Alþýðublaðið - 19.07.1939, Qupperneq 3

MIÐVIKUDAG 19. JÚLÍ 1939
ALÞYÐUBLAIHÐ
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓBI:
F. R. VALBEMARSSON.
í fjarveru han«:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
. SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórri (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021: Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
Byggingarsam-
tðk verkamanna
MORGUNBLAÐIÐ skrifaöi
um helgina langa vandlæt-
ingargrein um þau pólitisku sjón-
armið, sem það telur, að séuráð-
andi við byggingu og úthlutun
verkamannabústaðanna hér í
bænum. Heldur blaðið því fram,
að þeir hafi allt frá því, að lögin
um verkamannabústaðina voru
sett og Byggingarfélag alþýðri,
v^r stofnað, verið byggðir með
pólitískan ávinning Alþýðuflokks-
ins fyrir augum, og hinn sami sé
tilgangurinn nú með stofnun hins
nýja Byggingarfélags verka-
mahna. Þeir verkamenn, sem
fylgi Alþýðuflokknum, séu látnir
sitja fyrir. Hinir komist ekki að.
Það er erfitt að sjá, hvemig
MorgunblaÖið ætlar að rökstyðjá
svo staðlausa stafi, enda er það
ekki svo mikið sem reynt í um-
ræddri grein. Byggingarsamtök
alþýðunnar vora samkvæmt lög-
unum um verkamannabústaði frá
upphafi öllum opin, og hver .ein-
as,ti verkamaður e'ða starfsmaður,
sem ekki hafði lögákveðnar há-
markstekjúr, átti algerlega jafnan
rétt við alla aðra til þess að
eignást íbúð r verkamannabú-
stöðunum eftir fyrir framákveðn-
um reglum. Hafi það því hingað
til orðið svo í framkvæmd, að
fáir verkamenn, sem fylgja Sjálf-
stæðisflokknum, hafi orðið þeirra
hlunninda aðnjótandi, sem lögin
um verkamannabústaði veita, þá"
er það hvorki lögunum að. kenna,
né Alþýðuflokknum, sem fyrir
þéim barðist, heldur allt öðra.
Pað er kunnara en frá: þUrfi:-
að segja, að Sjálfstæðisflokkur-
irin barðist á móti lögunum um
verkamannabústaði, þegar þau
vora sett, og vildi áram saman
ekkert af framkvæmd þeirra vita.
Pað féll því mjög eðlilega í hlut-
skipti Alþýðuflokksins, sem átti
framkvæðið að lögunum og fékk
þau samþykkt með tilstyrk Frám-
sóknarflokksins, að framkvæma
þau í verki og hafa fprystuna á
hendi um byggingu verkamanna-
bústaðanna í bænum. Og því
miður hafði barátta Sjálfstæðis-
flokksins gegn lögunum um
verkamannabústaðina og fram-
kvæmd þeirra þau áhrif, að fjöldi
verkamanna og starfsmanna, sem
fylgdu þeim flokki, héldu sér frá
upphafi utan við byggingarsam-
tök alþýðunnar, bæöi samtökun-
um og þeim sjálfum til mikils
skaða. En sökina á því átti að
sjálfsögðu ekki Alþýðuflokkur-
inn, heldur flokkur Morgunblaðs-
ins sjálfs.
Það var ekki fyrr en mörgum
áram eftir að lögin um verka-
mannabústaðina voru sett og
byrjað var að byggja þá, að
Sjálfstæðisflokkurinn for að end-
urskoða afstöðu sína til þeirra,
og þá með þeim hætti, sem ekki
á nokkum hátt gat bætt úr fyrri
baráttú flokksins gegn þeim,
heldur aðeins gert illt verra. Það
var þegar stofnað var Byggingar-
félag sjálfstæðra verkainanna í
stað þess ,að hvetja þá verka-
menn, sem Sjálfstæðisflokknum
fylgdu, til þess að fylkja.sér inn
í þau byggingarsamtök alþýðunn-
ar ,sem fyrir vora, og krafa gerð
til þess, að það félag fengi öll
hin sömu réttindi og þau. Al-
þýðuflokkurinn taldi þá eins og
nú, að byggingarmálum alþýð-
unnar væri í óefni komið, ef
byggingarsamtök hennar skyldu
sundrast í jafnmöig félög og
[flokkar væru í bænum, og fékk
það þess vegna lögákveðið með
tilstyrk Framsóknarflokksins, að
ekki mætti veita nema einu fé-
lagi á hverjum stað réttindi til
þess að byggja verkamannabú-
staðina. Og það er nákvæmlega
í sama anda, sem Alþýðuflokk-
iurinn hefir nú beitt sér fyrir
stofnun hins nýja Byggingarfé-
lags verkamanna með þátttöku
verkamanna og starfsmanna úr
öllurn flokkum, eftir að kommún-
istum hefir með hjálp Héðins
Valdimarssonar tekizt að gera
hið gamla Byggingarfélag alþýðu
að pólitísku flokksfélagi sinu og
véla það til andstöðu við lands-
lög á sama hátt og flestan annan
félagsskap, sem þeir hafa náð
tangarhaldi á.
