mögulelka á og
undirbúa sameiginleg innkaup
á nauðsynjum útgerðarinnar.
Reynist hún ekki hlutverki sínu
vaxin í þeim vanda, sem skap-
ast hefir fyrir útgerðina vlð
þessa nýjustu okurherferð olíu-
félaganna, virðist ekkert liggja
nær fyrir en að fela fiskimóls-
nefnd að beita sér fyrir sam-
tökum meðal útgerðarmanna og
sjómanna um það, að taka iaa-
kaupin á olíu í sínar eigín heud-
ur.
Það er svarið, sem þjóðin 4 *#
gefa við þessu síðasfa fauta-
bragði olíufélaganna.
Barnaúagur
var haldinn háti'ðiegur í K*lt»-
vík í fyrradag. Hófust hátifo?
höldin með skrúðgöngu barfta
kl. 1-3—13,30 frá barnaskólanetu
um göturnar eg i kirkju. Þaðau
var haldið á væntanlegan letk^-
völl, og flutti þar ræðu sém Ei-
rikur Brynjólfsson. Börn sýndu
vikivaka og fleirí leiki. Ufli
kvöldið vom skemtanir i báðsmi
samkomuhúsum* Ollum ágóða «r
varið til væntanlegs barnaleik'
vallar. (FÚ.)
Ungi Island,
aprílhefti yfirstandandi árgangs
er nýkomið út. Um sumarmél;
heitir fyrsta greinin og fylgir
mynd frá Hornafirði. Þá er fram-
haldssaga eftir Ruyard Kípling:
Bræður Mowgli. Vinir vorsins,
heitir framhaldssaga eftir Stefán
Jónsson. Margt fleira er í rítinu.
Eins og frá hefir verið skýrt
hófust síldarverksmiðjur ríkis-
ins á Siglufirði handa um það
í vor, að knýja olíufélögin til
þess að lækka olíuverðið þar
um síldveiðitímann úr þeim 17
aurum kg., sem þau höfðu
hækkað hana upp £ í vetur.
Höfðu síldarverksmiðjur ríkis-
ins ákveðið að gera sjálfar inn-
kaup á olíu handa síldarútgerð-
inni, ef olíufélögin fengjust
ekki til þess að lækka verðið, og
trygt sér sambönd, sem hefðu
gert það unt að fá olíuna fyrir
11,7 aura kg., komna til Siglu-
fjarðar.
Af ótta við þessa samkeppni
létu olíufélögin undan og sömdu
stefnu. Svo virðist og sem Bret-
ar sjái nú, að haítastefnan getur
orðið þeim hættuleg og benda
síðustu samningar þeirra við
Bandaríkin í þá átt að þeir
muni slaka á þessari stefnu
bráðlega.
Allir viðurkepna að ekki sé
nein leið til þess að gefa allan
innflutning „frjálsan“ í einu,
heldur verði að gera það smátt
og smátt eftir því sem kringum
stæðurnar leyfa. Er „frílisti" sá,
sém nú hefir verið gefinn út af
ríkisstjórninni, fyrsta sporið í
þá átt hér á landi að afnema
höftin. Nema þær vörur, «em
þegar hafa verið sett*r á frí-
lista, um % af öllu innflutn-
ingsverðmæti til landsht*.
Dr. Jén Dúason:
Srænlandsfiski eg tisklieit.
NiSurl.
I dönskum lögum, er lögð voru
fyrir fólksþingið 22. febr. 1939,
en nú munu vera samb.vkt. er
danska ríkisráðherranum heimil-
að að opna höfnina Tovkussak
ög Ravn Storö fyrir dönskum
fiskiskipum, einnig fyrir bátfiski,
með líkum skilyrðum og þeim,
sem giltu um Færeyingahöfn áð-
ur en dönsk lög nr. 141, 7. maí
1937, gengu í gildi. Til þess að
nota þessar tværnýju hafnirvirð-
ist því þurfa að sækja urn ieyfi.
í 2. gr. þessara laga er ríkis-
ráðherranum í samráði við at-
vinnurekendafélög í Færeyjum
heimilað að opna fjórðu höfnina
enn norðar. Verður það gert nú
í sumar.
Ríkisráðherranum er heimilaó
áð lengja það svæði, þar sem
fislti var áður leyft, inn að yztu
hólmum og skerjum, frá stað,
sem er nokkuð norðan við Arsuk,
og norður að stað, sem er nokk-
uð fyrir sunnan Agto — með
undanskildum stöku svæðum,
þar sem þetta rekst á hagsmuni
stórra grænlenzkra þorpa.