Það lítur að vísu út fyrir það,
að skilningur Morgunblaðsins á
byggingarsamtökum alþýðunnar
sé enn nokkrum árum á eftir
tímanum, ef það heldur, að það
hafi verið hlutverk Alþýðuflokks-
ins, að afhenda nú hreinu flokks-
félagi Sjálfstæðisflokksins, eins
og Byggingarfélagi sjálfstæðra
verkamanna, þau réttindi, sem
Byggingarfélag alþýðu hefir glat-
að fyrir ábyrgðarleysi kommún-
ista. Vissulega hefðu byggingar-
sámtök verkamanna ekki á nokk-
um hátt verið hafin upp úr því
pólitíska feni, sem þau vora kom-
in í undir stjóm kommúnista, ef
réttindi þeirra hefðu verið afhent
öðra pólitísku flokksfélagi, eins
ög Byggingarfélagi sjálfstæðra
verkamanna. Og Moigunbiaðið
, verður áreiðanlego eitt um það,
að kalla það „ljóta sögu“, að
ekki var þannig farið með þau
úr öskunni i eldinn.
Hið nýja Byggingarfélag verka-
manna var stofnað með opinberu
fundarboÖi og. þátttöku verka-
manna úr að minnsta kosti þrem-
ur flokkum. Stjórn þess var
einnig eftir samkomulagi skipuð
fulltrúum úr jieim öllum. Og við
úthlutun íbúða í hinúm fyrirhug-
‘úðu riýju verkamannabústöðum
hafa allir ' meðlimir félagsins,
hvaða flokki sem þeir tilheyra,
jéfna áöstöðu, eins og lögin um
verkamannabústaðina mæla fyrir.
Ef Morgunblaðið er þeirrar
skoðunar, að réttara hefði verið
að veita Byggingarfélagi sjálf-
stæðra verkamanna en þessu fé-
lagi réttindin. til þess að halda
áfram byggingu verkamannabú-
staðanna, þá getur það að
minnsta kosti ekki verið af neinni
umhyggju fyrir því að tryggja
pðlitiskt hlutleysi byggingarsam-
takanna, þótt blaðið haldi slíkri
fjarstæðu fram í grein sinni.
nm bjfBnðaleyfii
MORGUNBLAÐIÐ var ný-
Íega með einhverjar dylgj-
ur um. það, að erindi, sem bæjar-
ráð hefði sent ríkisstjóminni,
þess efnis, að sett yrðu nú þeg-
ar bráðabirgðalög, er heimiíuðu
bæjarstjómum í samráði við rík-
isstjómina, að reisa skorður við
aðstreymr fölks i bæina, myndi
hafa „strandað" í félagsmála-
ráðuneytinu.
Erindi þetta mun upphaflega
I
inga
i Hveragerði.
Fagur staður og heilnæmur, en skortir
öll þægindi, og framar öllu öðru er
allt hreinlæti á mjög lágu stigi.
Xj* YRIR nokkrum árum
skrifaði Jónas Jónsson
alþingismaður langa grein
um það, að koma þyrfti upp
sumargististað fyrir Reyk-
víkinga í Hveragerði, eða
öllu heldur, að því er mig
minnir, við Reykjakot, sem
stendur ofar og norðar.
En engar framkvæmdir
af hálfu hins opinbera hafa
orðið í þessa átt. Hins vegar
er nú komið þorp í Hvera-
gerði. Hafa bændur úr Ölfus-
inu vel stæðir menn úr
Reykjavík og fátækir þaðan
byggt þar nokkur hús.