Merkasta „réttarbótin" í þess-
«m lögum er þó það, að í 2. gr.
er ríkisráðherranum heimilað „að
v«ta d6nsku» hskiminnuH leyfi
til dvalar og fiskveiða í skerja-
garðinum alt inn að meginlandi,
en fyrir utan firðina, á ákveðn-
urn stórum samhangandi svæð-
um fram með allri ströndinni, er
ráðherrann ákveður og þar sem
atvinnuhagsmunir Grænlendinga
eru fremur litlir“ (at uddele Til-
ladelse til danske Fiskeres Op-
hold og Fiskeri i Skærgaarden
indtil Fastlandet, men udenfor
Fjordene paa visse, af Ministeren
fastsatte, större, sammenhæng-
ende Strækninger langs hele Kys-
ten, hvor de grönlandske Er-
hvervsinteresser er forholdsvis
mindre). Það er ekki vafi á því,
að sömu réttindi og Dönum eru
íslenzkum þegnum ætluð. Þar
sem fiskurinn liggur inni í þess-
um sundum á síðari hluta ver~
tíðar og á mjög grunnu, er þetta
veiðileyfi í skerjagarðinum, er
líklega nær að eins til sjávarins,
en ekki landsins, mjög mikils
virði. Það má telja líklegt eðá
víst, að öllum verði veitt það, ér
sækja. En veiðileyHð í landhelgi
utan skerja og inni í skerja-
garðinum alt inn að meginlandi
virðist að eins gilda fyrir línu
og handfæri, en ekki ná til neta,
þa? sem Færeyingar, er fyrir
néúitrbóMim kwfa gmgist,
ekki nota net.
Fyrir notkun hafnanna verður
að greiða afgjöld til grænlenzkra
sjóða, en þeim gjöldum mun vera
svo vel stilt í hóf, að sá kostn-
aður skiftir engu máli.
í sættargerð þeirri, er Færey-
ingar gerðu við Th. Stauning rík-
isráðherra um Grænland og und-
irrituð var 30. jan. 1939, er þvi
heitið, sem lög þessi frá 1939
hafa veitt, og enn frernur er
þessu þar heitið:
„B. Það er heitið velviljugri
fyrirgreiðslu á frumvarpi, et-
leggur fjárhagslegan grundvöll
undir dráttarbraut fyrir skip í
Færeyingahöfn ásamt fjárveiting-
utn til vita og skipabryggju þar.
C. Að það sé prentuð lýsing á
hafi og strönd Grænlands (Far-
vandsbeskrivelse), er skipin geti
fengið á svipaðan hátt og upp-
drættina (Kortene). [Þeir verða
að skila uppdráttunum aftur.]
D. Að skerjagarðslínan á upp-
dráttunum verði endurskoðuð
[þ. e. breytt í samræmi við það,
að fiski er nú leyft inn að megin-
landi á handfæri og línu].
Má telja víst, að öll þessi
aukaatriði verði framkvæmd 4
nánustu framtíð og munu vera í‘
undirbúningx nú.
Hér lýkur svo að segja af þess-
urn lögum. Sjálf lögin munuvera
til sérprentuð og kosta varla
meira en nokkra aura eintakið,
og mun hvaða íslenzkur bóksali
xm or étvegað lysthafend-
um þau, svo þeir geti sjálfír sé'é
og sannfærst um þaö ,sem hér
hefir verið sagt og svo það, s«p
ekki er rúm til að rekja.
Enginn Islendingur ætti að loka
augunum fyrir því, að það er
lífsvarðandi velferðarmál Islend-
inga að hefja þorskveíðar að
sumrinu við Grænland í mesta
uppgripaafla allrar veraldar í
sumarblíðu og bjartri nótt. Þótt
sambandslögunum verði sagt upp
og þótt réttlát heimt Grænlands
kunni að dragast lengur en skyldi
þarf slíkt Grænlandsfiski ekki að
leggjast niður aftur af þeim sök-
um, því Danir munu úr þessu
aldrei voga sér að loka Færej--
ingahöfn fyrir útlendingum, því
það myndi óðara hafa í för með
sér alheimskröfur um að alt
Grænland verði opnað fyrir sigi-
íngum og verzlun allra þjóða.
En héppilegasta aðstaðan fyrir
Islendinga þar vestra væru sem
stendur ódýr stöðvarskip. En þeir
útgerðarmenn er vilja reyna fiski
við Grænland, en vilja ekki
leggja í þann kostnað eða bind-
ast slíkum félagsböndum við
aðra, að leggja fé sem svaraöi
einum línuveiðara tii kaupa á
stöðvarskipi, ættu að koma sér í
samfélag við Færeyinga um upp-
sát og fluttning á afia og fram-
lag af vörum til útgeröarinnai'.
Færeyingar hafa og manna mesta
reynslu í þessum veiðum, auk
þess sem þeim eru kummgir
kagir þessa Ismds.