Lítið skipulag er þarna
enn sem komið er, og er það
því verra, sem gera má ráð
fyrir, að þarna verði vaxandi
þorp og sæmilega stór bær,
þegar árin líða.
En það, sem Jónas Jónssón
stakk upp á, án þess að geta
rekið á eftir því með opinberri
forystu, hefir fólkið sjálft og þá
aðalliega Reykvíkingar framkvæmt
Þegar, fyrir um þremur áram síð-
an, fór reykvískt alþýðufólk að
fara með tjöld austur i Hvera-
gerði og fékk leyfi til að slá
þeim upp .þar. Þetta hefir færzt
mjög í vöxt svo að nú munu
vera um 100 tjöld í Hveragerði
og nágrénninu. Er þarna meðal
annars mikið af sjúklingum, að-
allega fólk, sem hefir fengið
mæriuveiki, eða þjáist af tauga-
veiklun eða slíkum sjúkdómum.
Stundar það höð í. hinni ágætu
laug Lárusar Rist, eða í leðju-
böðúm, sem eru þama ágæt. Er
mjög ódýrt að fara í þessi böð
og segja sjúklingar, að þeir hafi
fengið undraverðan báta við að
stunda t. d. leðjuböðin.
Tjaldstæði kostar ekkert í
Hveragerði, en hins vegar er lóð-
aleiga nokkuð há þar, bilstjóri
hefir sagt þeim, sem þétta ritar,
að hann verði að borga 100 kr.
á ári fyrir lítinn kumbaída, sem
hann hefir reist þarna og dvelur
í aðeins 2 mánuði á ári hverju.
Virðist þetta vera of mikið verð.
1 Hveragerði er úmgengi öll mjög
slæm, enda geta gestir þar ef til
vill ekki gert kröfur um að þarna
sé háldið uppi starfsemi þeirra
vegna, þar sem þeir greiða ekki
neina tjaldleigu. Hins vegar er
sóðaskapur á háu stigi á sumum
sviðum og er þar aðallega átt
við hið almenna „salerni", sém
hafa verið sent bæjarráði af
nefnd, sem bæjarstjórn skipaði
til þess í vetur, að atbuga ýmis-
líegt í sambandi við framfærslu-
málin. Alþýðublaðinu er ókunn-
ugt um, hve lengi það hefir
„strandað“ í bæjarráði, en af
hiriu hefir það áreiðanlegar
fregnir, að frá bæjarráði var það
ekki „afgreitt“ til félagsmála-
ráðuneytisins fyrr en 14. júlí síð-
astliðinn, og þá fyrst og fremst
til athugunar, enda hefir
bæjarráð, að því er virðist, ekki
athugað það mikið, og því síður
inokkuð í málinu gert.
Munu þýðingprminni mál en
þetta oft hafa þurft töluvért
lengri tíma en eina viku til át-
hugunar. Og hefði Morgunblað-
inu átt að vera vorkunnarlaust að
fá upplýsingar um þennan undir-
búning málsins, eða réttara sagt
lundirbúningsleysi í bæjarráði, ef.
það liggur .því nú svo mjög á
hjart*, sem .það vill vera láta.
er til stórskammar fyrir þorpið,
Ölfusið, sýsluna, allt Suðurland
«og jafnvel landið í heild. Sagt er
að mjólkurbúið hafi látið reisa
þetta „hús“, og ber því þess
vegna að sjá um hirðingu á því,
sem það virðist ekki gera eða
hugsa um.
Það verður hins vegar að láta í
ljósi ánægju sína yfir því, að
fólki héðan úr Reykjavík skuli
vera leyft að slá upp tjöldum á
þessum ágæta og heilnæma stað.
Það er ekki aðeins að hvera-
loftið og böðin séu heilsusamleg
heldur er og þarna í nágrenninu
hægt um vik að ganga á fjöllin
og fá hið fegursta útsýni vítt
um Suðurland, og berjalönd eru
þarna ágæt. En þeir, sem eiga
Hveragerði, eða hafa veg og
vanda af því, ættu að búa staö-
inn belur, búa í haginn fyrir
fólkið, því að auðvitað er hægt
. að hafa atvinnu af því að gera
staðinn svo vistlegan, að þarna
dvelji á hverju sumri mikill fjöldi
manna, heilar fjölskyldur, héðan
úr borginni. Slíkur fjöldi skapar
skilyrði fyrir mikilli verzlun, og
getur það haft mikla þýðingu
fyrir búin austan fjalls. Þá er
komin þama verzlun með alls
konar vörur, og eins og gefur að
skilja, hljóta þessi fyrirtæki að
fá marga viðskiptavini meðal
þessa fólks. En til þess að fólkið
Jtomi í stórum hópum, þarf að
búa svolítið í haginn fyrir það
og gæta hreinlætis í hvívetna. En
á því er mikill brestur.
Það verður að álíta, að þeir,
sem' aðallega koma austur i
Hveragerði til að dvelja þar í
tjöldum lengri eða skemmri tíma,
séu aðallega fólk, sem ekki hefir
úr miklu að spila. Tjaldleiga verð
ur því að vera engin eða sama
og engin. Enn era hinir tekju-
hærri menn ekki búnir að læra
það, að bezta sumarfríið er að
liggja í tjöldum með fjölskyldu
sinni, bezta hvíldin og langsam-
lega ódýrasta sumarfríið. Ef
þeir læra það, koma þeir einnig í
Hveragerði, og byrji þeir á
því, fer þeinr einnig fjölgandi ár
frá ári. Þessi ferðamannastraum-
ur til Hveragerðis getur orðið
tekjulind fyrir eigendur eða um-
ráðendur staðarins, ef þeir kunna
þá að taka á móti gestum.
Annars er og ágætt að tjalda
þarna annars staðar en .i Hvera-
gerði, þó að fólki finnist það
heppilegast vegna þess, að þarna
er allt við hendina. Við Reykja-
kot er gott að tjalda, enda eru
þar og stórir hverir, en þeim,
sem þetta ritar, er ekki kunnugt
um það, hvort leyfilegt er að
slá þar tjöldum sínum.
Þessi grein er aðallega rituð í
þeim tilgangi, að fá umráðendur
í Hveragerði til að sjá betur um
'staðinn, búa betur í haginn fyrir
þá, sem þangað sækja, og framar
öllu öðru að halda þar við góðu
hreinlæti.
Nú er að sjá, hvernig það
tekst.
Gestur í Hveragerði. .
Gnn im Valbðll á ÞiigvðUom
—---------
Samtal við þjóninn, Svavar Kristjánsson
/"2. REIN MIN hér í blaðinu fyr-
ir nokkru síðan um gisti-
húsið Valhöll á Þingvöllum virð-
ist hafa verið skrifuð út úr huga
fjölda manna, því að ég hefi
engan hitt, sem ekki hefir sagt,
að nauðsyn hafi verið á því, að
gera umgengnina í Valhöll að
umtalsefni.
En skrif mín eru lítiis virði
og ekki annað en auglýsing um
slóðaskap og smekkleysi okkar
íslendinga, ef ekkert verður gert
til að koma þama upp fyrir-
myndar gistihúsi, enda var það
eini tilgangurinn, sem ég hafði
með grein minni, að fá úr þessu
bætt.
Ég hefi átt tal um þetta mál
við menn úr Þingvallanefnd, og
hafa þeir látið þá skoðun í ljós,
að þeim bæri siðferðileg skylda
til þess að sjá svo um, að Þing-
vellir væru í öllum efnum sam-
boÖnir sögu sinni og þjóðarinnar,
einnig hvað gistihússhald þar
snertir. Má því gera ráð fyrir, að
þessir Þingvallanefndarmenn sjái
svo um, að á Þingvöllum komi
fyrir næsta sumar ný stjóm á
öllum gistihússrekstri þar.
Þjónninn á Þingvöllum, Svavar
Kristjánsson, hefir komið að
máli við mig og telur hann, að
þar sem hann er yfirþjönn á
gististaðnum og að auki nýlega
útlærður, þá geti grein mín haft
slæm áhrif fyrir hann sem þjón,
og getur maður vel skilið, hvaða
þýðingu slíkt getur haft fyrir
ungan mann, sem er að reyna að
vinna sig upp í starfi sínu. Tel
ég líka sjálfsagt, að skýra frá
því, hvað hann segir viðvíkjandi
þessu máli. Hann heldur því
fram, að servíetturnar hafi verið
þvegnar frá því deginum áður.
Ég hefi enga ástæðu til að rengja
það, sem þessi ungi maður segir.
i
mimimt
Blómabúðin „iaiS“,
Austurstræti 10.
Simi 2567.
Hann ætti að vita um það, hvort
servíettumar hafa verið sendar
til þvottar eða ekki, en ég verð
að segja það, að ef þær hafa ver-
ið þvegnar, þá er einkennilegur
þvottur, a. m. k. stundum á Þing-
völlum, því að serviettumar voru
þaktar bléttum, sem dreifðust úr,
er þær voru nuddaÖar. Svavar
tekur það fram, að geysilegur
mannfjöldi hafi verið. á Þingvöll-
am daginn áður en við Laugar-
vatnsmótsgestirnir vorum þar, ég
gat þess líka í grein minni. Starfs
fólkið hefir verið þreytt, en ég
Vinna. Vfö höfum úrvalsstáði í
kaupavinnu víða um land fyrir
kvenfólk, karlmenn og unglinga,
gott koup. Enn fremur stúlkur
til síldarsöltunar — 200 kr. kaup-
tiygging. Vinnumiðlunarskrifstof-
an, sími 1327.
get ekki tekið það sem gilda af-
sökun. Gistihúsin verða aÖ bera
ábyrgð á því, að allt sé fullkom-
ið, og undir svona kringumstæð-
um er engin afsökun til eins og
ég tók fram i. grein minni. Svav-
ar getur þess einnig, að engar
pappírsservíettur hafi verið til,
er við komum, og efa ég það
ekki.
Þá segir þjónninn að hnífapör-
in séu svokallað „alpakka“ og sé
allt af hægt að gera servíetturn-
ar svartar með því að nudda af
hnífapörunum á þeim. Tekur
hann þaÖ fram að hnífapörin
hafi verið fægð á föstudaginn
áður en við gistum í Valhöll, en
við komum á mánudag, en þau
hafi auðvitað verið þvegin oft
þessa þrjá daga. Ég efast held-
ur ekki um aÖ þetta sé rétt, og
það er alls ekki sök þjónsins, ef
nokkuð af þessu er þá sök hans,
sem ég held ekki, að notuð skuli
vera úrelt hnífapör fyrir gesti á
Þingvöllum. Öll sæmileg gisti-
hús nota orðið fullkomnari tæki
við framreiðslu matar.
Þjónninn getur ekki goldið
þess, sem aflaga fer, enda tekur
hann það fram að aðstæður séu
mjög slæmar eins og sakir standa
um að skapa fullkomið gistihúss-
hald, og ég hjó eftir því, er hann
sagði, að ef hann ætti peninga,
þá væri hann ekki hræddur við
að leggja þá í það að koma
þama upp fyrsta flokks gisti-
stað með öllum fullkomnustu
þægindum.
En það álít ég ekki eiga að
vera hlutverk neins einstaks
manns. Það verður að vera hlut-
verk hins opinbera, sem síðan
getur leigt einstökum manni rekst
ur gistihússins, með eftirliti af
þess hálfu og afarströngum skil-
yrðum, sem ekki má bregða út
jaf í hinum smæstu, hvað þá hin-
um stærstu atriðum.
Vona ég líka að það verði
endalok þessa máls.
vsv.
Hraðferðlr B. S. A.
Alla daga nema mánudaga.
um Akranes og Borgarnes. — M.s. Laxfoss annast sjé-
leiðina. Afgreiðslan í Reykjavík á Bifreiðastöð ís-
lands, sími 1540.
Rifreiðastiiil ikureyrar.
Hraðferðlr Steindðrs
tll Akureyrar nm Akranes eru:
Frá Reykjavík: Alla mánud., miðvikud. ©g föstud.
Frá Akureyri: Alla mánudaga, fimtud. og laugardaga.
Afgreiðsla okkar á Akureyri er á bif»
reiðastðð Oddeyrar, sími 260.
M.s. Fagranes annast s|éleiðiiia.
Nýjar upphitaðar bifreiðar með útvarpi.
Bifreiðastðð Stelndárs
Símar: 1580, 1581, 1582, 1583, 1584.